System Sloneczny: planety wewnetrzne.
Spis tresci:
Merkury | ||
Wenus | ||
Ziemia | ||
Ksiezyc | ||
Mars | ||
Pas planetoid |
Srednica rowni- kowa (Ziemia=1) |
Masa (Ziemia=1) |
Sr. gestosc (g/cm3) |
Sr. odleglosc od Slonca (mln. km) |
Okres obiegu dokola Slonca |
Okres obrotu dokola osi |
0,382 | 0,055 | 5,43 | 58 | 0,241 | 59dni |
Merkury
jest najblizsza Sloncu planeta. Merkury bardzo szybko
obraca sie wokol Slonca (jedyne 88 dni ziemskich), lecz
bardzo wolno obraca sie wokol osi (59 dni). Dlugi dzien
na Merkurym wywoluje duze roznice temperatur na dwoch
polkulach planety. Strona Merkurego zwrocona w strone
Slonca (polkula na ktorej jest dzien) szybko sie nagrzewa
i osiaga temperature do ponad 400 C, a na polkuli na
ktorej panuje noc temperatura spada do -173 C (roznice te
sa spowodowane glownie brakiem atmosfery, ktora w dzien
odbijalaby czesc promieniowania, a w nocy utrzymywala
wczesniej przyjeta energie). Powierzcgnia Merkurego to naga skalista pustynia podziurawiona kraterami (powstalymi tysiace milionow lat temu od uderzen w planete skal). Powierzchnia Merkurego jest poprzecinana glebokimi na kilka km stromymi skarpami o dlugosci setek km. Merkury zostal dokladnie zbadany przez sonde kosmiczna Mariner 10. Sfotografowala ok. polowy powierzchni planety, wykazala, ze jadro planety jest dosc duze i zbudowane jest glownie z zelaza. Mniej wiecej 14 razy w kazdym wieku Merkury przesuwa sie na lini Slonce-Ziemia, jest wtedy widoczny jako mala plamka na tarczy Slonca |
Srednica rowni- kowa (Ziemia=1) |
Masa (Ziemia=1) |
Sr. gestosc (g/cm3) |
Sr. odleglosc od Slonca (mln. km) |
Okres obiegu dokola Slonca |
Okres obrotu dokola osi |
0,949 | 0,815 | 5,24 | 108 | 0,615 | 243dni |
Wenus to druga planeta od Slonca. Juz w 1962 roku zostala odwiedzona przez amerykanska sonde kosmiczna Mariner 2, a juz w 1975 wyladowala na niej rosyjska sonda Venera 9. Badania planety wykazaly, ze panuja na niej ekstrymalne warunki - bardzo wysokie cisnienie (90 atmosfer) oraz wysoka temperatura (dochodzi nawet do 500 C - temperatura taka jest spowodowana duza zawartoscia dwutlenku wegla, ktory wywoluje efekt cieplarniany). W atmosferze Wenus znajduja sie chmury. Sa one bardzo geste, maja grubosc kilkudziesieciu km i poruszajac sie w gornych warstwach z szybkoscia 350 km/h okrazaja planete w ciagu czterech dni. Uniemozliwiaja one obserwacje powierzchni planety z Ziemi czy tez z orbity. Jedyne zdjecia powierzchni dostarczyly sondy Venera (patrz wyzej). Sonda Magellan wykorzystujac radar sporzadzila dokladne mapy planety. Ciekawostka dotyczaca Wenus jest fakt, ze obraca sie ona wokol osi w druga strone niz inne planety ukladu slonecznego, a obrot ten zabiera planecie 18 dni (ziemskich) wiecej niz obrot wokol Slonca. |
Srednica rowni- kowa (km) |
Masa (Ziemia=1) |
Sr. gestosc (g/cm3) |
Sr. odleglosc od Slonca (mln. km) |
Okres obiegu dokola Slonca |
Okres obrotu dokola osi |
Liczba Ksiezycow |
12756 | 1 | 5,52 | 150 | 365,25d | 23h 56m | 1 |
Ziemia jest pod wieloma wzgledami planeta wyjatkowa. Jest jedyna znana ludzkosci planeta, na ktorej zaistnialy dogodne warunki do rozwoju zycia. Na wiekszosci powierzchni blekitnej planety utrzymywana jest temperatura, w ktorej przy ziemskim cisnieniu woda moze istniec w postaci cieklej. Zajmuje ona az 71% powierzchni, pozostale 29% to lady. Ziemia sklada sie z 7 warstw: do 40 km glebokosci rozciaga sie skorupa, do 400 km plaszcz zewnetrzny, do 650 znajduja sie strefy przejsciowe, nastepnie do gl. 2890 km rozciaga sie plaszcz wewnetrzny, pod nim do glebokosci 5150 km znajduje sie jadro zewnetrzne, glebiej jest jadro wewnetrzne.Ziemia jest zbudowana glownie z: ┐elaza (34.6%), tlenu (29.5%), silikonu (15.2%), magnezu (12.7%), niklu (2.4%), siarki(1.9%) i tytanu (0.05%). Zycie na Ziemi nie mogloby sie rozwinac bez udzialu atmosfery - najbardziej zewnetrznej warstwie powloki ziemskiej. Sklada sie ona z gazow: azotu (78,1%), tlenu (20,9%), argonu (0,9%), dwutlenu wegla (0,03), neonu (0,002%), Helu (0,0005%) i sladowych ilosci innych pierwiastkow i zwiazkow chemicznych. Blekitna planeta krazy wokol Slonca po eliptycznej orbicie i jest oddalona od Slonca w perihelium o ok. 147 mln km i w aphelium o 152 mln km; srednia odleglosc Ziemi od Slonca to 149 597 870 km i jest to czesto uzywana przez astronomow jednostka dlugosci - tzw. jednostka astronomiczna (1AU z angielskiego Astronomical Unit). Wykonanie pelnego obrotu wokol Slonca zajmuje Ziemi 365 dni, 5godz., 48min. i 45,9 s, przy czym jeden dzien to czas w ktorym Ziemia wykonuje jeden pelny obrot wokol wlasnej osi i wynosi 23 godz., 56 min. i 4,1s. Ziemia posiada jednego naturalnego satelite (patrz nizej). |
Srednica rowni- kowa (Ziemia=1) |
Masa (Ziemia=1) |
Sr. gestosc (g/cm3) |
Sr. odleglosc od Ziemi (km) |
Okres obiegu dokola Ziemi |
Okres obrotu dokola osi |
0,272 | 0,012 | 3,34 | 384400 | 27dni, 7h, 43min | 27dni, 7h, 43min |
Ksiezyc to jedyny naturalny satelita Ziemi. Krazy on wokol naszej planety utrzymywany sila grawitacji. Jego srednica jest niemal 4 razy mniejsza od Ziemi, a jego masa jest ok. 83 rary mniejsza. Obserwujac Ksiezyc z Ziemi wydaje sie nam, ze sie on zmienia - raz widimy pelna zlocista tarcze, kiedy indziej waski sierp. Jest to spowodowane tym, ze na widocznej stronie Ksiezyca raz panuje dzien (wtedy widimy pelnie), innym razem na czesci widocznej strony jest noc, a na pozostalej stronie dzien (wtedy widimy polksiezyc). Gdy na calej widocznej stronie Ksiezyca panuje noc, to jest on niewidoczny w ogole (po pierwsze odbite przez niego swiatlo nie trafia na Ziemie, a po drugie dla obserwatora na Ziemi znajdowalby sie zbyt blisko tarczy Slonca, ktore by skutecznie go oslepialo) mowimy wtedy, ze jest now Ksiezyca. Poniewaz okres obrotu wokol Ziemi jest taki sam jak okres obiegu wokol osi, zawsze widzimy tylko jedna strone Ksiezyca Jak dotad na Ksiezycu wyladowalo 6 zalogowych misji - Apollo 11, Apollo 12, Apollo 14, Apollo 15, Apollo 16 i Apollo 17. Pierwszym czlowiekiem, ktory postawil noge na Ksiezycu byl dowodca misji Apollo 11 Neil Armstrong (lipiec 1969). Na temat powstania Ksiezyca jest wiele teorii i w kwesii tej naukowcy nie sa zgodni - jedni twierdza, ze Ksiezyc to skala, ktora wskutek uderzenia w Ziemie ciala niebieskiego oderwala sie od blekitnej planety, pozostala pod wplywen dzialania grawitacji i pozostala na orbicie. Teorii tej przeczy wiele faktow - np. gestosc Ksiezyca, ktora znacznie rozni sie od ziemskiej, inny sklad skal. Inni naukowcy twierdza, ze Ksiezyc byl kiedys cialem niebieskim przemierzajacym przestrzen kosmiczna, az zostal przechwycony przez grawitacje Ziemi. Taka mozliwosc jest mozliwa, aczkolwiek prawdopodobienstwo takiego zdarzenia jest bardzo male. Sa rowniez zwolenncy (glownie wsrod fanatykow zjawiska UFO) wytlumaczenia jeszcze bardziej zadziwiajacego - Ksiezyc to Potezny statek kosmiczny ktory przybyl w poblize naszej planety jako statek-matka dla tysiecy spodkow kosmicznych odwiedzajacych Ziemie. Swoja teorie tlumacza tym, ze gestosc Ksiezyca jest dosc mala - wewnatrz Ksiezyc jest pusty, znajduje sie tam "centrum dowodzenia" oraz faktem, ze okresy obrotu wokol Ziemi i osi sa rowne - na niewidocznej stronie Ksiezyca znajduja sie tajemnicze budowle o ktorych istnieniu wiedza tylko niektorzy ludzie z takich organizacji jak NASA, Rosyjska Agencja Badan Kosmicznych (ktorzy widzieli druga strone Ksiezyca), lecz informacje te skutecznie ukrywaja przed opinia publiczna... |
Srednica rowni- kowa (Ziemia=1) |
Masa (Ziemia=1) |
Sr. gestosc (g/cm3) |
Sr. odleglosc od slonca (mln. km) |
Okres obiegu dokola Slonca |
Okres obrotu dokola osi |
Liczba Ksiezycow |
0,533 | 0,107 | 3,91 | 228 | 1,881 | 24h 37m | 2 |
Mars znany byl juz w starozytnosci. Dzieki czerwonemu zabarwieniu (kolor krwi) otrzymal nazwe rzymskiego boga wojny. Mars jest dwukrotnie mniejszy od Ziemi. Posiada bardzo slaba atmosfere zbudowana glownie z dwutlenku wegla. Posiada dwa male ksiezyce - Fobosa (22 km srednicy) i Dejmosa (14 km). Przez wiele lat twierdzono, ze Marsa zamieszkuje wysoko rozwinieta cywilizacja, jednak kolejne misje lotow na czerwona planete (z ktorych na powierzchni wyladowaly Viking 1 i 2 - 1979r. oraz Pathfinder - 1997r.) nie odnalazly sladow zycia organicznego. Na Marsie jest bardzo zimno, a cienka atmosfera nie zatrzymuje promieniowania slonecznego. Nie wyklucza to jednak mozliwosci, ze na planecie tej kiedys istnialo zyce - moga o tym swiadczyc m.in. slady podobne do pustych koryt rzecznych - moze kiedys na Marsie panowaly inne waronki i woda, ktora teraz znajduje sie na biegunach w postaci czap lodowych istniala w stanie cieklym i plynela w wielkich rzekach... Podroz sond kosmicznych na Marsa nie jest latwa, gdyz podczas najwiekszego zblizenia jest on oddalony od Ziemi az o 55 mln. km, a stan taki ma miejsce tylko raz na 16 lat. Moze jednak za kilkadziesiat lat, gdy technika dostatecznie sie rozwinie na Marsie stanie ludzka noga... Patrz takze: Misje na Marsa |
Pomiedzy Marsem a Jowiszem znajduje sie pasmo, w ktorym kraza wokol Slonaca niewielkie ciala niebieskie zwane planetoidami. Najwiekszy z nich to Ceres, ktory ma ok. 1000 km srednicy. Innymi znanymi planetoidami sa jasna Vesta i bardzo ciemna Aretuza. Roznice w wygladzie planetoid swiadcza o ich roznorodnym pochodzeniu. |