Hiszpania

   ProblematykΩ narkotyk≤w i narkomanii reguluje w Hiszpanii kodeks karny (Codigo Penal). By│ on dwukrotnie nowelizowany w latach osiemdziesi▒tych; wprowadzone zmiany m.in. zaostrzy│y sankcje wobec os≤b nie bΩd▒cych konsumentami. Wprowadzono r≤wnie┐ przepisy dotycz▒ce specjalnego trybu postΩpowania wobec os≤b uzale┐nionych, daj▒ce mo┐liwo╢ci postΩpowania leczniczego.
   Ustawodawstwo hiszpa±skie wyra╝nie rozr≤┐nia ╢rodki "miΩkkie" oraz "twarde". W zr≤┐nicowany spos≤b traktuje r≤wnie┐ sprawc≤w uzale┐nionych od ╢rodk≤w odurzaj▒cych i psychotropowych oraz pozosta│ych. Art. kodeksu m≤wi o podstawowym typie przestΩpstwa polegaj▒cym na promowaniu, u│atwianiu lub umo┐liwianiu konsumpcji substancji truj▒cych, odurzaj▒cych lub psychotropowych poprzez ich uprawianie, wytwarzanie, wprowadzanie do obrotu lub jakiekolwiek inne czynno╢ci. Po reformie z r. 1988 czyn taki jest zagro┐ony kar▒ od 4 miesiΩcy do 4 lat i 2 miesiΩcy pozbawienia wolno╢ci oraz grzywn▒ od 50 tys. do 50 mln peset. Typ podstawowy obejmuje jednak wy│▒cznie czyny, kt≤rych przedmiotem s▒ narkotyki "miΩkkie".
   Zgodnie z innym przepisem kodeksu je╢li przedmiotem tego czynu s▒ ╢rodki "mog▒ce spowodowaµ powa┐ne szkody dla zdrowia" (a wiΩc narkotyki "twarde"), zagro┐enie ustawowe wynosi od 2 lat 4 miesiΩcy i 1 dnia do 8 lat wiΩzienia oraz od 1 mln do 100 rnln peset grzywny. Ustawa nie okre╢la, jakie ╢rodki nale┐y zaliczyµ do grupy "twardych", a jakie do "miΩkkich" narkotyk≤w. S▒dy opieraj▒ siΩ na orzecznictwie S▒du Najwy┐szego oraz na opiniach bieg│ych.
   W prawie hiszpa±skim mamy do czynienia z ca│kowit▒ dekryminalizacj▒ pewnych form posiadania ╢rodk≤w zar≤wno "miΩkkich" jak i "twardych". Karalne jest bowiem tylko takie posiadanie, kt≤re ma na celu uprawianie, wytwarzanie, wprowadzanie do obrotu lub inne dzia│ania, kt≤re promuj▒, u│atwiaj▒ lub umo┐liwiaj▒ konsumpcjΩ substancji truj▒cych, odurzaj▒cych
   i psychotropowych. Udowodnienie takiego zamiaru w praktyce mo┐e nastrΩczaµ trudno╢ci. Orzecznictwo wypracowa│o wiΩc pewien system domniema±.
   W przypadku osoby nie bΩd▒cej konsumentem domniemywa siΩ, ┐e posiadanie jakichkolwiek ilo╢ci ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub psychotropowych ma na celu wprowadzenie ich do obrotu lub inne czynno╢ci objΩte dyspozycj▒ odpowiednich przepis≤w kodeksu. W wypadku konsumenta, kt≤ry jest osob▒ uzale┐nion▒ - zale┐y to od okoliczno╢ci towarzysz▒cych posiadaniu, ilo╢ci posiadanych ╢rodk≤w, miejsce znalezienia itp.
   Ustawa nie okre╢la "wielko╢ci granicznych", przekroczenie kt≤rych uzasadnia│oby domniemanie zamiaru wprowadzenia ich do obrotu lub dokonania innych zabronionych czynno╢ci. KwestiΩ tΩ pozostawiono ca│kowicie orzecznictwu, przede wszystkim orzecznictwu S▒du Najwy┐szego. W literaturze zwraca siΩ jednak uwagΩ na daleko posuniΩte rozbie┐no╢ci tego orzecznictwa.
   Reforma z 1988 r. wprowadzi│a do kodeksu karnego nowy przepis umo┐liwiaj▒cy zastosowanie wobec os≤b uzale┐nionych ╢rodk≤w innych ani┐eli pozbawienie wolno╢ci. Wprowadzenie tego przepisu stanowi│o odpowied╝ na krytykΩ wcze╢niejszego stanu prawnego.
   Uwa┐ano bowiem i┐ - z jednej strony - ustawodawstwo hiszpa±skie dekryminalizowa│o do╢µ szeroko posiadanie ╢rodk≤w odurzaj▒cych i psychotropowych na w│asny u┐ytek, a tak┐e te przypadki nak│aniania do za┐ywania ╢rodk≤w halucynogennych, w kt≤rych nie zdo│ano obaliµ wspomnianych wy┐ej domniema± (co uwa┐ano za rozwi▒zanie nowoczesne), z drugiej za╢ strony - rozwi▒zanie to nie dawa│o mo┐liwo╢ci elastycznej reakcji wobec tych os≤b, kt≤re dopuszczaj▒ siΩ przestΩpstw np. w postaci posiadania czy handlu narkotykami w ilo╢ciach przekraczaj▒cych "wielko╢ci graniczne" (choµ w celu finansowania w│asnego na│ogu), a tak┐e sprawc≤w pospolitych przestΩpstw kryminalnych bΩd▒cych osobami uzale┐nionymi. Nowy przepis oferuje takim osobom alternatywΩ wobec kary kryminalnej w postaci mo┐liwo╢ci skorzystania z instytucji warunkowego darowania kary. S▒d mo┐e j▒ zastosowaµ w wypadku, gdy przewidywana kara pozbawienia wolno╢ci nie przekracza│aby 2 lat. Warunkowe umorzenie jest mo┐liwe wy│▒cznie wobec sprawcy niekaranego wcze╢niej, kt≤ry wykaza│, ┐e zerwa│ z na│ogiem lub poddaje siΩ leczeniu. Instytucja ta nie mo┐e byµ stosowana ponownie wobec sprawcy, kt≤ry raz ju┐ z niej skorzysta│.
   Powy┐szy przepis stanowi wiΩc pr≤bΩ wprowadzenia do ustawodawstwa ╢rodk≤w, kt≤re mia│yby motywowaµ sprawcΩ - osobΩ uzale┐nion▒ do podjΩcia leczenia, a tym samym realizowania zasady "leczyµ zamiast karaµ".