Stwardnienie rozsiane jest najczΩstsz▒ chorob▒ neurologiczn▒ centralnego systemu  nerwowego wystΩpuj▒ca u m│odych, ale ju┐ dojrza│ych ludzi. Przyczyna SM jest w dalszym ci▒gu nieznana. Choroba atakuje mielinΩ czyli otoczkΩ w│≤kien nerwowych w m≤zgu i rdzeniu krΩgowym. Mielina pomaga w przewodzeniu impuls≤w nerwowych przez w│≤kna nerwowe. Je╢li uszkodzenie jest lekkie to impulsy przekazywane s▒ z przerwami. Je╢li jednak uszkodzenie jest powa┐ne, i je╢li w miejscu mieliny tworzy siΩ zabli╝nienie, to mo┐e nast▒piµ ca│kowita przerwa w przesy│aniu bod╝c≤w. Nazwa sclerosis multiplex oznacza, ┐e proces chorobowy wystΩpuje w wielu (multiplex) miejscach uk│adu nerwowego i ┐e tworz▒ siΩ "blizny" lub stwardnienia (sclerosis) w miejscach uszkodzenia mieliny. SM nazywane bywa te┐ sclerosis disseminata (rozsiane).
      SM przebiega w r≤┐ny spos≤b u r≤┐nych os≤b. Zazwyczaj neurolog stawiaj▒cy diagnozΩ choroby nie umie powiedzieµ pacjentowi czego mo┐e siΩ      spodziewaµ w najbli┐szych latach. W niekt≤rych przypadkach choroba przebiega w postaci powtarzaj▒cych siΩ przez ca│e ┐ycie atak≤w, z bardziej lub mniej pe│nym ust▒pieniem symptom≤w miΩdzy rzutami. Inni mog▒ mieµ jeden lub dwa ataki, po czym choroba mo┐e przebiegaµ bezobjawowo lub z lekkimi objawami przez resztΩ ┐ycia. U wielu prΩdzej czy p≤╝niej objawi siΩ postΩpuj▒ce, sta│e pogorszenie, ale mniej wiΩcej jednej czwartej chorych udaje siΩ tego unikn▒µ.
     SM jest chorob▒ dotykaj▒c▒ przede wszystkim ludzi m│odych najczΩ╢ciej miΩdzy 20 a 40 rokiem ┐ycia. Jest ona trochΩ czΩstsza u kobiet ni┐ u mΩ┐czyzn.    Mo┐na wyr≤┐niµ kraje, w kt≤rych ryzyko zachorowania jest szczeg≤lnie du┐e. Nale┐y do nich Polska oraz pozosta│e kraje, le┐▒ce na tej samej szeroko╢ci geograficznej.

 Pocz▒tek tekstu

     Prof. Krzysztof Selmaj jest laureatem nagrody Fundacji Nauki Polskiej za rok  1994. Jako kierownik Pracowni Neuroimmunologii w Klinice Neurologii AM w  úodzi zajmuje siΩ badaniem mechanizm≤w odporno╢ci organizmu, kt≤re bior▒ udzia│ w procesach uszkodzenia kom≤rki nerwowej. Przedmiotem jego bada± jest zw│aszcza rola cytokin w uszkodzeniach os│onek mielinowych w│≤kien nerwowych w stwardnieniu rozsianym. Cytokiny s▒ to substancje uwalniane przez kom≤rki uczestnicz▒ce w procesach immunologicznych. Wyniki bada± prof. Selmaja wskazuj▒, ┐e za uszkodzenia os│onek mielinowych odpowiedzialne s▒ cytokiny nale┐▒ce do grupy nosz▒cej nazwΩ czynnik≤w martwicy nowotwor≤w (TNF). TNF powoduje zanik oligodendrocyt≤w w wyniku procesu zwanego apoptaz▒, czyli programowan▒ ╢mierci▒ kom≤rek, kt≤remu towarzyszy nadmierny rozrost niewyspecjalizowanych kom≤rek m≤zgu, astrocyt≤w. Ustalenie istotnej roli TNF w tych destrukcyjnych dla tkanki nerwowej procesach stwarza mo┐liwo╢ci poszukiwania nowych dr≤g leczenia stwardnienia rozsianego, polegaj▒cych na zahamowaniu dzia│ania TNF w p│ynach ustrojowych (krew, limfa, p│yn m≤zgowo-rdzeniowy) przez specyficzne czynniki hamuj▒ce. Nale┐▒ do nich miΩdzy innymi rozpuszczalne formy receptor≤w (cz▒stek wi▒┐▒cych chemicznie TNF). Pr≤by kliniczne z zastosowaniem czynnik≤w hamuj▒cych dzia│anie TNF nadal s▒ w toku w plac≤wce prowadzonej przez prof. Selmaja.

Naukowcy z Cambridge Center for Brain Repair pracuj▒ nad metod▒  rekonstrukcji mieliny.

"...Badania, kt≤re stanowi▒ szansΩ dla ludzi cierpi▒cych na SM koncentruj▒ siΩ wok≤│ transplantacji uzyskanych metodami in┐ynierii genetycznej (IG) kom≤rek     kt≤re mog│yby produkowaµ mielinΩ. Badania takie prowadzone s▒ w brytyjskim  o╢rodku Cambridge Centre for Brain Repair. Nikt, jak dotychczas nie znalaz│ sposobu naprawiania uszkodzonych przez SM obszar≤w centralnego uk│adu nerwowego, lecz badacze z Cambridge Centre for Brain Repair pracuj▒ nad tym zagadnieniem. Rozwi▒zanie mo┐e stanowiµ fascynuj▒ce po│▒czenie przeszczep≤w i in┐ynierii genetycznej. Wiemy, ┐e objawy do╢wiadczane przez osoby z SM spowodowane s▒ uszkodzeniem os│onek mielinowych otaczaj▒cych w│≤kna kom≤rkowe centralnego  uk│adu nerwowego (demielinizacja). St▒d wynika, ┐e gdyby uczeni wiedzieli jak zast▒piµ te uszkodzone os│onki now▒ mielin▒ (dokonaµ remielinizacji), mo┐na by wyleczyµ objawy choroby. Jak dot▒d nie wiadomo, dlaczego organizm cz│owieka nie jest w stanie sam zast▒piµ uszkodzonej mieliny - mechanizm, kt≤ry steruje procesem remielinizacji jest wci▒┐ nie do ko±ca rozumiany. Uczeni wiedz▒ jedynie, i┐ w normalnych warunkach, kom≤rki odpowiedzialne za produkcjΩ mieliny, zwane oligodendrocytami - powstaj▒ z tzw. prekursor≤w oligodendrocytalnych (OP). Ilo╢µ kom≤rek OP zwiΩksza siΩ bardzo szybko tu┐ przed urodzeniem, a nastΩpnie przekszta│caj▒ siΩ one w oligodendrocyty i tworz▒ mielinΩ. To jest ,,twardy orzech do zgryzienia", naszym celem jest zrozumieµ i wykorzystaµ mechanizmy rz▒dz▒ce normalnym procesem rozwoju kom≤rek OP, co stanowi klucz do opracowania metody naprawy uszkodzonych tkanek. Rzecz jasna oznacza to konieczno╢µ uzyskania owych cennych i tajemniczych kom≤rek OP i dowiedzenia siΩ czego╢ wiΩcej na temat ich funkcjonowania.

 Zasadnicze ogniwo

W roku 1993 odkryto, ┐e mo┐na uzyskaµ remielinizacjΩ, dokonuj▒c przeszczepu kom≤rek OP do obszar≤w rdzenia krΩgowego szczura uszkodzonych w spos≤b podobny jak to ma miejsce przy SM. Eksperyment ten, kt≤ry zosta│ nastΩpnie powt≤rzony w wielu o╢rodkach badawczych na ╢wiecie, daje nadziejΩ na regeneracjΩ tkanek u chorych na SM. Rozumuje siΩ nastΩpuj▒co: je╢li kom≤rki OP mog▒ skutecznie zregenerowaµ uszkodzone obszary w uk│adzie nerwowym szczura, w≤wczas z pewno╢ci▒ kom≤rki takie uzyskane od ludzi mog▒ byµ przeszczepiane pacjentom z SM i zostaµ pobudzone do dokonania podobnej remielinizacji. Naukowcy z Cambridge s▒ przekonani, i┐ przeszczepy kom≤rek OP to jeden ze sposob≤w naprawienia zniszcze± spowodowanych przez SM. W okresie ostatnich dw≤ch lat, cztery zespo│y, wspomagane finansowo przez Brytyjskie Towarzystwo SM pracuj▒ nad osi▒gniΩciem tego celu. Rzecz jasna, s▒ problemy, kt≤rych nie da siΩ unikn▒µ. Pierwszym z nich jest zbadanie sk▒d pochodz▒ ludzkie kom≤rki OP. Najliczniejsze s▒ one w okresie tu┐ przed urodzeniem. W efekcie napotykamy na du┐e trudno╢ci z uzyskaniem tych  kom≤rek dla potrzeb transplantacji.

 Sugerowane mo┐liwo╢ci

Istniej▒ pewne mo┐liwo╢ci: jedn▒ z nich jest wykorzystywanie tkanek pochodz▒cych z nieuszkodzonych czΩ╢ci m≤zgu pacjent≤w, kt≤rzy przechodz▒ biopsje. To w│a╢nie robi│ zesp≤│ z Cambridge. Jednak z biopsji dokonywanych u doros│ych pochodzi niestety niewielka ilo╢µ materia│u. Dlatego badacze musz▒ okre╢liµ warunki wymagane dla hodowania ludzkich kom≤rek OP i znale╝µ spos≤b wyhodowania wiΩkszej ilo╢ci kom≤rek z ma│ej ich liczby.  Jednak nawet, zak│adaj▒c ┐e lekarze uzyskaj▒ wystarczaj▒c▒ do dokonania przeszczepu ilo╢µ kom≤rek OP, pozostaje kolejny problem. By w og≤le przeszczep spe│ni│ swe zadanie, musimy mieµ pewno╢µ, ┐e kom≤rki OP dotr▒ do uszkodzonych obszar≤w. U szczur≤w uszkodzenia wystΩpowa│y tylko w jednym miejscu, dlatego by│o wzglΩdnie │atwo dokonaµ naprawy tkanek, wstrzykuj▒c kom≤rki OP bezpo╢rednio w to miejsce. Jednak u chorych na SM obszary uszkodze± s▒ bardzo liczne - byµ mo┐e siΩgaj▒ce setek - i nie by│oby mo┐liwe wszΩdzie wbiµ ig│Ω.   Zamiast tego musimy opracowaµ spos≤b, by wszczepione kom≤rki OP same przemie╢ci│y siΩ do obszar≤w z uszkodzon▒ mielin▒. Z uwagi na du┐e rozmiary uk│adu nerwowego u doros│ych, kom≤rki te musia│yby pokonywaµ znaczne odleg│o╢ci. Zespo│y uczonych badaj▒ kom≤rki OP aby odkryµ jak mo┐na je zmusiµ do skutecznego przemieszczania siΩ w obrΩbie systemu nerwowego, tak by naprawiaµ mielinΩ tam, gdzie jest to konieczne..."
  

W ostatnim czasie ukaza│o siΩ kilka doniesie± o nowych pr≤bach klinicznych ╢rodk≤w, kt≤re mog▒ znale╝µ zastosowanie w SM. Wydaje siΩ, ┐e badania nad stwardnieniem rozsianym dochodz▒ do stadium, kiedy chorzy mog▒ mieµ nadziejΩ na pozytywne wyniki w niedalekiej przysz│o╢ci.

    Do┐ylnie podawana immunoglobulina

  W klinice Mayo w Rochester (Minnesota, USA) rozpoczΩto trzyletnie badania nad immunoglobulin▒. Badania te bΩd▒ testowa│y mo┐liwo╢µ odzyskania si│y   miΩ╢ni u os≤b z rzutow▒ lub przewlekle postΩpuj▒c▒ form▒ SM, kt≤rych funkcje motoryczne uleg│y ostatnio pogorszeniu i pozosta│y na pewnym ustalonym   poziomie. Jest to podawany do┐ylnie preparat bia│ek uk│adu immunologicznego, kt≤re okaza│y siΩ byµ pomocne dla ludzi z miastenia gravis i innymi typami   chor≤b uk│adu nerwowego, gdzie zaanga┐owany jest uk│ad immunologiczny.

    Metotreksat (MTX)

  Badania nad MTX, lekiem immunosuspresyjnym sugeruj▒, ┐e mo┐e on spowolniµ postΩpuj▒ce stwardnienie rozsiane, chocia┐ wed│ug Medical Advisory Board    (USA) korzy╢ci z jego stosowania s▒ ograniczone i prawdopodobnie kr≤tkotrwa│e. Dwuletnie badania w Mellen MS Center w Cleveland objΩ│y 60 os≤b z    przewlekle postΩpuj▒cym SM, kt≤re by│y w stanie chodziµ. Po│owa tej grupy mia│a podawane raz w tygodniu niskie dawki MTX, a po│owa otrzymywa│a   ,,placebo". Pod koniec tego dwuletniego okresu postΩp choroby by│ widoczny u 53% pacjent≤w z grupy otrzymuj▒cej MTX, w por≤wnaniu do 83% z grupy   otrzymuj▒cej ,,placebo". PostΩp choroby nastΩpowa│ szybciej w grupie kontrolnej ni┐ w grupie otrzymuj▒cej aktywny ╢rodek. Metotreksat mo┐e okazaµ siΩ   obiecuj▒cy w terapii postΩpuj▒cego typu SM, ale potrzebne s▒ badania na wiΩksz▒ skalΩ.

    Cladrybina (2-CdA)

   Wyniki przeprowadzonych na ma│▒ skalΩ bada± pilotowych nad tym silnym lekiem przeciwnowotworowym sugeruj▒, ┐e mo┐e on przynie╢µ po┐ytek  tak┐e ludziom z przewlekle postΩpuj▒cym SM. Badania w Scripps Research Institue w La Jolla (USA) objΩ│y 51 os≤b. Pod koniec rocznych bada±  u pacjent≤w, kt≤rym podawano ,,placebo" nast▒pi│o pogorszenie og≤lnej sprawno╢ci, podczas gdy w grupie bior▒cej 2-CdA nast▒pi│o niewielkie  polepszenie w stosunku do stanu z pocz▒tku bada±, a stopie± demielinizacji m≤zgu, mierzony przy u┐yciu rezonansu magnetycznego nie powiΩkszy│ siΩ. Istnieje jednak obawa przed toksyczno╢ci▒ tego leku.

 Pocz▒tek tekstu

1. .Niezale┐nie od tego jak dalece choroba jest zaawansowana pozostajesz warto╢ciow▒ osob▒, a poczucie tej warto╢ci zale┐y od Ciebie.
2. Przyczyna choroby pozostaje nieznana, ale wiadomo, ┐e u os≤b z SM niesprawnie dzia│aj▒cy uk│ad immunologiczny atakuje w│asn▒ os│onΩ nerwow▒ - mielinΩ. Jego funkcje mog▒ zostaµ zmodyfikowane przez pospolite infekcje wirusowe, emocje, zmiany hormonalne. Nale┐y: unikaµ wszelkich zaka┐e±, os≤b zaziΩbionych  braµ szczepionkΩ przeciw grypie utrzymywaµ w jak najlepszym stanie zdrowie og≤lne: zΩby, zatoki, uszy, ┐o│▒dek, szczeg≤lnie pΩcherz moczowy wszelkie zaka┐enia natychmiast leczyµ. Takie postΩpowanie mo┐e zapobiec rzutom SM.
3. Aktywno╢µ choroby ma tendencjΩ do przygasania z biegiem czasu. Istniej▒ce zmiany demielinizacyjne mog▒ nie tylko zwiΩkszaµ siΩ, ale i zmniejszaµ. 70% zmian nie daje objaw≤w chorobowych. U wiΩkszo╢ci os≤b SM ma postaµ │agodn▒, ale choroba przebiega bardzo indywidualnie.
4. Choroba i jej przebieg nie s▒ do przewidzenia, ale optymistyczne nastawienie pomaga nie tylko przetrwaµ trudne chwile, pokonywaµ wszelkie trudno╢ci, lecz jest r≤wnie┐ jedn▒ z terapii psychicznych bardzo pomocnych w opanowywaniu samego SM.
5. Nieu┐ywane miΩ╢nie zanikaj▒ i mo┐e to prowadziµ do niedow│ad≤w tzw. wt≤rnych. Bez wzglΩdu na zaawansowanie choroby, bez wzglΩdu na  mΩczliwo╢µ - indywidualne µwiczenia ruchowe przepisane przez rehabilitanta powinny byµ wykonywane codziennie. Najwa┐niejsze s▒ µwiczenia rozci▒gaj▒ce miΩ╢nie, jak te┐ og≤lnokondycyjne typu aerobic lub gimnastyka szwedzka. Wa┐ne s▒ te┐ µwiczenia oddechowe, miΩ╢ni brzucha i miednicy.
6. PΩcherz moczowy powinien byµ ca│kowicie opr≤┐niany. Zaleganie moczu prowadzi do gro╝nych w skutkach zaka┐e±. Przy zaleganiu moczu powy┐ej 100 ml lekarz powinien zadecydowaµ co nale┐y dalej robiµ. Czasem pomagaj▒ leki, a czasem trzeba nauczyµ siΩ samocewnikowania i stosowaµ  je zgodnie z zaleceniem lekarza.
7. Nie ma specjalnej diety dla os≤b z SM. Wa┐na jest dieta zdrowa, zbalansowana, zawieraj▒ca bia│ka, cukry i t│uszcze, kt≤re nale┐y spo┐ywaµ w ma│ych  ilo╢ciach, g│≤wnie ro╢linne. Zaleca siΩ ryby, jarzyny, owoce i witaminy z minera│ami.
8. Sen w nocy i okresy wypoczynku w ci▒gu dnia s▒ niezbΩdne, zw│aszcza przy objawach mΩczliwo╢ci. Programowanie dnia z uwzglΩdnieniem zasobu energii rano i po po│udniu zapobiega frustracjom. Zastosowanie Symmetrelu (Amantadine Hydrochloride) w dawce 100 mg mo┐e zmniejszyµ uczucie zmΩczenia.
9. Leczenie objawowe pomaga kontrolowaµ nie tylko mΩczliwo╢µ. W spastyczno╢ci miΩ╢ni i bolesnych skurczach najczΩ╢ciej stosowany jest Baclofen-Lioresal. Wiele innych objaw≤w takich jak b≤le, wspomniane ju┐  zaburzenia w oddawaniu moczu, zaburzenia snu, czy depresja psychiczna  powinny byµ rozpoznawane  i odpowiednio leczone.
10. W okresie zaostrzenia choroby potrzebny jest odpoczynek i unikanie paniki. Trzeba wykluczyµ inne przyczyny pogorszenia siΩ stanu  neurologicznego jak zaka┐enia i depresja psychiczna. Ka┐dy neurolog ma swoj▒, wypr≤bowan▒ metodΩ leczenia. Zar≤wno wynik kuracji, jak i przebieg samego rzutu nie s▒ do  przewidzenia.
11. Cokolwiek dzieje siΩ z Tob▒ nie pozw≤l na odebranie sobie nadziei.  Im wiΩcej wiesz o SM, tym │atwiej Ci kontrolowaµ objawy, byµ panem  sytuacji.

 Wlodzimerz Banacki <<Kliknij tu by wys│aµ list