Upadek grodu   

    Niewyja£nion╣ w pe│ni zagadk╣ pozostaje kwestia przyczyn, kt≤re spowodowa│y, i┐ przypominaj╣ce miasta grody typu biskupi±skiego, u szczytu swego rozwoju, upad│y niemal r≤wnocze£nie.
    W VI i na pocz╣tku V wieku p.n.e. nast╣pi│y zmiany klimatyczne na ziemiach polskich i w ca│ej Europie ( prze│om okresu subborealnego i subatlantyckiego ). Klimat sta│ siΩ ch│odniejszy i bardziej wilgotny. Intensywna dzia│alno£µ cz│owieka, g│≤wnie wyr╣b las≤w, doprowadzi│a do tego, i┐ ka┐dy d│u┐szy okres opad≤w deszczu powodowa│ podniesienie siΩ poziomu w≤d w jeziorach i zatapianie ni┐ej po│o┐onych czΩ£ci osad. îwiadcz╣ o tym odkryte podczas wykopalisk w Biskupinie, kolejno uk│adane na sobie, warstwy drewnianych pod│≤g i ulic.
    Degradacja £rodowiska naturalnego, spowodowana dzia│alno£ci╣ mieszka±c≤w osiedla, utrudnia│a uzyskanie przez nich odpowiedniej ilo£ci po┐ywienia. Szczeg≤lnie du┐e spustoszenie czyni│y, wypasane w pobli┐u osiedla, stada zwierz╣t domowych. »ywno£µ trzeba by│o transportowaµ z coraz odleglejszych p≤l i las≤w.
    Mo┐na przypuszczaµ, ┐e splot wymienionych przyczyn doprowadzi│ do rozpadu wiΩkszych wsp≤lnot na mniejsze grupy, bardziej dostosowane do nowych warunk≤w. Znajduje to odbicie tak┐e w zaniku wielkich cmentarzysk ludno£ci kultury │u┐yckiej. Na skutek nowych idei i wierze± p│yn╣cych z Pomorza, zaczΩto chowaµ zmar│ych w grobach typu rodzinnego, zbudowanych z kamiennych p│yt. Wewn╣trz tych grobowc≤w, zwanych grobami skrzynkowymi, umieszczano popielnice z prochami zmar│ych. Jeden z takich grobowc≤w, zawieraj╣cy oko│o 30 popielnic, zosta│ odkryty w Nowej Wsi Pa│uckiej.
    W okresie tym, chowano tak┐e zmar│ych w popielnicach,   przykrytych naczyniem tzw. kloszem. Ludno£µ mieszka│a w rozproszeniu, w niewielkich, licz╣cych 50 û 60 os≤b ( rody, wielkie rodziny ) osadach.