Ustawa z dnia 22 czerwca 1923 r. o przedmiocie substancji i przetwor≤w odurzaj▒cych, czyli tzw. ustawa "przeciwnarkotykowa", by│a pierwszym polskim aktem prawnym w zakresie kontroli ╢rodk≤w odurzaj▒cych i stworzy│a podstawy polskiego prawodawstwa w tym zakresie. Ustawa zabrania│a: "wytwarzania, przer≤bki, przewozu i wywozu, przechowywania, handlu oraz wszelkiego obiegu surowego opium, opium leczniczego, opium do palenia i jego odpadk≤w, haszyszu, morfiny, kokainy, heroiny, wszelkich ich soli i przetwor≤w oraz tych pochodnych, kt≤re na podstawie bada± naukowych w drodze rozporz▒dzenia Ministra Zdrowia Publicznego bΩd▒ uznane za wywo│uj▒ce szkodliwe skutki dla zdrowia" (art.1 ustawy). Wyj▒tek od powy┐szego zakazu stanowi│y dzia│ania podejmowane dla cel≤w leczniczych, naukowych i przemys│owych, dokonywane jednak na podstawie zezwolenia Ministra Zdrowia Publicznego. Ustawa zabrania│a ponadto "sprzeda┐y dla cel≤w spo┐ycia eteru etylowego i jego mieszanin" (art.3). Pe│en nadz≤r nad produkcj▒ i obrotem ╢rodkami odurzaj▒cymi zosta│ powierzony Ministrowi Zdrowia Publicznego (art.4). Osoby naruszaj▒ce postanowienia ustawy podlega│y karze wiΩzienia od trzech miesiΩcy do 5 lat wraz z mo┐liwo╢ci▒ orzeczenia grzywny w wysoko╢ci do 10 milion≤w marek (sprzeda┐ eteru i jego mieszanin, przyw≤z z zagranicy, przechowywanie w celu zbycia lub wytwarzania opium, morfiny, alkaloid≤w opium - z wyj▒tkiem kodeiny - ich soli i pochodnych, kokainy oraz surowc≤w i przetwor≤w uznanych przez Ministra Zdrowia Publicznego za szczeg≤lnie niebezpieczne dla zdrowia, a ponadto bezprawne umo┐liwienie innym osobom u┐ycia tych ╢rodk≤w, je╢li czyn wywo│a│ lub m≤g│ wywo│aµ nastΩpstwa szczeg≤lnie szkodliwe albo je╢li przestΩpstwo pope│niono z chΩci zysku) lub karze wiΩzienia od 2 tygodni do jednego roku i grzywnie od 50 tys. do 5 mln marek albo jednej z tych kar (za inne ni┐ wymienione wy┐ej formy naruszenia postanowie± ustawy, a tak┐e u┐ycie w towarzystwie innych os≤b wymienionych ╢rodk≤w odurzaj▒cych - art.7,8 ustawy).
    Ponadto ustawa przewidywa│a pozbawienie prawa wykonywania zawodu lekarza lub aptekarza (na minimum 3 lata lub na zawsze) lub innego zawodu (od roku do 5 lat), je╢li osoby te naruszy│y postanowienia ustawy (art.7), obligatoryjne orzeczenie konfiskaty ujawnionych nieprawnie posiadanych ╢rodk≤w odurzaj▒cych (art.9)¹.
    W analizowanym okresie narkotyki do Polski trafia│y g│≤wnie w drodze ich przemytu z Niemiec, a pr≤cz istotnych przemytnik≤w i ich wsp≤lnik≤w zas│uguj▒ na uwagΩ nieliczni na szczΩ╢cie aptekarze sprzedaj▒cy na fa│szywe recepty lub bez recept narkotyki, lekarze rzekomo lecz▒cy narkoman≤w ambulatoryjnie, a nie klinicznie, a przede wszystkim tzw. po╢rednicy, rekrutuj▒cy siΩ z wykoleje±c≤w ┐yciowych, kt≤rzy nabywaj▒ morfinΩ lub kokainΩ w aptekach na podstawie sfa│szowanych przez siebie recept, dopuszczaj▒ siΩ kradzie┐y tych narkotyk≤w lub recept u lekarzy. (...) Zdobyte w ten spos≤b narkotyki sprzedaj▒ nastΩpnie po znacznie dro┐szych cenach morfinistom lub kokainistom oraz prostytutkom.²
    Stosunkowo szybki wzrost narkomanii w Polsce, a tak┐e wi▒┐▒ce siΩ z nim nastΩpstwa, zmusi│y w│adze pa±stwowe do podjΩcia energicznej walki z tym na│ogiem. Przejawem podjΩtych dzia│a± by│ wydany w 1935 r. ok≤lnik w sprawie ╢cigania przestΩpstw zwi▒zanych z narkomani▒. W akcie tym zwr≤cono uwagΩ zar≤wno na wzrost narkomanii w ╢cis│ym tego s│owa znaczeniu (tj. morfinizm, kokainizm itp.), jak i na wzrost rozmiar≤w eteromanii. O ile pierwszy przejaw zjawiska dostrzegany by│ wy│▒cznie w╢r≤d ludno╢ci miejskiej, o tyle drugi dominowa│ na wsi. Ok≤lnik zwraca│ uwagΩ sΩdzi≤w i prokurator≤w na nie zawsze dostateczne z ich strony zrozumienie zagadnienia narkomanii, a tym samym na zwalczanie przestΩpstw towarzysz▒cych temu zjawisku. Ok≤lnik wprowadzi│ jako zasady: powierzenie stale jednemu z prokurator≤w rejonowych spraw o przestΩpstwa zwi▒zane z narkomani▒, zw│aszcza w tych prokuraturach okrΩgowych, w kt≤rych wystΩpuj▒ znaczne liczby takich postΩpowa±, w przypadku umorzenia postΩpowania karnego, uznawa│ za konieczne d▒┐enie do wyja╢nienia przez lekarza bieg│ego, czy pozostawienie na wolno╢ci oskar┐onego grozi niebezpiecze±stwem porz▒dkowi prawnemu, a w razie wyst▒pienia takiego niebezpiecze±stwa zobowi▒zywa│ do zastosowania ╢rodka zabezpieczaj▒cego (pkt.1,2 ok≤lnika). Ok≤lnik zwraca│ uwagΩ na fakt, ┐e lekarz tylko w ╢ci╢le okre╢lonych sytuacjach, podyktowanych wzglΩdami zdrowotnymi, mo┐e zapisywaµ narkotyki na recepty, natomiast za umy╢lne dzia│anie, zawinione przez pracownika apteki, uznawa│ wydanie narkotyku bez recepty na tzw. "powt≤rzenia" bez ponownego podpisu lekarza, sprzeda┐ na recepty nieprawid│owo wystawione, nie zachowanie ostro┐no╢ci przy przyjmowaniu recept fa│szywych oraz honorowanie recept opiewaj▒cych na dawki nielecznicze (pkt.3 i 4 ok≤lnika).
    W wypadkach skrajnie │agodnego wymiaru kary za przestΩpstwa zwi▒zane z narkotykami zaleca│ zak│adanie apelacji (pkt.5 ok≤lnika).
    Kodeks karny z 1932 r.³ w art. 244 przewidywa│ karΩ wiΩzienia do lat 5 lub aresztu za udzielenie innej osobie bez upowa┐nienia trucizny odurzaj▒cej i r≤┐ni│ siΩ od przyjΩtych w okresie p≤╝niejszym uregulowa± prawnych w zakresie ╢rodk≤w odurzaj▒cych kwestiami terminologicznymi, a tak┐e przyjΩt▒ tylko jedn▒ odmian▒ realizacji przestΩpstwa.⁴
    Po II wojnie ╢wiatowej, kiedy spo│ecze±stwo och│onΩ│o po tragicznych wydarzeniach, zaczΩ│y pojawiaµ siΩ ponownie symptomy narkomanii. W celu zapobie┐enia im ≤wczesny ustawodawca w│▒czy│ przepisy karne do ustawy o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych.⁵ W art. 29 ustawa penalizowa│a nielegalny obr≤t ╢rodkami odurzaj▒cymi. Podmiotem tego przestΩpstwa mog│a byµ ka┐da osoba dokonuj▒ce wymienionych w przepisie czynno╢ci, je╢li dzia│a: a) bez odpowiedniego zezwolenia; b) maj▒c zezwolenie, ale w spos≤b niezgodny z jego warunkami.
    Wymagane zezwolenie - zgodnie z art.18 pkt.1 ustawy - wydawa│ Minister Handlu Zagranicznego w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo│ecznej (je╢li dotyczy│o przywozu z zagranicy, wywozu za granicΩ lub tranzytu ╢rodk≤w odurzaj▒cych) albo Minister Zdrowia i Opieki Spo│ecznej. Szczeg≤│owe postanowienia z zakresu przywozu, wywozu i tranzytu okre╢la│o rozporz▒dzenie Ministr≤w Zdrowia i Handlu Zagranicznego z dnia 13 wrze╢nia 1956 r. w sprawie ╢rodk≤w odurzaj▒cych.⁶ Niedope│nienie kt≤rego╢ z warunk≤w okre╢lonych we wspomnianym rozporz▒dzeniu powodowa│o odpowiedzialno╢µ karn▒ jak w przypadku dzia│ania bez zezwolenia.
    Przedmiotem ochrony okre╢lonym w omawianym przepisie by│o zdrowie cz│owieka - zar≤wno fizyczne, jak i psychiczne.
    PrzestΩpstwo okre╢lone w tym artykule by│o przestΩpstwem formalnym, bezskutkowym. do jego zaistnienia wystarcza│o dokonanie czynu w kt≤rejkolwiek z wymienionych postaci, bez wzglΩdu na to, czy dzia│anie wywo│a│o skutek czy nie. By│o to te┐ przestΩpstwo wieloodmianowe gdy┐ przepis art. 29 ustawy wymienia│ siedem form jego pope│nienia:
   1) wyrabianie;
   2) przerabianie;
   3) przyw≤z z zagranicy;
   4) wyw≤z;
   5) przew≤z; (jako tranzyt ╢rodk≤w przywiezionych z zagranicy w celu wywozu ich za granicΩ oraz jako przew≤z w obrΩbie kraju ╢rodk≤w odurzaj▒cych, b▒d╝ uzyskanych w Polsce, b▒d╝ przywiezionych z zagranicy, ale bez zamiaru wywozu za granicΩ;
   6) przechowywanie;
   7) wprowadzanie do obrotu;
   PrzestΩpstwo przewidziane w art.29 ustawy mo┐na by│o pope│niµ umy╢lnie z zamiarem bezpo╢rednim lub z zamiarem wynikowym. ⁷
   W kolejnym artykule 30 ustawy spenalizowane by│o samo u┐ywanie ╢rodka odurzaj▒cego (!).
   Ze sformu│owania przepisu wynika│o, i┐ do poci▒gniΩcia do odpowiedzialno╢ci musia│y zaistnieµ jednocze╢nie dwa warunki; przyjmowanie ╢rodka odurzaj▒cego nastΩpowa│o:
       a) bez zalecenia lekarza
       b) w towarzystwie innej osoby.
    Zalecenie lekarza, o kt≤rym mowa w tym artykule musia│o byµ wydane w celu leczniczym i w ramach dzia│alno╢ci zawodowej lekarza. Zalecenie takie powinno by│o dotyczyµ konkretnego ╢rodka.
    Nie mia│ byµ poci▒gniΩty do odpowiedzialno╢ci narkoman przyjmuj▒cy bez wskaza± lekarza ╢rodki odurzaj▒ce, je╢li nie dokonywa│ tego czynu "w towarzystwie innej osoby". Sformu│owanie to, jako nie do╢µ jasne, nasuwaµ mog│o w▒tpliwo╢ci interpretacyjne. Wed│ug T. W. Hanausk≤w mo┐na by│o trojako interpretowaµ to okre╢lenie.
    Wed│ug interpretacji pierwszej okre╢lenie "w towarzystwie innej osoby" oznacza│o obecno╢µ drugiej osoby podczas za┐ywania ╢rodka odurzaj▒cego. PrzestΩpstwo by│oby zatem dokonane nawet w≤wczas, gdyby osoba, w towarzystwie kt≤rej sprawca za┐ywa│ ╢rodek odurzaj▒cy, nie wiedzia│a o tym, ┐e ╢rodek przyjmowany przez sprawcΩ jest narkotykiem. Interpretacja ta wydaje siΩ jednak zbyt szeroka i elastyczna, ujΩcie za╢ czysto obiektywne by│o przestarza│e i nie odpowiadaj▒ce za│o┐eniom polskiego ustawodawstwa karnego.
    Interpretacja druga przez okre╢lenie "w towarzystwie drugiej osoby" obejmowa│a dzia│anie wsp≤lne, a zatem odnosz▒ce siΩ do przypadk≤w, w kt≤rych dwie osoby lub wiΩcej os≤b przyjmuje razem ╢rodek odurzaj▒cy. Wydaje siΩ jednak, ┐e stosuj▒c konsekwentnie terminologiΩ przyjΩt▒ w kodeksie karnym z 1969 r., interpretacjΩ tak▒ nale┐y odrzuciµ. Ilekroµ bowiem ustawodawca m≤wi│ o dzia│aniu "wsp≤lnym", u┐ywa│ innych sformu│owa±. Na przyk│ad w art.16 k.k. oraz w art.168 º 2 k.k. z 1969 r. u┐yto zwrotu "wsp≤lnie z inn▒ osob▒", w art.41 tego kodeksu znajdujemy sformu│owanie: "we wsp≤│dzia│aniu". Je┐eli zatem ustawodawca mia│ na my╢li wsp≤lne dzia│anie dw≤ch lub wiΩcej os≤b, to u┐ywa│ zwrot≤w zupe│nie r≤┐nych od okre╢lenia "w towarzystwie". Okre╢lenia tego wiΩc nie mo┐na interpretowaµ jako odnosz▒cego siΩ do wsp≤lnego dzia│ania kilku os≤b.
    Najtrafniejsza wydaje siΩ interpretacja trzecia, w ╢wietle kt≤rej zwrot "w towarzystwie innej osoby" nale┐a│o rozumieµ jako odnosz▒cy siΩ do sytuacji, kiedy sprawca u┐ywa ╢rodka odurzaj▒cego w obecno╢ci drugiej osoby, zdaj▒c sobie sprawΩ z tego, i┐ osoba ta jest zorientowana, ┐e przyjmowany przez sprawcΩ ╢rodek jest narkotykiem. Osoba ta nie musia│a oczywi╢cie wiedzieµ, czy ╢rodek ten znajduje siΩ w wykazie ╢rodk≤w odurzaj▒cych, lecz wystarcza│o, aby og≤lnie by│a obeznana z jego narkotycznymi w│a╢ciwo╢ciami. W sprawach dotycz▒cych zbiorowego przyjmowania narkotyk≤w ka┐dy z uczestnik≤w grupowego narkotyzowania siΩ pope│nia│ zatem przestΩpstwo przewidziane w art.30 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r., gdy┐ z regu│y ka┐dy z nich wiedzia│ o tym, ┐e pozostali uczestnicy przyjmuj▒cy wraz z nim ╢rodek narkotyczny s▒ doskonale zorientowani co do tego, ┐e on ten ╢rodek przyjmuje w okre╢lonym celu.
    PrzestΩpstwo okre╢lone w art.30 ustawy mog│o byµ pope│nione tylko umy╢lnie, zar≤wno z zamiarem bezpo╢rednim jak i wynikowym. Sprawca musia│ przy tym wiedzieµ, ┐e osoba, w kt≤rej towarzystwie siΩ znajduje, jest zorientowana, i┐ przyjmowany przez niego ╢rodek jest ╢rodkiem odurzaj▒cym.
    Po wej╢ciu w ┐ycie kodeksu wykrocze± z 1971 r. przewidywa│ on grzywnΩ w wysoko╢ci do 5000 starych z│otych za naruszenie przepis≤w wydanych na podstawie art.18 ust. 3, tj. rozporz▒dze± Ministra Zdrowia reguluj▒cych wyr≤b, przew≤z w kraju, tranzyt i wprowadzanie do obrotu ╢rodk≤w odurzaj▒cych.⁸
    Artyku│ 161 k.k. z 1969 r. ⁹ przewidywa│ karΩ pozbawienia wolno╢ci do lat 5 wobec ka┐dego, kto nie bΩd▒c do tego uprawniony, udziela innej osobie ╢rodka odurzaj▒cego, albo nak│ania albo nak│ania do za┐ywania takiego ╢rodka.
    Przepis ten r≤┐ni│ siΩ od art. 244 k.k. z 1932 r. nie tylko pod wzglΩdem terminologii ("╢rodek odurzaj▒cy" zamiast "trucizna odurzaj▒ca"), lecz przede wszystkim tym, i┐ zawiera│ dwie odmiany realizacji przestΩpstwa ( art. 244 zawiera│ tylko jedn▒).
   Podmiotem przestΩpstwa przewidzianego w art.161 k.k. z 1969 r. mog│a byµ ka┐da osoba z wyj▒tkiem tych os≤b, kt≤re s▒ uprawnione do udzielania ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub zalecania za┐ywania tych ╢rodk≤w w celach leczniczych. Poniewa┐ znamiΩ negatywne "brak uprawnienia" jest istotne dla tego przestΩpstwa, nale┐y okre╢liµ typowe przypadki w kt≤rych pewne osoby, np. lekarze mia│y te uprawnienia. Aby lekarz w ramach swoich uprawnie± m≤g│ udzieliµ ╢rodk≤w odurzaj▒cych mia│y byµ spe│nione trzy warunki │▒cznie, a mianowicie:
   1. Lekarz musia│ mieµ pe│ne uprawnienia do wykonywania zawodu; w praktyce bowiem by│y znane przypadki ograniczania uprawnie± niekt≤rych lekarzy w zakresie udzielania ╢rodk≤w odurzaj▒cych.
   2. Cel leczniczy, kt≤rym powinien kierowaµ siΩ lekarz udzielaj▒cy ╢rodka odurzaj▒cego; udzielaj▒c go lub nak│aniaj▒c do jego za┐ycia, lekarz musia│ siΩ kierowaµ wy│▒cznie wzglΩdami terapeutycznymi, d▒┐eniem do ratowania ┐ycia lub zdrowia pacjenta albo ul┐enia jego cierpieniom.
   3. Dzia│anie lekarza musi byµ zgodne z zasadami i osi▒gniΩciami wsp≤│czesnej wiedzy medycznej (lege artis); warunek ten oznacza, ┐e lekarz mo┐e stosowaµ ╢rodki odurzaj▒ce tylko w takich dawkach, jakie przewiduje wsp≤│czesna wiedza medyczna w konkretnych przypadkach chorobowych.
   Spe│niaj▒c wymienione warunki, lekarz dzia│a│ legalnie i nie m≤g│ ponosiµ odpowiedzialno╢ci karnej okre╢lonej przepisem art. 161.
   Osob▒ uprawnion▒, udzielaj▒c▒ ╢rodka odurzaj▒cego (lub nak│aniaj▒c▒ do za┐ywania takiego ╢rodka) mo┐e byµ poza tym osoba nie bΩd▒ca lekarzem. W≤wczas do wy│▒czenia odpowiedzialno╢ci karnej takiej osoby s▒ niezbΩdne dwa warunki │▒cznie: 1) Osoba udzielaj▒ca ╢rodka odurzaj▒cego musi kierowaµ siΩ wy│▒cznie d▒┐eniem do ratowania zdrowia lub ul┐enia cierpieniom chorego; 2) osoba ta musi dzia│aµ na zlecenie i w spos≤b wskazany przez lekarza.¹⁰
   Przedmiotem chronionym przez normΩ okre╢lon▒ w art. 161 k.k. by│o fizyczne i psychiczne zdrowie cz│owieka. Nale┐y podkre╢liµ, ┐e w omawianym przepisie okre╢lono dzia│anie skierowane ku innej osobie, kt≤rej sprawca udziela ╢rodka odurzaj▒cego lub kt≤r▒ nak│ania do u┐ywania takiego ╢rodka. Nie by│o zatem przestΩpstwem przyjmowanie ╢rodk≤w odurzaj▒cych przez samego sprawcΩ. Natomiast owa "inna osoba" o kt≤rej mowa w art.161, nie jest przedmiotem dzia│ania sprawcy, lecz tzw. koniecznym odbiorc▒.
   Dla bytu przestΩpstwa nie mia│o znaczenia, czy odbiorca by│ narkomanem czy osob▒, kt≤ra nie orientuje siΩ jaki ╢rodek przyjΩ│a; czy odbiorca chcia│ za┐yµ udzielony ╢rodek czy te┐ przyjΩcie go lub za┐ycie by│o mu obojΩtne; czy odbiorca za┐y│ udzielony mu ╢rodek, czy schowa│ go lub wyrzuci│. ¹¹
   PrzestΩpstwo przewidziane w art.161 nale┐a│o do tzw. przestΩpstw formalnych, zwanych te┐ bezskutkowymi, i by│o dokonane z chwil▒ zako±czenia czynu przez sprawcΩ, bez wzglΩdu na to, czy z czynu tego wynika│y jakie╢ dalsze nastΩpstwa. Gdy nastΩpstwa takie mia│y miejsce (np. osoba za┐ywaj▒ca ╢rodek odurzaj▒cy ponios│a ╢mierµ), mieli╢my do czynienia ze zbiegiem przepis≤w, kt≤ry - w zale┐no╢ci od sytuacji - m≤g│ byµ rozpatrywany na podstawie art.10 º 2 k.k. z 1969 r.
   WystΩpowa│o ono w dw≤ch postaciach - w formie udzielania lub nak│aniania.
   NajwiΩcej trudno╢ci w praktycznym stosowaniu art. 161 k.k. przysparza│o sformu│owanie "╢rodek odurzaj▒cy". Do roku 1973 zakres tego pojΩcia okre╢lony by│ przepisami ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. oraz rozporz▒dzeniami Ministra Zdrowia. W ╢wietle takiej interpretacji ╢rodkiem odurzaj▒cym by│ ╢rodek wymieniony w wykazie zawartym w art. 5 ustawy oraz w rozporz▒dzeniach Ministra Zdrowia uzupe│niaj▒cych ten wykaz. W tym ujΩciu art. 161 k.k. mia│ charakter przepisu odsy│aj▒cego do innych przepis≤w, je╢li chodzi o ustalenie znaczenia terminu "╢rodek odurzaj▒cy".
   Takie katalogowe ujΩcie by│o niew▒tpliwie sztuczne, zbyt sztywne i w zwi▒zku z tym przysparza│o wielu trudno╢ci w praktyce. Trudno╢ci te wynika│y przede wszystkim st▒d, i┐ praktyka legislacyjna nie by│a w stanie nad▒┐yµ za uzupe│nianiem katalogu ╢rodk≤w odurzaj▒cych za rynkiem farmaceutycznym, na kt≤rym pojawia│y siΩ ju┐ wtedy coraz to nowe ╢rodki, stanowi▒ce w gruncie rzeczy nieco inne kombinacje substancji ju┐ znanych. WzglΩdy handlowe za╢ przemawia│y za wprowadzaniem takich zmian w kompozycji tych substancji, powoduj▒c, ┐e za ka┐dym razem mia│o siΩ do czynienia ze ╢rodkiem w gruncie rzeczy jako╢ciowo nowym.
   Konsekwencj▒ tego stanu rzeczy by│o to, ┐e umarzano postΩpowanie z art. 161 k.k. z powodu braku cech przestΩpstwa tylko dlatego, ┐e okre╢lony ╢rodek, mimo i┐ powodowa│ w efekcie jego u┐ycia odurzenie, nie znajdowa│ siΩ w wykazie ╢rodk≤w odurzaj▒cych. Przypadki takie mia│y miejsce, gdy za┐ywanym ╢rodkiem by│a fenmetrazyna (przed umieszczeniem jej w wykazie ╢rodk≤w odurzaj▒cych) i "Tri". W toku bada± zetkniΩto siΩ z dwoma takimi sprawami; jedna dotyczy│a przyjmowania fenmetrazyny przez 18 - osobow▒ grupΩ m│odzie┐y w Katowicach, druga - inhalowania "Tri" przez uczni≤w szko│y ╢redniej w Krakowie. ¹²
   Przedstawiona tu wyk│adnia pojΩcia "╢rodek odurzaj▒cy" wystΩpuj▒ca w przepisie art. 161 k.k. zosta│a odrzucona uchwa│▒ S▒du Najwy┐szego w sk│adzie 7 sΩdzi≤w z dnia 15 lutego 1973 r. ¹³, kt≤ra g│osi: "ªrodkami odurzaj▒cymi w rozumieniu art. 161 k.k. s▒ nie tylko ╢rodki wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych i rozporz▒dzeniach wykonawczych wydanych na podstawie art. 5 ust. 2 tej┐e ustawy, lecz tak┐e inne ╢rodki, kt≤re wywo│uj▒ stan odurzenia i mog▒ sprowadziµ ujemne skutki dla fizycznego lub psychicznego zdrowia ludzkiego".
   Przedstawiona uchwa│a SN stanowi pr≤bΩ wyj╢cia z istniej▒cego tu impasu poprzez rozszerzaj▒c▒ wyk│adniΩ pojΩcia "╢rodek odurzaj▒cy", w kt≤rej zasadniczy akcent zosta│ po│o┐ony na efekt dzia│ania ╢rodka. Pr≤by tej nie mo┐na niestety uznaµ za udan▒. Zdawa│a siΩ bowiem ona stanowiµ rezultat poszukiwa± prowadzonych w oderwaniu od do╢µ istotnego zespo│u wiadomo╢ci specjalnych z zakresu toksykologii, psychiatrii i kryminologii.
   S▒d Najwy┐szy po rozpoznaniu zg│oszonego przez Prokuratora Generalnego wniosku z dnia 16 grudnia 1972 r. o wyja╢nienie przepisu art. 161 k.k., mog▒cego budziµ w▒tpliwo╢ci co do tego, czy ╢rodkami odurzaj▒cymi w rozumieniu tego przepisu s▒ wy│▒cznie ╢rodki odurzaj▒ce wymienione w ustawie z dnia 8 stycznia 1951 r. o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych i w rozporz▒dzeniach wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy, po wys│uchaniu wniosku prokuratora uchwali│ udzieliµ odpowiedzi, ┐e przepis art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych, a tak┐e rozporz▒dzenia wykonawcze wydane na podstawie art. 5 ust. 2 tej ustawy zawieraj▒ wprawdzie wyliczenie ╢rodk≤w odurzaj▒cych, ale wyliczenia tego nie mo┐na uznaµ za wyczerpuj▒ce. Mog▒ byµ bowiem inne jeszcze ╢rodki odurzaj▒ce, kt≤rych udzielenie innej osobie lub nak│onienie do za┐ywania ich - bez w│a╢ciwych ku temu uprawnie± - poci▒ga za sob▒ odpowiedzialno╢µ karn▒ okre╢lon▒ w art. 161 k.k.
   O tym, ┐e zakres pojΩcia "╢rodki odurzaj▒ce" u┐ytego w kodeksie karnym mo┐e byµ szerszy ni┐ pojΩcia u┐ytego w art. 5 cytowanej ustawy, ╢wiadczy przede wszystkim to, ┐e sama ustawa w tre╢ci tego┐ przepisu ogranicza zasiΩg pojΩcia ╢rodk≤w odurzaj▒cych przez podkre╢lenie, i┐ chodzi tu o ╢rodki odurzaj▒ce "w rozumieniu niniejszej ustawy". Wskazuje to po╢rednio na to, ┐e mog▒ byµ inne jeszcze ╢rodki, bΩd▒ce w istocie odurzaj▒cymi, kt≤re nie s▒ objΩte przepisami tej ustawy. Takie uregulowanie ustawowe jest zrozumia│e, skoro siΩ we╝mie pod uwagΩ, ┐e ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. zajmuje siΩ g│≤wnie ╢cis│▒ reglamentacj▒ zar≤wno produkcji ╢rodk≤w odurzaj▒cych (i farmaceutycznych), jak i zasadami wprowadzania ich do obrotu i to przez plac≤wki farmaceutyczne podleg│e Ministrowi Zdrowia i Opieki Spo│ecznej.
   Je┐eli wiΩc chodzi o ╢rodki, kt≤re ju┐ z natury swej maj▒ charakter ╢rodk≤w odurzaj▒cych i przy kt≤rych wyrobie albo przerobie nale┐y kierowaµ siΩ receptur▒, to konieczne jest ╢cis│e ich wyliczenie (w art. 5 ust. 1 cytowanej ustawy i w rozporz▒dzeniach wykonawczych wydanych na podstawie ust. 1 art. 5 tej ustawy) ze wzglΩdu na mo┐liwo╢µ - w braku takiego uregulowania - sprowadzenia niebezpiecze±stwa powszechnego dla ┐ycia lub zdrowia nieokre╢lonej liczby ludzi. Chodzi tu bowiem g│≤wnie o prewencyjne dzia│anie przepis≤w ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r.
   Odmiennie jednak przedstawia siΩ sytuacja, gdy chodzi np. o jaki╢ ╢rodek chemiczny lub spo┐ywczy, kt≤ry mo┐e nawet znajdowaµ siΩ w obrocie w plac≤wkach handlowych i kt≤ry z natury swej nie jest ╢rodkiem odurzaj▒cym w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy, ale kt≤ry wskutek okre╢lonego sposobu u┐ycia ma takie same w│a╢ciwo╢ci odurzaj▒ce jak te ╢rodki, kt≤re w przepisach tych wymieniono. ªrodek taki bowiem nie mo┐e byµ poddany ╢cis│ej reglamentacji i ograniczeniom w obrocie, gdy┐ w zasadzie s│u┐y on do cel≤w konsumpcyjnych (w szerokim znaczeniu tego s│owa). Skoro jednak ratio legis przepisu art. 161 k.k. jest ochron▒ zdrowia i ┐ycia ludzkiego, kt≤re mo┐e byµ ju┐ konkretnie i indywidualnie nara┐one na niebezpiecze±stwo wskutek za┐ycia jakiegokolwiek ╢rodka odurzaj▒cego, to pojΩcie tego ╢rodka nale┐y rozumieµ szerzej, ni┐ to wynika z ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r., a mianowicie jako ╢rodka, kt≤ry wywo│uje stan odurzenia i mo┐e sprowadziµ ujemne skutki dla fizycznego lub psychicznego zdrowia ludzkiego.
   Ze wzglΩdu jednak na to, ┐e nawet w ╢wietle przepis≤w ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. (podobnie zreszt▒ jak i na tle poprzednio obowi▒zuj▒cej w tym zakresie ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r.) katalog ╢rodk≤w odurzaj▒cych nie jest zamkniΩty, lecz mo┐e byµ rozszerzony stosownym rozporz▒dzeniem wykonawczym Ministra Zdrowia i Opieki Spo│ecznej (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r.), uznaµ nale┐y, i┐ w wypadku, gdyby chodzi│o o ocenΩ, czy konkretny ╢rodek uznaµ nale┐y za odurzaj▒cy, s▒d albo organy ╢cigania mog▒ to ustaliµ samodzielnie na podstawie opinii bieg│ych, choµby ╢rodek ten nie znajdowa│ siΩ aktualnie w katalogu tych ╢rodk≤w zawartym w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r.
   Podkre╢liµ jedynie nale┐y, ┐e przestΩpstwo okre╢lone w art. 161 k.k. jest przestΩpstwem umy╢lnym, a wiΩc sprawca musi obejmowaµ swym zamiarem udzielenie innej osobie jakiego╢ ╢rodka jako ╢rodka odurzaj▒cego i czyniµ to "nie bΩd▒c do tego uprawnionym". Uprawnienie takie natomiast mo┐e wynikaµ b▒d╝ to z faktu spe│niania czynno╢ci lekarza, ewentualnie farmaceuty, b▒d╝ to z innego generalnego zezwolenia ustawy. ¹⁴
    Zdaniem T. W. Hanausk≤w interpretacja, kt≤rej dokona│ w omawianej uchwale S▒d Najwy┐szy, wykazuje nastΩpuj▒ce s│abo╢ci:
   Poszerzaj▒c zakres pojΩcia "╢rodek odurzaj▒cy", zapomniano, ┐e pojΩcie to w jego dotychczasowych zastosowaniach mia│o i nadal ma charakter wy│▒cznie konwencjonalny, a nie funkcjonalny. Innymi s│owy - termin "╢rodek odurzaj▒cy" by│ i pozosta│ terminem odnosz▒cym siΩ nie tylko do takich ╢rodk≤w, kt≤rych u┐ycie wywo│uje stan odurzenia, ale tak┐e do ╢rodk≤w innych, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r., a w liczbie tych ╢rodk≤w tak┐e i do takich, kt≤re wywo│uj▒ stan sztucznie podwy┐szonej sprawno╢ci umys│owej, bΩd▒cy niejako przeciwie±stwem stanu odurzenia.
   Poniewa┐ stan taki jest wywo│ywany tylko przez jedn▒ z grup ╢rodk≤w odurzaj▒cych, ªwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) podjΩ│a om≤wione ju┐ pr≤by sformu│owania okre╢lenia najbardziej odpowiedniego dla scharakteryzowania wszystkich grup ╢rodk≤w oraz zjawiska spowodowanego ich przyjmowaniem. W tych poszukiwaniach WHO zrezygnowa│a z terminu "narkomania" jako odnosz▒cego siΩ tylko do na│ogu za┐ywania ╢rodk≤w odurzaj▒cych (narkotycznych) i wprowadzi│a w jego miejsce termin "lekozale┐no╢µ", kt≤ry obejmuje tak┐e na│≤g za┐ywania ╢rodk≤w pobudzaj▒cych oraz halucynogennych. ¹⁵
   Trzeba stwierdziµ, ┐e termin ten zak│ada zerwanie ze "stanem odurzenia" jako z cech▒ swoist▒ zjawiska i przesuwa ca│y ciΩ┐ar problemu na trwalszy i spo│ecznie gro╝niejszy rezultat przyjmowania okre╢lonych ╢rodk≤w, jakim jest "zale┐no╢µ". W tej sytuacji musi dziwiµ wyra┐ony w omawianej uchwale SN nawr≤t do zarzuconego ju┐ opierania siΩ tylko na "stanie odurzenia", a wiΩc na efekcie dzia│ania jednej z kilku grup ╢rodk≤w. Przy tym nawrocie poza zasiΩgiem represji przewidzianej w art. 161 k.k. pozosta│yby wszelkie przypadki, w kt≤rych punktem centralnym przestΩpstwa jest ╢rodek nie wymieniony w ustawowym katalogu, lecz powoduj▒cy lekozale┐no╢µ, mimo i┐ nie wywo│uje on stanu odurzenia (np. z grupy ╢rodk≤w pobudzaj▒cych). Dziwi r≤wnie┐ w uchwale SN po│o┐enie nacisku jedynie na bezpo╢rednie nastΩpstwo (a ╢ci╢lej - na jedno z takich nastΩpstw) przyjΩcia ╢rodka, tzn. na stan odurzenia, a pominiΩcie cechy zdolno╢ci okre╢lonego ╢rodka do wywo│ywania zale┐no╢ci od niego. ¹⁶
   Drug▒ s│abo╢ci▒ omawianej uchwa│y SN by│o postawienie problemu przeciwdzia│ania narkomanii na tej samej p│aszczy╝nie co walki z alkoholizmem. Nast▒pi│o to w wyniku po│o┐enia ca│ego nacisku na efekt dzia│ania ╢rodka w postaci wywo│ywania "stanu odurzenia", a pojΩcie "stan odurzenia" na gruncie naszego ustawodawstwa wystΩpuje w przepisie art. 25 º 3 k.k., kt≤ry uznaje siΩ powszechnie za odnosz▒cy siΩ do odurzenia alkoholowego. Niekt≤rzy autorzy nawet podkre╢laj▒, ┐e alkohol jest takim ╢rodkiem.
    Je┐eli - jak to g│osi│a omawiana uchwa│a SN - ╢rodkiem odurzaj▒cym jest ╢rodek wywo│uj▒cy stan (odurzenia) taki, jaki dot▒d przyjmowano na og≤│ zgodnie jako efekt dzia│ania alkoholu, to mo┐e brakowaµ czynnika r≤┐nicuj▒cego, a w konsekwencji mo┐e doj╢µ do stosowania przepisu art. 161 k.k. do os≤b, kt≤re czΩstuj▒ np. swych go╢ci alkoholem. Taki za╢ rezultat wyk│adni nale┐a│oby chyba bezspornie uznaµ za chybiony. Wypada jednak podkre╢liµ, ┐e krytykowana uchwa│a SN jest ko±cowym etapem drogi interpretacyjnej, prowadz▒cej do zatarcia granicy pomiΩdzy alkoholem a ╢rodkami odurzaj▒cymi. Pocz▒tk≤w tej drogi nale┐y szukaµ w sformu│owaniu art. 102 º1 k.k.: "(...) na│ogowym u┐ywaniem alkoholu lub innego ╢rodka odurzaj▒cego". Sformu│owanie to pozwala na uznanie alkoholu za jeden ze ╢rodk≤w odurzaj▒cych.


    PrzestΩpstwo przewidziane w art. 161 k.k. mog│o byµ pope│nione tylko z winy umy╢lnej. By│ to bowiem wystΩpek, dla kt≤rego ustawa nie przewidzia│a odmiany nieumy╢lnej. Zgodnie z art. 7 º1 k.k. z 1969 r. przestΩpstwo z art. 161 k.k. w postaci udzielania mo┐e byµ pope│nione zar≤wno z zamiarem bezpo╢rednim, jak i wynikowym (np. gdy sprawca pozostawi│ narkotyk w miejscu nie zabezpieczonym, dostΩpnym dla drugiej osoby, przewiduj▒c i godz▒c siΩ na to, ┐e ta druga osoba za┐yje narkotyk.
    Nak│anianie do za┐ycia ╢rodka odurzaj▒cego mog│o byµ natomiast podjΩte tylko z zamiarem bezpo╢rednim, w samym bowiem wyrazie "nak│aniaµ" tkwi wyra╝ny element chΩci. Trudno sobie nawet wyobraziµ, aby nak│aniano do za┐ywania ╢rodka, nie chc▒c tego, lecz jedynie godz▒c siΩ na to.
   Kieruj▒c siΩ zamiarem bezpo╢rednim, jak i zamiarem wynikowym, sprawca musia│ wiedzieµ, ┐e chodzi o ╢rodek odurzaj▒cy. Nie jest przy tym konieczne, aby sprawca by│ dok│adnie poinformowany, ┐e dany ╢rodek figuruje w wykazie ╢rodk≤w odurzaj▒cych, wystarczy, aby by│ najog≤lniej zorientowany, ┐e ╢rodek, kt≤rego udziela lub do za┐ywania kt≤rego nak│ania, ma warto╢ci narkotyczne. Je╢li za╢ sprawca o tym nie wiedzia│, lecz jedynie powinien wiedzieµ, nie ponosi│ odpowiedzialno╢ci okre╢lonej w art. 161 k.k., gdy┐ - jak wspomniano - przepis ten nie przewiduje postaci nieumy╢lnej. ¹⁷
   Przepisy art. 29 i 30 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych, a tak┐e art. 161 k.k., kt≤re odnosi│y siΩ bezpo╢rednio do zwalczania narkomanii ╢rodkami karnymi, okaza│y siΩ przestarza│e i nie dostosowane w pe│ni do aktualnych wymaga± skutecznej walki z tym zjawiskiem. Skutecznemu zapobieganiu za╢ przeszkadza│ brak odpowiedniej bazy leczniczej, ╢rodk≤w finansowych oraz odpowiednich ram organizacyjnych i koordynacji dzia│a±.
   W tej sytuacji nale┐a│o przyj▒µ ustawΩ z dnia 31 stycznia 1985 r. o zapobieganiu narkomanii¹⁸, kt≤ra wesz│a w ┐ycie z dniem 1 marca 1985 r. zawiera│a ona 38 przepis≤w rozmieszczonych w 6 rozdzia│ach.
   Ustawa wraz z rozporz▒dzeniami wykonawczymi regulowa│a w spos≤b kompleksowy wszystkie istotne zagadnienia zwi▒zanie z zapobieganiem i zwalczaniem narkomanii, leczeniem, rehabilitacja, readaptacj▒ i resocjalizacj▒ os≤b uzale┐nionych od ╢rodk≤w odurzaj▒cych i psychotropowych, okre╢la│a pojΩcie, podzia│ i klasyfikacjΩ tych ╢rodk≤w, zasady i warunki uprawy maku i konopi, pozyskiwania mleczka makowego, wyrobu i przerobu ╢rodk≤w odurzaj▒cych i psychotropowych, ich przechowywania i transportowania, zabezpieczania przed dostaniem siΩ tych ╢rodk≤w w niepowo│ane rΩce itp. Na podstawie art. 8 ust. 1 utworzono Fundusz Zapobiegania Narkomanii, jako organ opiniodawczo-doradczy przy Radzie Ministr≤w.
   Przepisy karne umieszczone zosta│y w rozdziale 5 ustawy w art. 26 do 34, przy czym dwa ostatnie przepisy nie tworzy│y typ≤w przestΩpstw, lecz dotyczy│y przepadku artyku│≤w stanowi▒cych przedmiot przestΩpstwa, przepadku przedmiot≤w i narzΩdzi, kt≤re s│u┐y│y lub by│y przeznaczone do jego pope│nienia, orzekania nawi▒zki, zobowi▒zania skazanego do poddania siΩ leczeniu i rehabilitacji w odpowiednim zak│adzie leczniczym i rehabilitacyjno-readaptacyjnym, oddania go pod doz≤r wyznaczonej osoby, okresu pobytu w zak│adzie leczniczym, zwolnienia z tego zak│adu. W przepisach od art. 26 do 32 okre╢lono │▒cznie 14 typ≤w b▒d╝ odmian przestΩpstw. W szczeg≤lno╢ci art.. 26 dwie odmiany przestΩpstwa, art. 27 dwa typy - jeden podstawowy, drugi kwalifikowany, w art. 28 - jeden typ; w art. 29 - trzy typy: jeden podstawowy, jeden uprzywilejowany i jeden kwalifikowany; w art. 30 - r≤wnie┐ trzy typy: jeden podstawowy, jeden uprzywilejowany i jeden kwalifikowany; w art. 31 - jeden typ i w art. 32 - dwa typy: jeden podstawowy i jeden uprzywilejowany.
   W przepisach tych spenalizowane zosta│y nastΩpuj▒ce czyny:
   1) uprawianie wbrew przepisom ustawy maku lub konopi (art. 26 ust. 1);
   2) zbieranie wbrew przepisom ustawy mleczka makowego, opium ,s│omy makowej, ┐ywicy lub ziela konopi (art. 26 ust. 2);
   3) wyrabianie wbrew przepisom ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych albo przerabianie wbrew przepisom mleczka makowego, s│omy makowej, ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych (art. 27 ust. 1);
   4) wyrabianie, przechowywanie, zbywanie lub nabywanie przyrz▒d≤w, kt≤re w│a╢ciwo╢ci wskazuj▒ na to, ┐e s│u┐▒ one lub s▒ przeznaczone do niedozwolonego wyrobu lub przerobu ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych albo przystosowywanie do wyrobu tych ╢rodk≤w naczy± i przyrz▒d≤w, choµby by│y wytworzone w innym celu (art. 28);
   5) wbrew przepisom ustawy przywo┐enie z zagranicy lub wywo┐enie za granicΩ albo przewo┐enie w tranzycie ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych (art. 29 ust. 1);
   6) wbrew przepisom ustawy wprowadzanie do obrotu mleczka makowego lub s│omy makowej albo ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych (art. 30 ust. 1);
   7) udzielanie innej osobie przez osobΩ nie bΩd▒c▒ do tego uprawnion▒ i wbrew przepisom ustawy ╢rodka odurzaj▒cego lub psychotropowego albo nak│anianie do za┐ywania takiego ╢rodka (art. 31);
   8) udzielanie innej osobie ╢rodka odurzaj▒cego lub psychotropowego, u│atwianie za┐ywania albo nak│anianie do za┐ywania takiego ╢rodka w celu osi▒gniΩcia korzy╢ci maj▒tkowej lub osobistej (art. 32 ust. 1).
   Kwalifikowane typy przestΩpstw, okre╢lone w art. 27 ust. 2 i w art. 29 ust. 3, zosta│y wprowadzone z dw≤ch powod≤w: znacznej ilo╢ci ╢rodk≤w lub artyku│≤w bΩd▒cych przedmiotem przestΩpstwa lub z powodu dzia│ania sprawcy w celu osi▒gniΩcia korzy╢ci maj▒tkowej lub osobistej, natomiast typ kwalifikowany okre╢lony w art. 30 ust. 3 zosta│ ustanowiony tylko ze wzglΩdu na znaczn▒ ilo╢µ artyku│≤w bΩd▒cych przedmiotem tego przestΩpstwa.
   Wszystkie natomiast uprzywilejowane typ, okre╢lone w art. 29 ust. 2, w art. 30 ust. 2 i w art.32 ust. 2, ustanowione zosta│y ze wzglΩdu na przypadek mniejszej wagi przestΩpstwa.
   Z chwil▒ wej╢cia w ┐ycie ustawy o zapobieganiu narkomanii utraci│y moc przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o ╢rodkach farmaceutycznych i odurzaj▒cych oraz artyku│ach sanitarnych, w zakresie unormowanym omawiana ustaw▒. W my╢l art. 37 ust. 2 ustawy o zapobieganiu narkomanii utraci│ moc art. 161 k.k., kt≤rego miejsce w zmodyfikowanej nieco formie zaj▒│ art. 31 ustawy, uzupe│niony dodatkowo nowym przepisem karnym - art. 32, penalizuj▒cym surowiej okre╢lone w art. 31 zachowania siΩ podejmowane w celu osi▒gniΩcia korzy╢ci maj▒tkowej lub osobistej.
   Tre╢µ uchylonych przepis≤w art. 29 i 30 ustawy o ╢rodkach farmaceutycznych... w zmodyfikowanej formie wesz│a do poszczeg≤lnych przepis≤w rozdzia│u 5 ustawy o zapobieganiu narkomanii trzeba jednak zaznaczyµ, ┐e w odr≤┐nieniu od uregulowania zawartego w uchylonym art. 30 - w ustawie z 1985 r. nie stanowi│ przestΩpstwa czyn polegaj▒cy na za┐ywaniu bez zezwolenia lekarza ╢rodka odurzaj▒cego lub psychotropowego w towarzystwie innej osoby, je┐eli oczywi╢cie nie by│o tutaj elementu bezprawnego udzielania, nak│aniania b▒d╝ u│atwiania za┐ywania tych ╢rodk≤w, gdy┐ w≤wczas mo┐e wchodziµ w grΩ odpowiedzialno╢µ z art. 31 lub 32 ustawy.
   W zwi▒zku z tym, ┐e ustawa o zapobieganiu narkomanii utworzy│a jako╢ciowo nowe warunki leczenia, rehabilitacji, readaptacji lub resocjalizacji os≤b uzale┐nionych od ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych, wprowadzaj▒c specjalistyczne plac≤wki lecznicze i rehabilitacyjno-readaptacyjne wraz ze szczeg≤lnym trybem i zasadami postΩpowania w stosunku do os≤b uzale┐nionych, umieszczonych r≤wnie┐ w zak│adach poprawczych, w zak│adach karnych, aresztach ╢ledczych i o╢rodkach przystosowania spo│ecznego, powsta│a konieczno╢µ zmodyfikowania wobec takich os≤b r≤wnie┐ stosowania ╢rodka zabezpieczaj▒cego okre╢lonego w art. 102 k.k. z 1969 r, kt≤ry to przepis z mocy art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy przesta│ mieµ zastosowanie. SprawΩ tΩ regulowa│ art. 34 ustawy.
   W stosunku do dotychczasowych unormowa± karnoprawnych ustawa o zapobieganiu narkomanii rozszerzy│a znacznie zakres penalizacji. ObjΩ│a ni▒ wszystkie zachowania, kt≤re mog│yby doprowadziµ do niepo┐▒danych przeciek≤w ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych, ╢rodk≤w zastΩpczych oraz preparat≤w zawieraj▒cych mieszaninΩ substancji odurzaj▒cych lub psychotropowych z uprawy i zbior≤w ro╢lin, ze sfery produkcji, magazynowania, dystrybucji, transportu oraz lecznictwa zamkniΩtego i otwartego do os≤b nieupowa┐nionych i do cel≤w nie zgodnych z ich przeznaczeniem. Spenalizowane zosta│y tak┐e czynno╢ci przygotowawcze do nie dozwolonego wyrobu lub przerobu ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych, polegaj▒ce na wyrabianiu, przechowywaniu, zbywaniu lub nabywaniu przyrz▒d≤w przeznaczonych do tego celu albo nawet na przystosowywaniu do wyrobu tych ╢rodk≤w, naczy± i przyrz▒d≤w, choµby by│y one wytworzone w innym celu. Wprawdzie te czynno╢ci przygotowawcze zosta│y w ustawie ujΩte jako sui generis samodzielne przestΩpstwo (art. 28), nie zmieni│o to jednak istoty penalizowanych w tym przepisie czynno╢ci.¹⁹