Biskupin

    Na terenie licz╣cego 23 ha rezerwatu archeologicznego w Biskupinie odkryto £lady bytowania cz│owieka od starszej epoki kamienia a┐ po wczesne £redniowiecze. Najstarszymi s╣ pozosta│o£ci obozowiska │owc≤w renifer≤w sprzed 10 û 12 ty£. lat, neolityczny dom pierwszych rolnik≤w oraz po│o┐one w pobli┐u poch≤wki szkieletowe. Z wczesnej epoki br╣zu pochodzi tzw. kraal û du┐y obiekt osadniczy lub kultowy, otoczony systemem row≤w.
    Najbardziej znan╣ jest po│o┐ona na terenie rezerwatu osada kultury │u┐yckiej z wczesnej epoki ┐elaza. Ods│oniΩty w czasie bada± archeologicznych system umocnie± obronnych, drogi, zabudowa wnΩtrza osady oraz stan zachowania drewna, by│y ju┐ przed drug╣ wojn╣ £wiatow╣ sensacj╣ naukow╣ na skalΩ europejsk╣. Biskupin skupia│ wtedy uwagΩ ca│ej elity intelektualnej Polski. W okresie wczesnego £redniowiecza, na terenie obecnego rezerwatu istnia│o szereg obiekt≤w, do kt≤rych nale┐y zaliczyµ gr≤dek obronny u nasady p≤│wyspu wraz z przyleg│╣ do niego osad╣, osady otwarte typu wiejskiego i zesp≤│ jam wΩdzarskich. Miejscem, gdzie wystΩpuj╣ znaleziska ze wszystkich epok, jest ƒr≤d│o krynicznej wody, u┐ytkowane od neolitu a┐ po £redniowiecze.
    Biskupin po│o┐ony jest w po│udniowo û wschodniej czΩ£ci historyczno û etnograficznej krainy zwanej Pa│ukami. úaci±ska nazwa Pa│uk, ô terra Palucacensisö, pojawia siΩ w dokumentach z XIV i XV wieku. Tak┐e Jan D│ugosz opisuje Pa│uki po│o┐one miΩdzy Wielkopolsk╣ i Kujawami.
    Obszar Pa│uk jest ukszta│towany g│≤wnie przez lodowiec skandynawski. Wy┐│obi│ on w czasie ostatnich zlodowace± liczne doliny, w kt≤rych znajduje siΩ obecnie oko│o 130 jezior po│╣czonych przewa┐nie ciekami wodnymi. Od p≤│nocy naturaln╣ granice Pa│uk stanowi│a Puszcza Notecka, po│udniow╣ za£ rzeka We│na. Najwa┐niejszymi o£rodkami Pa│uk by│y Kcynia, Szubin, W╣growiec oraz »nin.