Szanowni Pa±stwo,
tematem naszego wyk│adu s▒ chipsety core logic. Chipset to ma│a czΩ╢µ p│yty g│≤wnej. Tak ma│a, ┐e czΩsto pomijana w jakichkolwiek rozwa┐aniach dotycz▒cych komputera. Jak┐e nies│usznie i nierozs▒dnie!

WstΩp w│a╢ciwy

wymaga czego╢ innego ni┐ nawi▒zanie do "Hebanu" Kapu╢ci±skiego (swoj▒ drog▒ bardzo polecam). Ale tak jak Ruanda jest czΩsto kluczem dla zrozumienia konflikt≤w Czarnej Afryki tak chipsety core logic s▒ odpowiedzialne za samopoczucie (dobre lub nie!) u┐ytkownika peceta.
Poniewa┐ rozw≤j technologii informatycznych jest niemi│osiernie szybki rozwa┐ania bΩdziemy koncentrowaµ na konstrukcjach "wsp≤│czesnych" i dominuj▒cych na rynku. Przy okazji nie ominiemy te┐ aspektu konkurencji (za┐artej) miΩdzy wielkimi.
Czym jest chipset core logic? W du┐ym skr≤cie jest to uk│ad, kt≤ry odpowiada za poprawn▒ wsp≤│pracΩ miΩdzy poszczeg≤lnymi czΩ╢ciami naszego blaszaka. To od niego zale┐y jak nasza p│yta g│≤wna wsp≤│pracuje z kart▒ graficzn▒ (pozdrawiam - i wsp≤│czujΩ - u┐ytkownik≤w p│yt g│≤wnych FIC i kart graficznych z uk│adami TNT!), czy obs│uguje standard ATA/66 albo ATA/100 oraz czy ma AGP x2 czy te┐ x4. Konstrukcja popularnych chipset≤w jest dwucz│onowa. Sk│ada siΩ z element≤w o nazwach northbridge oraz southbridge. Ka┐dy z nich odpowiada za pracΩ innych urz▒dze±. Dla og≤lnej wydajno╢ci komputera wa┐ne jest te┐ to, ┐e chipsety decyduj▒ o przepustowo╢ci p│yty g│≤wnej. St▒d znane problemy z synchronizacj▒ przepustowo╢ci szyny p│yty, pamiΩci RAM i wydajno╢ci procesora. Ma│y ten uk│adzik ma wprost niesamowity wp│yw na komputer, tak wiΩc jego rozw≤j jest gwa│towny. Podobn▒ ┐ywio│owo╢µ mo┐na obserwowaµ tylko w╢r≤d uk│ad≤w graficznych (o czym za miesi▒c). R≤┐nic▒ jest stopie± uwagi jak▒ siΩ przyk│ada do rozwoju chipset≤w i kart graficznych. Zw│aszcza gracze zapatrzeni w mo┐liwo╢ci nowych procesor≤w graficznych (GPU) zapominaj▒, ┐e bez odpowiedniego chipsetu nie uda siΩ wycisn▒µ maksymalnych osi▒g≤w z karty graficznej. Na przyk│ad wtedy gdy nasz uk│ad nie obs│uguje AGP x4! Prawdziwa historia i kariera chipset≤w zaczyna siΩ wraz z BX-em. Je┐eli kto╢ nie lubi Intela (mo┐e nie czytaµ dalej...:) to trudno. MuszΩ to jednak powiedzieµ: tak udanej i d│ugowiecznej konstrukcji nikomu jeszcze nie uda│o siΩ stworzyµ...


BX-owa legenda

trwa ju┐ prawie trzy lata. Wszystko zaczΩ│o siΩ w 1998 roku. PotΩga tego uk│adu prawdopodobnie wziΩ│a siΩ z faktu, i┐ by│ to pierwszy produkt Intela przeznaczony do pracy przy szynie FSB taktowanej w 100MHz. Dotychczasowe rozwi▒zania (VX i ZX) dzia│a│y tylko w 66MHz. Intel promuj▒c i440BX (pe│na nazwa) przygotowywa│ siΩ jednocze╢nie do wypuszczenia linii procesor≤w PII taktowanych w 100MHZ. A w perspektywie czeka│y ju┐ PIII. Okaza│o siΩ te┐, ┐e BX wspaniale spisuje siΩ we wsp≤│pracy z 66MHz-owymi Celeronami. Legenda tego chipsetu zosta│a zbudowana na podstawie wspania│ej wydajno╢ci osi▒ganej przez nie we wsp≤│pracy z procesorami PII i PIII. Trudno te┐ nie wspomnieµ o doskona│ej stabilno╢ci (co dziwiµ nie mo┐e, w ko±cu oba produkty maj▒ "ojca" w Intelu...). S▒ to na pewno powody, dla kt≤rych po dzi╢ dzie± w oparciu o te chipsety buduje siΩ ma│e i ╢rednie serwery. Tak┐e dwuprocesorowe. Wydaje siΩ, ┐e na tym polu jeszcze d│ugo Intel nie da siΩ VIA i AMD. W ko±cu wiadomo ju┐ (moja "praktyka" te┐ to potwierdza), ┐e serwery dla ma│ych firm (small business) zbudowane na BX i procesorach PIII z systemem Windows 2000 Server daj▒ wydajno╢µ przewy┐szaj▒c▒ podobne konstrukcje oparte na VIA i AMD oraz Novell i Linux. »e nie wspomnΩ o │atwiejszej obs│udze. Dodatkowo Windows 2000 nie za dobrze wsp≤│pracuje z procesorami AMD. Mo┐e to jakie╢ porozumienie gigant≤w? Kto wie.. Ale wydaje siΩ, ┐e czasy strategicznego partnerstwa miΩdzy obiema tymi firmami (Intel i Microsoft) minΩ│y. Po prostu Microsoft jako producent oprogramowania nie mo┐e ignorowaµ firmy o potencjale AMD. Straci│by zbyt wielu klient≤w. Czasy kiedy by│ tylko Intel siΩ sko±czy│y i uzale┐nienie od jednego producenta sprzΩtu ju┐ siΩ nie op│aca. Dodajmy do tego rosn▒c▒ konkurencjΩ obu potentat≤w na polu obrotu gie│dowego. Byµ mo┐e ostatni▒ przygrywk▒ w d│ugoletniej wsp≤│pracy jest maria┐ przy konstrukcji X-Boxa... Pewne jest jedno. Kiedy ju┐ siΩ zaczn▒ pojawiaµ Service Packi do Win2000 to pierwsz▒ poprawk▒ bΩdzie lepsza obs│uga rozwi▒za± VIA i AMD.
Niezale┐nie od wydajno╢ci BX-a kres jego karierze k│ad▒ ograniczenia w postaci braku obs│ugi ATA/66/100, AGP x4, nowych standard≤w komunikacyjnych (FireWire, USB2). Do tego pozostaje najwa┐niejsze obci▒┐enie (w ko±cu lata robi▒ swoje a jak na produkt z 1998 roku BX i tak trzyma siΩ ╢wietnie): brak obs│ugi 133MHz FSB. A co za tym idzie brak mo┐liwo╢ci obs│ugi pamiΩci 133MHz, DDR, VC RAM oraz RAMBUS. Intel zacz▒│ te┐ promowaµ swoje nowe konstrukcje (ca│a seria i8xx) i w widoczny spos≤b odstawiaµ BX-a. O ile firma bez sentyment≤w rozstaje siΩ ze swoim dzieckiem o tyle u┐ytkownicy protestuj▒. Bez w▒tpienia powodem jest rozpowszechnione przekonanie o wielkiej wydajno╢ci oraz dzia│ania kilku firm (g│≤wnie ABIT), kt≤re usi│uj▒ wskrzesiµ trupa (no mo┐e nie ca│kiem jeszcze trupa...:). PamiΩtaµ te┐ trzeba, ┐e nastΩpcy BX-a albo okazali siΩ kompletn▒ klap▒ (nies│awne i810 oraz i820) albo cena ich by│a nie do przyjΩcia (i820 i i840). Aby przed│u┐yµ ┐ywotno╢µ naszego staruszka wymy╢lono (i zn≤w ABIT) now▒ konstrukcjΩ p│yt g│≤wnych. P│yty te oparto na odm│odzonym BX 133MHz. Na czym polega metamorfoza? Po pierwsze umo┐liwiono BX-owi obs│ugΩ ATA/66. Niestety z polepszenia obs│ugi AGP wysz│y raczej nici. Za to mo┐liwa sta│a siΩ wsp≤│praca z pamiΩciami 133MHz. Wszystkie te dobrodziejstwa osi▒gniΩto dziΩki firmowemu overclockingowi. Czyli dziΩki temu przed czym Intel tak bardzo siΩ broni (przypominam choµby wycofanie z rynku Celerona 300A). W tym przypadku overclocking polega na zwiΩkszeniu dzielnika (dla PCI) z 2/1 i 3/1 do 4/1. Dzielniki dla AGP s▒ inne. Jednak ich zwiΩkszanie nie da│o podobnie rewelacyjnych rezultat≤w. Przy okazji okaza│o siΩ, ┐e dziΩki temu zabiegowi FSB mo┐na zwiΩkszaµ a┐ do astronomicznych 200MHz. Ale na co to komu skoro nie ma pamiΩci pracuj▒cych z tak▒ czΩstotliwo╢ci▒ (max. 180MHz). Do tego przy zwiΩkszeniu FSB powy┐ej granicy 133MHz ca│y system staje siΩ piekielnie niestabilny. Pozostaje pytanie: czy kupowaµ jeszcze p│yty oparte na BX? Zdecydowanie nie! Pozw≤lmy mu "odej╢µ" w chwale. Nie mo┐na za d│ugo liczyµ na zwyciΩstwa starych mistrz≤w. W ko±cu mo┐e przyj╢µ bolesne rozczarowanie. BX jest konstrukcj▒ wydajn▒ (patrz rynek serwer≤w) ale ju┐ star▒. Nie ma przysz│o╢ci bo nie wspomaga technologii przysz│o╢ci. A jego legendarna "moc" te┐ staje siΩ coraz bardziej "legendarna". Chipsety i815 Solano oraz VIA KT i KX 133 powoli go doganiaj▒. A to znaczy, ┐e producenci p│yt dopiero siΩ "ucz▒" ich mo┐liwo╢ci (a w│a╢ciwie ich wykorzystania) i bΩdzie po prostu coraz szybciej. Za szybko dla "staruszka". Ostateczny cios przyjdzie ze strony Microsoftu. Service Packi Win2000 i Windows ME przybij▒ gw≤╝d╝ do trumny. A tak na marginesie Win2000 jest naprawdΩ dobry...:)


Vanitas vanitatum et omnia vanitas

Skoro rozprawili╢my siΩ z BX-em czas przyjrzeµ siΩ jego nastΩpcom (i jeszcze konkurentom) ze stajni Intela (i ty Brutusie... - darujΩ Wam wersjΩ │aci±sk▒:). Tytu│ tej czΩ╢ci jest taki a nie inny gdy┐ konstrukcje maj▒ce w za│o┐eniach zast▒piµ wyeksploatowanego do granic mo┐liwo╢ci BX-a trudno, przy najwiΩkszych chΩciach nawet, uznaµ za udane. ZaczΩlo siΩ od i810 Whitney (Houston?). Cech▒ charakterystyczn▒ tego uk│adu jest wbudowanie w niego akceleratora graficznego (rozwi▒zanie to sta│o siΩ bardzo popularne i da│o prawdziwy wysyp np. konstrukcji SiS - kto pierwszy wpad│ na ten poroniony pomys│ nikt nie wie...:). Co chciano osi▒gn▒c tak▒ konstrukcj▒? Pewnie w zamiarach producent≤w le┐a│o przekszta│cenie pecet≤w w nierozbudowywalne jednostki o charakterze Amigi (przy ca│ym szacunku do niej - ale to w ko±cu jej konstrukcja nie wytrzyma│a pr≤by czasu...). Niezaprzeczalnie konstrukcje all-in-one daj▒ du┐y zysk w postaci niskiej ceny. I niskich koszt≤w produkcji. Mniej s▒ zadowoleni wielbiciele wydajno╢ci za wszelk▒ cenΩ. :) Do obs│ugi grafiki wprzΩgniΩto pamiΩµ RAM. Akcelerator graficzny jest w tym uk│adzie zintegrowany z northbridge (czΩ╢µ chipsetu obs│uguj▒ca procesor i pamiΩµ RAM). DziΩki temu dzielenie pamiΩci sta│o siΩ mo┐liwe. TΩ technologiΩ nazwano UMA (Unified Memory Architecture). Zreszt▒ to samo lansuje tajwa±ski SiS. Intel nie by│by sob▒ gdyby nie pozmienia│ czego╢ w ca│ej idei. W przypadku Whitney nazwano to DVMT (Dynamic Video Memory Technology). Rozwi▒zanie integracyjne ma oczywiste wady. Uk│ady graficzne typu Riva s▒ do╢µ du┐e. Zmieszczenie milion≤w dodatkowych tranzystor≤w na chipsecie nie jest mo┐liwe dlatego pozostaje korzystaµ z us│ug mniej wydajnych uk│ad≤w graficznych. Intel proponuje nam ko╢µ o nazwie i740 (by│y kiedy╢ takie karty graficzne, ponios│y totaln▒ klΩskΩ - ale poniewa┐ zrobi│ je Intel wiΩc zgodnie z zasad▒, ┐e nic siΩ nie mo┐e marnowaµ wsadzono te "potworki" w chipsety). Z kolei r≤┐nica miΩdzy UMA i DVMT polega na tym, ┐e DVMT dynamicznie korzysta z pamiΩci RAM. W zale┐no╢ci od potrzeb komputera (a raczej aplikacji, sorry, gry...). Maksymalnie mo┐e pobraµ sobie 11MB. Co z tego kiedy Windows nie radzi sobie z wykorzystaniem pamiΩci zwracanej przez uk│ad graficzny... Z kolei w UMA pamiΩµ przypisuje siΩ sztywno z poziomu BIOS-u. Oczywi╢cie wydajno╢µ komputera (w grafice 3D) zbudowanego w oparciu o Whitney nie jest osza│amiaj▒ca. Na poziomie Rivy TNT. To i tak bardzo du┐o. Osi▒gi karty i740 by│y gorsze. Dzieje siΩ tak dziΩki bezpo╢redniemu dostΩpowi uk│adu do pamiΩci, z pominiΩciem PCI, kt≤ra zawsze szybko╢ciowo odstaje. Du┐ym plusem (jedynym?) ca│ego uk│adu jest sprzΩtowe wspomaganie MPEG2. DVD rulez! Z dzieleniem RAM-u jest problem. Obni┐a to znacznie przepustowo╢µ pamiΩci. Jednym zdaniem Whitney nie jest propozycj▒ dla graczy. Skoro nie jest dla graczy to dlaczego po╢wiΩcam jej tyle miejsca? Powod≤w jest kilka. Po pierwsze jest pewnym stopniem ewolucji i wprowadzeniem do i815 a po drugie ma w swojej konstrukcji co╢ mo┐e ma│o widocznego ale za to bardzo prze│omowego. Do tej pory ka┐dy chipset sk│ada│ siΩ z czΩ╢ci northbridge (odpowiadaj▒cej za wszystko zwi▒zane z prockiem) i southbridge (obs│uga interfejs≤w systemowych). Whitney ma budowΩ hubow▒. Poszczeg≤lne czΩsci chipsetu (zwane w│a╢nie hubami) kontroluj▒ przep│yw danych miΩdzy poszczeg≤lnymi urz▒dzeniami. Po│▒czenia za╢ s▒ realizowane przy pomocy dedykowanych magistral. Z pominiΩciem PCI. Kolejne propozycje Intela maj▒ wykorzystywaµ tΩ sam▒ technologiΩ. Zalety tej konstrukcji ujawniaj▒ siΩ zw│aszcza przy obs│udze dysk≤w ATA/66. Wydajno╢µ ich bardzo wzrasta. W│a╢ciwo╢ciami dodatkowymi Whitney jest sztywne taktowanie pamiΩci w 100MHz (pamiΩci 133MHz pracuj▒ jako setki a 66MHz pracuj▒ wadliwie albo wcale...). Do tego ich konstrukcja umo┐liwia wsp≤│pracΩ z Celeronami 66MHz, Pentium II i nowszymi Celeronami 2 oraz Pentium III. Wydaje siΩ, ┐e w po│owie 1999 roku (data premiery Whitney) Intel broni│ siΩ jeszcze przed wprowadzeniem na rynek 100MHz-owych Celeron≤w. Nie chcia│ robiµ bratniej konkurencji PII i PIII. A przy stosunku cen obu rodzin procesor≤w Intela mo┐na by│o siΩ martwiµ o przetrwanie dro┐szych Pentium≤w.
Nowe rozwi▒zania nie zda│y siΩ na nic. Brak obs│ugi SDRAM 133MHz i wyprowadzenia AGP z│ama│y mo┐liwo╢µ zast▒pienia przez Whitney BX-a. Intel postanowi│ spr≤bowaµ czego╢ innego. Na rynku pojawi│y siΩ chipsety i820 Camino oraz i840 Caramel. Firma postanowi│a zbudowaµ ideologiΩ t│umacz▒c▒ niepowodzenie i810 i i810e (w miΩdzy czasie zafundowano Whitney reanimacjΩ). Mianowicie seria i810 mia│a znale┐µ zastosowanie na rynku low-end. Tym t│umaczono nisk▒ wydajno╢µ wbudowanej grafiki i brak AGP. Za to nie da siΩ ukryµ, ┐e pomys│ na architekturΩ hubow▒ chwyci│. Kontynuowano j▒ wiΩc w i820 i i840. Ten pierwszy mia│ zatuszowaµ niemi│e wra┐enia po i810. Czyli te┐ skierowano go na rynek low-end. Ale tu Intel pope│nil wielki bl▒d taktyczny. Zaanga┐owa│ siΩ w promocjΩ pamiΩci RAMBUS i s▒dz▒c, ┐e ceny tych pamiΩci da siΩ zbiµ (BúíD!) zafundowa│ nam chipsety obs│uguj▒ce tylko te nowe RAM-y. Ceny oczywi╢cie nie spad│y (vide tekst sprzed miesi▒ca) i firma ponios│▒ kolejn▒ spektakularn▒ klΩskΩ. Wprawdzie po jakim╢ czasie wypuszczono uk│ady i820 wsp≤│pracuj▒ce z SDRAM-100 ale ich wydajno╢µ by│a du┐o ni┐sza ni┐ BX-a. W tym momencie na rynek wesz│y ostro firmy ALi, SiS i VIA... Konstrukcja i820 nie odbiega od tej znanej z i810. Jedyna r≤┐nica to w│a╢nie obs│uga RAMBUS i mo┐liwo╢µ zamontowania zewnΩtrznej karty AGP (wreszcie!). Na rynek high-end Intel skierowa│ chipset i840. Tu, gdzie nie ma kompromis≤w w kwestii wydajno╢ci uk│ad ten siΩ przyj▒│. Problem RAMBUS nie istnieje (niekt≤rych staµ!) a na AGP pewnym klientom nie zale┐y. P│yty wieloprocesrowe oparte o i840 zrobi│y prawdziw▒ karierΩ. Ale cena... W ka┐dym razie ta konstrukcja jest poza zasiΩgiem czytelnik≤w (przynajmniej wiΩkszo╢ci:) Za│ogi G...


I sta│a siΩ ╢wiat│o╢µ...

...w postaci i815 Solano. Po raz pierwszy od i440BX Intel dostrzeg│ potrzeby rynku (?!) i zamiast je zmieniaµ wyszed│ im naprzeciw (!). Uk│ad i815 okaza│ siΩ prawdziwym nastΩpc▒ BX-a i konstrukcj▒ dla normalnych ludzi (kt≤rzy wiΩcej graj▒ ni┐ buduj▒ serwery!:). Wiemy ju┐, ┐e architektura hub≤w (czyli nowy spos≤b konstrukcji southbridge) siΩ sprawdzi│a. Chipset obs│uguje pamiΩci SDRAM 100 i 133MHz. Jest to mo┐e techniczny krok w ty│ ale pamiΩtajmy, ┐e RAMBUS-y kosztuj▒ oko│o 4 tys. USD (128MB). Mi│▒ niespodziank▒ jest fakt, i┐ chipset wsp≤│pracuje z FSB taktowanym z prΩdko╢ciami 66/100/133MHz. Co daje du┐▒ swobodΩ konstruktorom p│yt g│≤wnych. Nie zrezygnowano ze zintegrowanej grafiki (na szczΩ╢cie VIA tak namolnie nie promuje tego rozwi▒zania). Tym razem jest to uk│ad i752 (nastΩpca i740). Opr≤cz tego mamy mo┐liwo╢µ rozbudowania zestawu o kartΩ pamiΩci (do 32MB) wsp≤│pracuj▒c▒ z wbudowan▒ grafik▒. KartΩ tΩ umieszcza siΩ na specjalnym z│▒czu AIMM (AGP Inline Memory Module). Dodatkowo (na szczΩ╢cie!) jest te┐ wyprowadzenie na zewnΩtrzn▒ szynΩ AGP x4. Mo┐na ju┐ wsadzaµ GeForce GTS 2 Ultra! Solano obs│uguje standard ATA/66. Mamy i kodek d╝wiΩkowy - AC97. Ostatnimi czasy Intel promuje ideologiΩ EasyPC. Generalnie chodzi o zlikwidowanie z pecet≤w wszelkich nalecia│o╢ci z przestrzeni 10 ostatnich lat. Mam tu na my╢li takie zabytki jak: COMy, PS/2, EPP, ISA. Ostatnim akordem w tej zabawie ma byµ rewolucja na polu procesor≤w. IA-64 bΩdzie konstrukcj▒ ca│kowicie RISC-ow▒, (precz z CISC-ami!) niekompatybiln▒ z procesorami x86 w warstwie sprzΩtowej. Ewentualna zgodno╢µ ma byµ tylko programowa. Podre╢lam: ewentualna! Solano powoli realizuje te za│o┐enia. Nie obs│uguje szyny ISA. Je╢li kto╢ nie u┐ywa modem≤w albo kart sieciowych ISA to nie ma nad czym p│akaµ. A pierwszym wymiernym zyskiem tego egzekutorskiego zabiegu jest znaczne przyspieszenie startu komputera. A┐ strach pomy╢leµ jak szybko bΩdzie starowa│ komp be┐ COM-≤w i innych staroci...
Ju┐ wiadomo, ┐e Solano odni≤s│ spory sukces. Intel poszed│ wiΩc za ciosem i wyda│ nowsz▒ jego wersjΩ o nazwie i815E Solano. Obydwa chipsety oparte s▒ na GMCH (Graphics and Memory Controller Hub). Z tym, ┐e i815 posiada starsz▒ wersjΩ southbridge o nazwie ICH (I/O Controller Hub) a i815E nowsz▒ ICH2. Praktyczny rezultat tej zmiany sprowadza siΩ do obs│ugi przez i815E dysk≤w ATA/100. Jak pamiΩtamy i815 wsp≤│pracuje tylko z ATA/66. Do tego z mniej znacz▒cych zmian nale┐y wymieniµ obs│ugΩ przez i815E czterech port≤w USB (i815 tylko dwa) oraz interfejsu sieciowego Ethernet 100/10 Mb/s i Home PNA. Ostatni▒ r≤┐nic▒ jest obecno╢µ z│▒cza CNR (zamiast AMR). AMR umo┐liwia do│▒czanie kart z kodekami AC97 i MC97 (alternatywa, tania dla d╝wiΩku i modemu). CNR za╢ opr≤cz tego wzbogacony jest o mo┐liwo╢ci sieciowe. Z│▒cza te maj▒ jednak ma│e znaczenie gdy┐ kodeki AC97 I MC97 producenci umieszczaj▒ bezpo╢rednio na p│ycie g│≤wnej.
Na koniec czΩsci intelowskiej pozostaje powiedzieµ, ┐e wydajno╢µ Solano dor≤wnuje tej znanej z uk│ad≤w VIA i zbli┐a siΩ do tej osi▒ganej przez BX (z pominiΩciem BX133). Wkr≤tce prducenci lepiej poznaj▒ mo┐liwo╢ci i815 i mo┐e zn≤w zacznie siΩ znane z BX-a szale±stwo overclockingu. ABIT, liczymy na was...:)


Gdzie potentat siΩ szamocze

tam konkurencja korzysta. I dobrze siΩ sta│o bo przy dominacji Microsoft z jednej strony i Intela z drugiej ┐ycie stawa│oby siΩ nudne. Wydaje siΩ (chyba), ┐e jako pierwszy integracjΩ grafiki z chipsetem core logic zacz▒l promowaµ SiS.

Dlatego przegl▒d konkurencji Intel Corporation zaczniemy od tej tajwa±skiej firmy. SiS od d│u┐szego czasu proponuje konstrukcjΩ UMA (Unified Memery Architecture) czyli dzielenie (statyczne) pamiΩci RAM. S│abo╢ci▒ powszechnie znan▒ tej konstrukcji jest niska wydajno╢µ grafiki. SiS postanowi│ rozwi▒zaµ ten problem przez konstrukcjΩ w│asnego uk│adu graficznego. Nazwano go SiS 300. Jednostka ta ma wydajno╢µ por≤wnywaln▒ z Riva TNT2 i Matrox G400. Obs│uguje dwa wyj╢cia wideo. Chipset zintegrowany z grafik▒ SiS 300 ochrzczono jako SiS 630. Uk│ad ten poza wydajn▒ grafik▒ posiada sprzΩtowe wspomaganie MPEG2. SiS 630 wsp≤│pracuje z pamiΩciami PC-133 oraz, niespodzianka, DDR! Tak┐e od strony FSB jest dobrze. Do wyboru jest 66/100/133MHz. Poniewa┐ konstrukcja hubowa (hub to inaczej koncentrator) sprawdzi│a siΩ w produktach Intela zosta│a wiΩc szybko implementowana w produktach SiSa. Z dobrym skutkiem. Do tych wszystkich dobrodziejstw producent dorzuci│ jeszcze obs│ugΩ do piΩciu gniazd PCI, czterech USB, Ethernet 10/100 Mb/s oraz Home PNA (dla sieci lokalnej wykorzystuj▒cej linie telefoniczne). Zgodnie z zasadami EasyPC (Intel znowu g≤r▒?) zrezygnowano z obs│ugi ISA.
SiS dostrzeg│ te┐ popularno╢µ konstrukcji socketowych. Dla nich oferowana jest mutacja SiS 630 o nazwie SiS 540. Chipset ten jest zoptymalizowany do pracy z procesorami AMD. To znaczy ma wbudoway sterownik pamiΩci L2, kt≤ra mo┐e s│u┐yµ jako L3 procesora. Rozwi▒zanie to sprawdza siΩ zw│aszcza przy procesorach K6-III. Ostatnimi czasy mo┐na spotkaµ siΩ z wcze╢niejsz▒ konstrukcj▒ SiSa o numerku 620. Moja rada jest taka: je┐eli u┐ywasz komputera do czego╢ innego ni┐ pisanie w Wordzie to omijaj to co╢ z bardzo daleka. Jest to konstrukcja tak nieudana, ┐e szkoda nawet klawiatury na jej opis. Dla gracza jest przydatna nawet mniej ni┐ i810 Whitney. Stabilno╢µ mizerna. Pod tym wzglΩdem nawet w biurach siΩ nie sprawdza...
Wracaj▒c jeszcze do 630 i 540 trzeba dodaµ jedno ale. Producent uzna│, ┐e wbudowana grafika jest tak dobra, ┐e wyprowadzenie na zewnΩtrzn▒ AGP nie jest potrzebne... No ale mo┐e mia│ racjΩ...


Rewelacja

Tak w skr≤cie mo┐na nazwaµ kolejnego przedstawiciela SiS≤w. Uk│ad o oznaczeniu 730S powiela zalety poprzednik≤w ale ju┐ nie b│Ωdy. Mamy wiΩc obs│ugΩ zewnΩtrznej szyny AGP. Jako grafikΩ wbudowan▒ zostawiono SiS 300. Chipset jest bogato wyposa┐ony pod wzglΩdem komunikacyjnym: modem V.90, Ethernet i Fast Ethernet oraz Home PNA. Dodatkowo jest wsparcie dla ATA/100 i sze╢ciu (!) port≤w USB. A wspomnia│em, ┐e wbudowany uk│ad d╝wiΩkowy obs│uguje efekty 3D? :) Je┐eli planujecie zakupy (Gwiazdka!) w najbli┐szym czasie to sugerujΩ rozwi▒zanie oparte na p│ycie z SiS 730S i procesorze AMD Duron. Odpada koszt karty graficznej i d╝wiΩkowej. Na pocz▒tek to co jest starcza z nawi▒zk▒. A za parΩ miesiΩcy gdy ju┐ pok│ady got≤wki zaczn▒ zn≤w zalegaµ w portfelu mo┐na zafundowaµ sobie Sound Blastera Live! oraz GeForce. Producent otwarcie przyznaje siΩ, ┐e nowy chipset jest pomy╢lany dla procesor≤w Athlon, Thunderbird, Duron i Spitfire. Nie ma wiΩc obaw co do wsp≤│pracy obu urz▒dze±! Na zachΩtΩ dodam, ┐e SiS ma tradycjΩ w oferowaniu swoich produkt≤w po bardzo przystΩpnej cenie!


ALi jak... Aladdin...


Firma Acer Laboratories dostrzeg│a, ┐e mimo pocz▒tkowych opor≤w zintegrowane chipsety zdobywaj▒ popularno╢µ. DziΩki kompromisowi umo┐liwiaj▒cemu obs│ugΩ AGP zaczΩto traktowaµ te uk│ady jak normaln▒, rozwojow▒ inwestycjΩ. Okaza│o siΩ te┐, ┐e niewiele os≤b tak naprawdΩ korzysta z wbudowanej grafiki. A je┐eli ju┐ to tylko po to aby d│u┐ej oszczΩdzaµ na wymarzon▒, wydajn▒ kartΩ grafiki. Z sytuacji s▒ wiΩc zadowoleni nawet producenci uk│ad≤w i kart graficznych. Sprzeda┐ ich najdro┐szych wyrob≤w systematycznie wzrasta. Tym samym kolejni gracze zaczΩli w│▒czaµ siΩ do interesu. W╢r≤d nich Acer, kt≤ry postanowi│ zwiΩkszyµ znacznie wydajno╢µ wbudowanej grafiki. Pierwszy chipsetowy produkt Acera by│ przenaczony dla trochΩ ju┐ zapomnianych platform Socket 7. Aladdin 7, bo tak nazywa siΩ to cudo, ma wbudowan▒ ko╢µ grafiki Art. X. Ciekawostk▒ jest fakt, i┐ uk│adzik ten stosuje Nintendo. W przypadku wersji dla PC wydajno╢µ uk│adu jest kilka razy wiΩksza od tej znanej z i810 Whitney. Na pocz▒tek mo┐e wiΩc starczyµ. Chipset Aladdin 7 jest pomy╢lany pod procesory K6-2 i III. Mo┐e wiΩc przed│u┐yµ trochΩ ich ┐ywot mimo, ┐e AMD ju┐ nie rozwija tej rodziny. To by│ pierwszy krok firmy. Kolejnym by│o wymy╢lenie uk│adu dla procesor≤w Intela. W t▒ konstrukcjΩ implementowano uk│ad graficzny Riva TNT2. PamiΩtaµ nale┐y, ┐e ko╢ci graficzne umieszcza siΩ w czΩ╢ci northbridge (odpowiedzialnej za procesor i pamiΩµ). Southbridge pozostawiono zatem bez zmian. Ca│o╢µ sprzadawana jest pod nazw▒ Aladdin TNT2. Oczywi╢cie nikt ju┐ nie pope│nia b│Ωd≤w Intela i mamy ob│ugΩ AGP x4. Trwaj▒ te┐ prace nad chipsetem dla Athlona, Spitfire, Durona i Thunderbirda. I tu znajdzie zatrudnienie TNT2. Nowe chipsety dla procesor≤w maj▒ obs│ugiwaµ SDRAM 133MHz oraz DDR. W przypadku tej ostatniej pamiΩci zniknie wiΩc problem przepustowo╢ci dzielonej pamiΩci RAM.
Na drodze rozwoju zintegrowanych chipset≤w pojawia siΩ problem z│o┐onej obs│ugi sprzΩtowej T&L. Obs│uga tych funkcji spada na procesor (chyba ┐e kto╢ zintegruje GeForce z chipsetem). Na szczΩ╢cie ju┐ 500Mhz-owy Athlon daje sobie z tym w miarΩ radΩ. No ale nie ka┐dego staµ jeszcze na Athlony i Thunderbirdy...


VIA, VIA, VIA...

Wielki sukces tej tajwa±skiej firmy (ju┐ nie ma Krzemowej Doliny jest Krzemowa Wyspa - Tajwan; umar│ kr≤l niech ┐yje kr≤l!) przywraca wiarΩ w niewidzialn▒ rΩkΩ rynku. No i w pomoc Intela, kt≤ry wiele zrobi│ aby zniszczyµ swoj▒ dominuj▒c▒ pozycjΩ na rynku chipset≤w i procesor≤w. KlΩska w postaci i820 Camino by│a prawdziw▒ katastrof▒, z kt≤rej skorzysta│a VIA (ich has│o to "We connect"). Firma zape│ni│a lukΩ dostarczaj▒c chipsety dla procesor≤w AMD i... Intel. Pierwsze konstrukcje nie by│y udane. Chipset VIA Apollo Pro 133 nie by│ zbyt dobry. No ale pamiΩtajmy, ┐e to by│ pierwszy krok na rynku. VIA otrz▒snΩ│a siΩ po tym niepowodzeniu choµ wielu ju┐ widzia│o j▒ pod m│otkiem. Okaza│o siΩ, ┐e przyjΩ│a sprytn▒ strategiΩ. Nigdy nie jest producentem swoich uk│ad≤w. Zleca to firmom posiadaj▒cym wolne moce przerobowe w FAB-ach. G│≤wnie IBM-owi. Zw│aszcza, ┐e IBM dysponuje technologi▒ 0,17 mikrona i wafla krzemowego. Koszty wdro┐enia poszczeg≤lnych rozwi▒za± s▒ wiΩc dla tajwa±skiej firmy relatywnie niewielkie. Skupia siΩ ona na pracy badawczo-koncepcyjnej. Do╢wiadczenia zebrane przy okazji VIA Apollo Pro 133 pozwoli│y na skonstruowanie udanego uk│adu. VIA Apollo Pro 133A sta│ siΩ chipsetem numer jeden dla procesor≤w Intela. Za╢ jego m│odsi bracia zajΩli segment rynku obs│uguj▒cy procesory AMD. Zw│aszcza, ┐e konstrukcje chipset≤w "made in AMD" okaza│y siΩ niezbyt udane. AMD Irongate 750 mia│o kr≤tki i tragiczny ┐ywot. Ale AMD zapowiada ju┐ Irongate 751. Mo┐et to bΩdzie konstrukcja poprawna? Wracaj▒c do VIA Apollo Pro 133A trzeba powiedzieµ, ┐e nie w nim wbudowanej grafiki! :) Szyna pamiΩci i szyna FSB pracuj▒ z czΩstotliwo╢ci▒ 133MHz. Za╢ AGP zachowuje 66MHz a PCI 33MHz. Do tego chipset ten obs│uguje AGP x4 oraz ATA/66. Ostatnio okaza│o siΩ te┐, ┐e wsp≤│pracuje z pamiΩciami DDR. Ironia, prawda? Intel postawi│ na RAMBUS a VIA mu taki numer wykrΩca. Komputer z procesorem Pentium III, chipsetem VIA i pamiΩciami DDR...
Kolejnym krokiem by│o skonstruowanie chipsetu dla procesor≤w AMD. Tu wystΩpuj▒ wiΩksze problemy ni┐ w przypadku produkt≤w Intela. AMD opar│ sw≤j procesor na szynie EV6 znanej z Alphy. Znaczenie praktyczne tej koncepcji polega na tym, ┐e szyna FSB dla Athlona jest taktowana z 200MHz-owym zegarem. Jak to pogodziµ z pamiΩciami 133MHz? A przecie┐ s▒ jeszcze wolniejsze szyny systemowe (AGP i PCI). VIA zaprezentowa│a chipset VIA Apollo KX-133 dla Athlona. Zastosowano w nim pseudosynchroniczne mostki miΩdzyszynowe. Przyznacie, ┐e rozwi▒zanie jest do╢µ prowizoryczne (jak most Syreny:) ale siΩ sprawdzi│o. Athlon pokaza│ prawdziwy lwi pazur. Zreszt▒ na podobny pomys│ nie wpad│o nawet AMD. W ich Irongate ustawione sztywn▒ szynΩ 100MHz. Z takich wiΩc pamiΩci m≤g│ tylko korzystaµ ten procesor. A obs│uga AGP konczy│a siΩ na trybie x2. KX-133 jest przenaczony dla Athlon≤w zbudowanych w architekturze Slot A. W momencie kiedy AMD przesta│o stawiaµ na sloty i przerzuci│o siΩ na Socket A dni tej udanej konstrukcji sta│y siΩ policzone. Wraz z wej╢ciem na rynek procesor≤w Duron i Thunderbird konieczno╢ci▒ chwili sta│o siΩ opracowanie nowych chipset≤w. Okaza│o siΩ te┐, ┐e AMD zmieni│ specyfikacjΩ sygna│≤w w swoich nowych produktach. Nad rynkiem znowu zawis│a gro╝ba braku synchronizacji miΩdzy dzia│aniami AMD i producent≤w p│yt g│≤wnych i chipset≤w. Na szczΩ╢cie wszystko dobrze siΩ sko±czy│o i ╢wiat│o dzienne ujrza│ KZ-133. Jest to nowsza wersja KX-a dostosowana do obs│ugi socketu i nowej specyfikacji sygna│≤w. Chipset ten obs│uguje procesory Duron i Thunderbird. Zw│aszcza godne polecenia s▒ p│yty Asus i Soltek oparte na tym uk│adzie. Poniewa┐ VIA dostrzeg│a potΩgΩ Durona, kt≤rego wydajno╢µ przewy┐sza Celerona II i czasem Pentium III (o analogicznym zegarze) a cena oscyluje w granicach 600 PLN (w przypadku Durona 600MHz) szybko zaprezentowa│a chipset KT-133 dedykowany w│a╢nie temu procesorowi. Chipset ten mo┐e te┐ obs│u┐yµ Thunderbirda 1GHz. Co w sumie daje bardzo tani▒, wygodn▒ i szalenie przysz│o╢ciow▒ platformΩ. Wszystki wspomniane do tej pory chipsety VIA nie maj▒ wbudowanej grafiki. Obs│uguj▒ ATA/66, AGP x4, kodeki AC97 ale zdecydowanie maj▒ mniejsze mo┐liwo╢ci komunikacyjne ni┐ seria i8xx. Brak jest Home PNA (ale na razie jest to i tak tylko kaprys Amerykan≤w), obs│uguj▒ "tylko" do czterech USB. Za to ich wydajno╢µ jest wyj▒tkowa i bije na g│owΩ konstrukcje Intela oparte na SDRAM-ach. Jedyn▒ konkurencj▒ s▒ dla nich i815 Solano oraz... BX. Ale jak ju┐ wspomnia│em wcze╢niej kres epoki BX-a nadszed│. Nic wiΩcej nie da siΩ z niego wycisn▒µ. A producenci p│yt dla AMD dopiero ucz▒ siΩ obs│ugi szyny EV6...


úami▒ siΩ wszyscy.

VIA nie by│aby profesjonalnym graczem gdyby nie zaoferowa│a uk│ad≤w z zintegrowan▒ grafik▒. W tym segmencie proponuje siΩ nam KM-133, w kt≤ry wbudowano ko╢c graficzn▒ Savage4 3D. Poniewa┐ VIA jest te┐ rozs▒dna w chipsecie przewidziano obs│ugΩ zewnΩtrznej AGP. W przysz│o╢ci firma planuje kolejne konstrukcje dla AMD. Maj▒ one obs│ugiwaµ pamiΩci DDR (SDRAM 266MHz). Prawdopodobne oznaczenia to KX266 i KM266. One te┐ maj▒ mieµ wbudowanego "czwartego dzikusa". Co ciekawe KX266 ma wsp≤│pracowaµ z procesorem AMD Mustang czyli z K8 (prawdopodobna premiera obu konstrukcji: grudzie± 2000)!


A dla Intela?

Via przygotowywuje te┐ nowe konstrukcje dla procesor≤w Intala oraz dla w│asnych procesor≤w VIA Cyrix (VIA kupi│o Cyrixa i WinChipa). Chipsetami tymi bΩd▒ VIA ProMedia 133 z zintegrowan▒ grafik▒ Savage4. Oczywi╢cie bΩdzie obs│uga AGPx4. Ta linia chipset≤w jest wybitnie pomy╢lana dla rynku low-end (VIA kwalifikuje Pentium III jako low-end?). Potwierdza to zw│aszcza kolejna wersja o nazwie VIA LM 133 r≤┐ni▒ca siΩ od PM brakiem AGP. Planuje siΩ te┐ wydanie uk│adu obs│uguj▒cego pamiΩci DDR. Jest to spe│nienie obietnicy, ┐e Pentium III zostanie zmuszony do wsp≤│pracy z pamiΩciami wyklΩtymi przez Intela. Zw│aszcza, ┐e to VIA, AMD i nVidia przejmuj▒ powoli standardotw≤rcz▒ rolΩ Intela i Microsoftu. Dodajmy, ┐e do tej pierwszej grupy do│▒czaj▒ coraz czΩ╢ciej wielcy rynku telekomunikacyjnego (Motorola, Cisco, Lucent) oraz firmy takie jak IBM (d│ugo czeka│ na zemstΩ), SiS i ALi.
VIA obiecuje, ┐e w ich najnowszych chipsetach bΩdzie mo┐na znale┐µ takie bajery jak: ATA/100, Ethernet, Home PNA, sze╢µ port≤w USB, FireWire, USB2. Nam pozostaje czekaµ...:)


Mniejsi gracze. Gracz?

Wiele siΩ m≤wi o pamiΩciach DDR i roli VIA w ich popularyzacji. A tak naprawdΩ pierwszy chipset obs│uguj▒cy te ko╢ci zaprezentowa│a firma Micron. Pod nazw▒ Samurai Micron ukry│ do╢µ wydajn▒ konstrukcjΩ, a jednocze╢nie stosunkowo tradycyjn▒. Nie ma wbudowanej grafiki ale za to jest AGP x4. Uk│ad obs│uguje USB, ATA/66 a po zmianach w BIOS nawet ATA/100. Pewnym archaizmem jest komunikacja pomiΩdzy north i southbridge. Odbywa siΩ ona po szynie PCI. Jednak producent zapowiada szybkie przej╢cie na szynΩ EV6. Do tego ten chipset nie korzysta z architektury hubowej. Ca│o╢µ jest stabilna i dobrze pomy╢lana. Niestety na razie konstrukcja ta nie przyjΩ│a siΩ. Prawdopodobnie trzeba poczekaµ a┐ pamiΩci DDR trafi▒ pod strzechy...


Z ostatniej chwili.

Konkurencja zaostrza siΩ. Intel i VIA zaprezentowa│y ostatnio rewolucyjne wrΩcz konstrukcje, kt≤re mo┐e trafi▒ do standardu EasyPC. Gdzie╢ w laboratoriach obu firm wymy╢lono, ┐e mo┐na by zintegrowaµ w jednym uk│adzie nie tylko uk│ad northbridge i grafikΩ ale i procesor. Tak powsta│y VIA Samuel i Intel Timna.
Uk│ad VIA ma byµ oparty na konstrukcjach Cyrixa i WinChipa. Jeszcze nie wiadomo na co postawi firma. Czy na prototypowe j▒dra Gobi, Jalapeno Cyrixa czy te┐ na prostsz▒ konstrukcjΩ (ale o wiΩkszych mo┐liwo╢ciach taktowania) WinChipa. Wiadomo za╢, ┐e niezale┐nie co bΩdzie sercem Samuela na pewno bΩdzie siΩ nazywa│o Joshua. Jest jeszcze kwestia wbudowanej grafiki. VIA nawi▒za│a wsp≤│pracΩ z S3 Inc. Efektem tego bΩdzie umieszczenie w Samuelu procesora graficznego Savage 2000, kt≤rego wydajno╢µ tylko trochΩ ustΩpuje GeForce 256. Samuel ma te┐ korzystaµ z pamiΩci SDRAM-133MHz i, prawdopodobnie, DDR. To bΩdzie ju┐ drugi procesor VIA. Pierwszym jest VIA Cyrix III, kt≤ry jednak ma konkurowaµ z Transmeta Crusoe i przenaczony bΩdzie na rynek komputer≤w przeno╢nych i palmtop≤w.
Z kolei Intel planuje w swojej Timnie umie╢ciµ j▒dro Celerona. Architektura zintegrowanego chipsetu bΩdzie oczywi╢cie hubowa. Du┐y znak zapytania stoi przed grafik▒. Na pewno nie bΩdzie to i740/752. W ko±cu niska wydajno╢c tych uk│ad≤w "zar┐nΩ│a" i810 Whitney. Intelowi pozostaje (a staµ go na to) skonstruowaµ zupe│nie nowy uk│ad graficzny. Jest jeszcze problem obs│ugiwanych pamiΩci. Raczej bΩd▒ to SDRAM-133MHz. A DDR? Zobaczymy... Podobno osobnicy inteligentni ucz▒ siΩ na b│Ωdach...:)
Zdecydowanie ca│y pomys│ integracji tak wielu uk│ad≤w prowadzi do narodzin konstrukcji EasyPC. A ta jest niczym innym jak pr≤b▒ uczynienia z peceta bardzo hermetycznego urz▒dzenia. Tyle, ┐e mnie to pachnie zabawk▒ klasy "idioten camera".


Chipset na prawo, chipset na lewo...

Trudno byµ prorokiem ale wydaje siΩ, ┐e pojawienie siΩ architektury UMA wymusz dualistyczny rozw≤j rynku chipset≤w. BΩdziemy wiΩc mieli chipsety z zintegrowan▒ grafik▒ przeznaczone dla taniego segmentu rynku (ale z mo┐liowo╢ci▒ obs│ugi AGP) i te dro┐sze konstrukcje z bezpo╢redni▒ obs│ug▒ AGP x4 (a nied│ugo x8). SytuacjΩ tΩ potwierdza fakt, ┐e wszyscy producenci uk│ad≤w proponuj▒ oba te rozwi▒zania. Daje te┐ siΩ zuwa┐yµ tendencja implemetacji coraz wydajniejszych ko╢ci graficznych w chipsety core logic. Sprzyja temu rozw≤j technologii miedzianych ╢cie┐ek, 0,18 mikrona oraz rozw≤j pamiΩci DDR. Ju┐ obecnie wszystkie nowe chipsety (poza intelowskimi) obs│uguj▒ SDRAM-133MHz i DDR-200MHz. Wkr≤tce na rynek trafi▒ uk│ady obs│uguj▒ce DDR-266MHz zaprojektowane pod AMD K8 Mustang. Wci▒┐ wielk▒ niewiadom▒ pozostaje sytuacja Pentium 4. Czy bΩdzie obs│ugiwa│ DDR? Czy tylko RAMBUS? W ka┐dym razie dla niego platform▒ bΩdzie i840 Caramel, kt≤ry jest drogi ale te┐ bardzo przysz│o╢ciowy. PozycjΩ Pentium III podtrzyma udany i815 Solano. Miejmy te┐ nadziejΩ, ┐e niezale┐ni producenci zmusz▒ Pentium III i Pentium 4 do wsp≤│pracy z DDR. Wszystko zale┐y od konstrukcji ich chipset≤w.