Analizuj▒c karnoprawne podej╢cie do zjawiska narkomanii nie mo┐na pomin▒µ rozwi▒za± dotycz▒cych ╢rodk≤w, kt≤re stanowi▒ przedmiot czynno╢ci wykonawczej przestΩpstw z nim zwi▒zanych. Wynika to z wymaga± jakie stawia oznaczono╢µ znamion tych przestΩpstw, a jak wskazuje praktyka nie jest to │atwe. Ju┐ w staro┐ytnej Grecji i Rzymie s│owa "narke", "narcosis", "narcoticus" oznacza│y "odurzenie", "oszo│omienie", "odurzaj▒cy", przy czym okre╢lano tym mianem warunki, okoliczno╢ci, lub ╢rodki wywo│uj▒ce taki stan. Mimo, i┐ etymologicznie pochodzenie terminu jest tak odleg│e, nie by│ on jeszcze u┐ywany nawet w XIX w., aczkolwiek zjawisko jako takie oczywi╢cie istnia│o. Termin ten wszed│ w u┐ycie dopiero z pocz▒tkiem obecnego stulecia na okre╢lenie na│ogu powsta│ego w wyniku u┐ywania ╢rodka z okre╢lonej grupy farmakologicznej. Gdy jednak z biegiem lat zaczΩto odkrywaµ coraz wiΩcej ╢rodk≤w r≤┐nego pochodzenia i o zr≤┐nicowanym dzia│aniu psychotropowym, pojΩcie narkomania sta│o siΩ zbyt w▒skie.1
Niejednokrotnie w przesz│o╢ci, zale┐nie od rodzaju substancji narkotycznych nazywane by│o ich u┐ywanie (morfinizm, kokainizm), nie wolno te┐ pomin▒µ terminu zbli┐onego - lekomania. Mo┐na zatem stan▒µ na stanowisku, ┐e pojΩcie narkotyk obejmuje ka┐dy ╢rodek wp│ywaj▒cy na organizm cz│owieka, jego uk│ad nerwowy i wywo│uj▒cy pewne anomalie w jego dzia│aniu. Przyjmuj▒c w/w, rozszerzaj▒c▒ definicjΩ, za narkotyk uznaµ wypada│oby nie tylko alkohol, ale i np. kawΩ. Niebagatelne znaczenie ma r≤wnie┐ dzia│anie pewnych lek≤w, w kt≤rych sk│adzie zawarte s▒ substancje o powy┐szym dzia│aniu. Przypomnijmy, ┐e w jΩzyku angielskim s│owo "drug" obejmuje zar≤wno leki, jak i artyku│y powszechnie uwa┐ane za narkotyki.
Pomimo du┐ego rozpowszechnienia pojΩcia "narkotyk" dla okre╢lenia substancji wp│ywaj▒cych na uk│ad nerwowy cz│owieka pozostaje ono tylko potoczne, a ustawodawstwa nie pos│uguj▒ siΩ nim ani w ramach prawa karnego, ani w ┐adnej innej dziedzinie. Ogromna liczba pr≤b klasyfikacji narkotyk≤w nie doprowadzi│a do stworzenia idealnego, daj▒cego siΩ zastosowaµ w medycynie czy prawie rozwi▒zania.
Kryteria tych klasyfikacji mo┐na podzieliµ na: - dotycz▒ce rodzaju substancji (np. opiaty, barbiturany), - jej wp│ywu na organizm ludzki (stymulanty, halucynogeny).
W ramach tego drugiego podzia│u niejednokrotnie starano siΩ podzieliµ narkotyki na "twarde" (bardziej szkodliwe, wywo│uj▒ce uzale┐nienie fizyczne) i "miΩkkie" (mniej szkodliwe, wywo│uj▒ce uzale┐nienie psychiczne), jednak o ile mo┐na zakwalifikowaµ pewne ╢rodki o skrajnie r≤┐nym dzia│aniu, to pozostanie ca│a masa substancji, swoista "szara strefa", kt≤ra w/w podzia│owi poddaµ siΩ ┐adn▒ miar▒ nie da.
Nie wg│Ωbiaj▒c siΩ w materiΩ medyczn▒ czy chemiczn▒, nie dotycz▒c▒ niniejszej pracy, stwierdziµ nale┐y, i┐ z punktu widzenia prawa karnego nasze rodzime ustawodawstwo nie czyni, jak to ma miejsce w wielu krajach, podzia│u na narkotyki "miΩkkie" i "twarde". Jedyn▒ klasyfikacj▒ jest podzia│ na ╢rodki odurzaj▒ce i substancje psychotropowe, kt≤rymi wed│ug obecnie obowi▒zuj▒cej ustawy o przeciwdzia│aniu narkomanii2 s▒ substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego dzia│aj▒ce na o╢rodkowy uk│ad nerwowy, okre╢lone w wykazie stanowi▒cym za│▒cznik do ustawy (art. 6 pkt. 2) i 3)). Obecnie obowi▒zuj▒cy akt prawny naprawia tutaj b│▒d ustawy o zapobieganiu narkomanii z 31 stycznia 1985 r.3, kt≤ra to odpowiedni wykaz przenosi│a w sferΩ przepis≤w wykonawczych (rozporz▒dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo│ecznej w sprawie ╢rodk≤w odurzaj▒cych i substancji psychotropowych oraz nadzoru nad tymi ╢rodkami z dnia 21 wrze╢nia 1985 r. 4), nie czyni▒c zado╢µ ustawowej okre╢lono╢ci znamion. Chocia┐ ╢rodki odurzaj▒ce i substancje psychotropowe podzielone zosta│y na grupy ze wzglΩdu na stopie± ryzyka powstania uzale┐nienia w wypadku ich u┐ywania w celach niemedycznych i zakres ich stosowania w celach medycznych przepisy karne ustawy o przeciwdzia│aniu narkomanii z 1997 r. nie r≤┐nicuj▒ penalizacji w zale┐no╢ci od tych grup, traktuj▒c jako przedmiot czynno╢ci wykonawczej wszystkie ╢rodki odurzaj▒ce i substancje psychotropowe ujΩte w wykazie stanowi▒cym za│▒cznik do ustawy.
Mimo, i┐ niniejsza praca stara siΩ czyniµ zado╢µ dok│adnej analizie wszystkich znamion, wyliczanie ╢rodk≤w w/w za│▒cznika wydaje siΩ byµ zbΩdne ze wzglΩdu na du┐▒ ilo╢µ nazw stricte chemicznych. Zaznaczyµ jedynie wypada, ┐e reglamentacji poddane zosta│y wszystkie bardziej znane narkotyki, oraz wiele zwi▒zk≤w, kt≤re potocznie za narkotyki uwa┐anie nie s▒ (relanium, rudotel).
Niestety, poza zasiΩgiem regulacji prawnej pozostaje wiele ╢rodk≤w o dzia│aniu niejednokrotnie bardzo niebezpiecznym dla cz│owieka, bΩd▒cych wytworem laboratori≤w tworz▒cych ci▒gle nowe receptury. CzΩsto zwraca siΩ uwagΩ na fakt, i┐ im nowsze s▒ odmiany syntetycznych narkotyk≤w, tym silniejsze (nawet kilkakrotnie) jest ich dzia│anie uzale┐niaj▒ce (heroina jest to zwi▒zek 6 - krotnie bardziej toksyczny ni┐ morfina). Do wykazu ╢rodk≤w odurzaj▒cych i substancji psychotropowych nie zosta│y w│▒czone tak┐e takie artyku│y jak meskalina (silnie halucynogenny alkaloid pewnego po│udniowoameryka±skiego kaktusa, kt≤ry mo┐na ju┐ nielegalnie zakupiµ w Polsce), czy bielu±, nasz rodzimy halucynogen, kt≤rego plantacje s▒ coraz czΩstsze, za╢ organa policyjne z przytaczanych powod≤w bezsilne w ich likwidowaniu.
Trudno poddaj▒ce siΩ klasyfikacji, a co za tym idzie ograniczaniu poda┐y s▒ bardzo czΩsto zbierane i spo┐ywane przez narkoman≤w grzyby, nie tylko popularne na naszych │▒kach ro╢liny z rodzaju psilocibe semilanceata, ale tak┐e amanita muscaria - czyli jak┐e popularny muchomor czerwony. Co prawda zawarta w nich substancja psychoaktywna - psylocybina, ujΩta jest w wykazie substancji psychotropowych, lecz moim zdaniem ustawa nie obejmuje swym zakresem ro╢lin j▒ zawieraj▒cych (dowodem na to jest zawarcie w wykazie np. ziela i ┐ywicy konopi, a nie jej substancji psychoaktywnej - tetrahydrokannabinolu).
Wydaje siΩ wiΩc, ┐e objΩcie dzia│aniem ustawy o przeciwdzia│aniu narkomanii wszystkich ╢rodk≤w odurzaj▒cych i substancji psychotropowych jest niemo┐liwe, nie tylko ze wzglΩdu na szybko╢µ powstawania r≤┐nych ich odmian, ale tak┐e techniczne trudno╢ci klasyfikacji.
Te same uwagi dotycz▒ tzw. prekursor≤w definiowanych przez ustawΩ jako ka┐da substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, kt≤ra mo┐e byµ przetworzona na ╢rodek odurzaj▒cy lub substancjΩ psychotropow▒ albo mo┐e s│u┐yµ do ich wytworzenia, okre╢lona w wykazie prekursor≤w stanowi▒cym za│▒cznik do ustawy (art. 6 pkt. 1)).
Trudno╢ci klasyfikacji prekursor≤w s▒ du┐o wiΩksze ni┐ ╢rodk≤w odurzaj▒cych i substancji psychotropowych, gdy┐ zwi▒zki mog▒ce s│u┐yµ do produkcji narkotyk≤w bardzo czΩsto s▒ popularnymi w kosmetyce lub chemii przemys│owej artyku│ami, kt≤rych reglamentowanie jest po prostu niemo┐liwe.
Podsumowuj▒c powy┐sze uwagi nale┐y wierzyµ, ┐e w miarΩ powstawania nowych, niebezpiecznych i uzale┐niaj▒cych narkotyk≤w ustawodawca bΩdzie nowelizowa│ za│▒czniki, gdy┐ w przeciwnym wypadku ustawa o przeciwdzia│aniu narkomanii mo┐e staµ siΩ ju┐ w niedalekiej przysz│o╢ci aktem "martwym", pozbawiaj▒c spo│ecze±stwo narzΩdzia walki z gro╝n▒ i lawinowo rozwijaj▒c▒ siΩ plag▒ narkomanii.
