W art. 42 ustawy o przeciwdzia│aniu narkomanii ustawodawca spenalizowa│ przyw≤z z zagranicy, wyw≤z za granicΩ oraz przew≤z w tranzycie ╢rodk≤w odurzaj▒cych, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub s│omy makowej dokonywane wbrew przepisom ustawy. Sprawca tych czyn≤w podlega karze pozbawienia wolno╢ci do lat 5 i grzywnie.
   W typie uprzywilejowanym mniejsz▒ wag▒ przestΩpstwa sprawca podlega karze pozbawienia wolno╢ci do roku, ograniczenia wolno╢ci albo grzywny (art. 42 ust.2).
   Je┐eli podmiotem czynu, o kt≤rym mowa w ust. 1, jest znaczna ilo╢µ ╢rodk≤w odurzaj▒cych, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub s│omy makowej albo czyn ten zosta│ pope│niony w celu osi▒gniΩcia korzy╢ci maj▒tkowej lub osobistej, sprawca podlega karze pozbawienia wolno╢ci do lat 3 i grzywny.
   Przyw≤z z zagranicy lub wyw≤z za granicΩ ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub substancji psychotropowych mo┐e byµ dokonywany wy│▒cznie przez podmioty gospodarcze posiadaj▒ce koncesjΩ oraz zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Spo│ecznej, po uzyskaniu, dla ka┐dej przesy│ki zezwolenia wydanego przez tego ministra, oraz zezwolenia wydanego przez w│a╢ciwe w│adze kraju wwozu lub przywozu (art. 25 ust. 1-3). Te same zezwolenia dotycz▒ przewozu i wywozu s│omy makowej (art. 25 ust. 5) oraz tranzytu wszystkich w/w przedmiot≤w (art. 25 ust. 6).
   Przyw≤z z zagranicy lub tranzyt ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub substancji psychotropowych przez wolne obszary celne jest zabroniony. Minister Zdrowia i Opieki Spo│ecznej mo┐e okre╢liµ, w drodze rozporz▒dzenia, wykaz ╢rodk≤w odurzaj▒cych, substancji psychotropowych lub niekt≤rych ich preparat≤w, kt≤rych przyw≤z z zagranicy, wyw≤z za granicΩ lub tranzyt mo┐e odbywaµ siΩ bez w/w warunk≤w jest to szczeg≤lnie istotne z uwagi na fakt, i┐ wiele lekarstw, kt≤rych posiadanie jest niezbΩdne dla chorego tak┐e w czasie podr≤┐y, zawiera w swoim sk│adzie substancje zabronione. Wydaje siΩ trafne stwierdzenie, ┐e w tych przypadkach (oczywi╢cie po wydaniu odpowiednich przepis≤w wykonawczych) osoby przewo┐▒ce nie dopuszczaj▒ siΩ przestΩpstwa, r≤wnie┐ wtedy gdy same nie s▒ chore lub gdy ilo╢µ ╢rodk≤w jest wiΩksza ni┐ znaczna (np. sprowadzenie leku z zagranicy w dawce przeznaczonej na rok). Z pewno╢ci▒ jednak musi tu istnieµ odpowiednio udokumentowany cel leczniczy ¹.
   Je╢li chodzi o znamiona przywozu z zagranicy, wywozu za granicΩ i przewozu w tranzycie chodzi niew▒tpliwie o sam fakt przekraczania granicy pa±stwowej b▒d╝ przez sprawcΩ posiadaj▒cego narkotyki, b▒d╝ przez same ╢rodki (np. ukryte w ╢rodkach transportu publicznego lub w przesy│kach pocztowych). Sprawc▒ przestΩpstwa bΩdzie r≤wnie┐ osoba, kt≤ra umieszcza narkotyki w baga┐u nie╢wiadomego podr≤┐nego, nie za╢ on sam.
   Problem wsp≤│sprawstwa i sprawstwa kierowniczego wchodzi│ bΩdzie w grΩ w przypadku tzw. "saper≤w" tj. os≤b, kt≤re przewo┐▒ z zamiarem bezpo╢rednim lub wynikowym narkotyki na zlecenie organizacji przestΩpczych. W sytuacji, gdy wystΩpuj▒ sta│e regu│y postΩpowania grupy ludzi pope│niaj▒cych przestΩpstwa przemytu narkotyk≤w, jak stosowanie swoistych procedur przygotowuj▒cych, kamufluj▒cych, zabezpieczaj▒cych, sta│y podzia│ zada± miΩdzy tymi lud╝mi, spos≤b dzielenia zysk≤w, spos≤b kierowania, itd. ╢wiadcz▒ o istnieniu zwi▒zku przestΩpczego, a nie o dora╝nym zgrupowaniu siΩ r≤┐nych os≤b dla pope│nienia choµby kilku przestΩpstw. Pope│nienie przestΩpstwa dla kt≤rego utworzono zwi▒zek przestΩpczy, nie poch│ania (w ramach zbiegu pozornego) przestΩpstwa przynale┐no╢ci do owego zwi▒zku. S▒ to dwa przestΩpstwa zbiegaj▒ce siΩ realnie².
   W tym miejscu zwr≤ciµ uwagΩ nale┐y na fakt, i┐ przestΩpstwo przemytu narkotyk≤w w przewa┐aj▒cej liczbie przypadk≤w ujawniane jest przez organa celne w fazie usi│owania. Do przestΩpstwa tego, jako formalnego, nie ma usi│owania uko±czonego, gdy┐ z chwil▒ uko±czenia akcji przez sprawcΩ, przestΩpstwo jako bezskutkowe jest ju┐ dokonane. PrzestΩpstwo takie mo┐e byµ pope│nione w formie dokonania, a nie usi│owania tak┐e wtedy, gdy sprawca pozostaje jeszcze w kraju, lecz rodzaj przΩdsiΩbranych przez niego dzia│a± jednoznacznie wskazuje na realizacjΩ powziΩtego zamiaru wywiezienia ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub substancji psychotropowych poza granicΩ³, co daje siΩ zreszt▒ │atwo udowodniµ z uwagi na fakt kamuflowania narkotyk≤w z jednej strony, z drugiej za╢ │atwo zauwa┐alny zamiar przekroczenia granicy.
   W stosunku do ustawy z 1985 r. rozszerzony zosta│ zakres przedmiotowy przestΩpstwa o mleczko makowe i s│omΩ makow▒.
   W art. 42 ust. 1 opisany zosta│ typ uprzywilejowany przestΩpstwa, co budziµ mo┐e niejakie kontrowersje, w zwi▒zku z brakiem takiego typu w przepisie dotycz▒cym produkcji narkotyk≤w. Przemyt, co niejednokrotnie jest akcentowane, posiada bardzo wysoki stopie± spo│ecznego niebezpiecze±stwa, dziwi wiΩc wziΩcie pod uwagΩ wypadku mniejszej wagi w ╢wietle art. 40.
   W doktrynie, przy rozwa┐aniu "wypadku mniejszej wagi" wskazuje siΩ na okoliczno╢ci zwi▒zane z przedmiotem ochrony i stron▒ przedmiotow▒ (brak lub nieznaczny rozmiar szkody, czas i miejsce pope│nienie czynu, spos≤b dzia│ania), a tak┐e na niekt≤re elementy zwi▒zane ze stron▒ podmiotow▒. Przy problemie narkotyk≤w wydaje siΩ byµ s│uszne, ┐e wypadek mniejszej wagi zachodzi wtedy, gdy ilo╢µ przedmiotu czynno╢ci wykonawczej jest niewielka. Stanowczo nie zgodziµ siΩ nale┐y natomiast ze stanowiskiem H. Pop│awskiego, ┐e wypadkami mniejszej wagi bΩd▒ takie nielegalne czynno╢ci zwi▒zane z narkotykami, w kt≤rych ilo╢µ ╢rodk≤w odurzaj▒cych lub substancji psychotropowych ma s│u┐yµ do zaspokojenia realnej potrzeby u┐ywania tych ╢rodk≤w przez sprawcΩ lub osoby mu bliskie w celach leczniczych przez okres kilku dni, a w szczeg≤lnie uzasadnionych wypadkach ciΩ┐kiej choroby nieuleczalnej - przez okres d│u┐szy, wskazany przez lekarza⁴. Oczywistym wydaje siΩ, ┐e gdy istnieje cel leczniczy i odpowiednie dokumenty (recepty itp.) bezprawno╢µ czynu w og≤le nie wchodzi w grΩ.
   W art. 42 ust. 2 ujΩty zosta│ typ kwalifikowany, s│uszny z uwagi na du┐e spo│eczne niebezpiecze±stwo czynu kt≤ry realizuje znamiona znacznej ilo╢ci ╢rodk≤w odurzaj▒cych, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub s│omy makowej lub osi▒gniΩcia korzy╢ci maj▒tkowej lub osobistej (o obu znamionach by│a mowa w punkcie 2 niniejszego rozdzia│u).
   Nale┐y tutaj zauwa┐yµ tylko, ┐e nie ma znaczenia rodzaj narkotyku. W wyroku z 13 lipca 1995 r. S▒d Apelacyjny w Poznaniu stwierdzi│, ┐e do wype│nienia znamion (typu kwalifikowanego - S.S.) (...) "wystarcza" przemycaµ taki narkotyk jak haszysz. Zatem wol▒ ustawodawcy by│o uznanie, tak┐e ten specyfik jest tak niebezpieczny, by jego sprowadzanie i rozpowszechnianie odbywa│o siΩ pod przewidzian▒ przepisami ustawy kontrol▒⁵.
   Bior▒c pod uwagΩ wzrost liczby przestΩpstw przemytu dokonywanych w ramach zwi▒zk≤w przestΩpczych nowoczesnym i potrzebnym rozwi▒zaniem jest ujΩcie w odrΩbnym artykule 44 karalno╢ci przygotowania do typu podstawowego (sprawca podlega karze pozbawienia wolno╢ci do lat 2, ograniczenia wolno╢ci albo grzywny) oraz do typu kwalifikowanego (sprawca podlega karze pozbawienia wolno╢ci do lat 3). Rozwi▒zania takiego nie zna│a ustawa z 1985 r.

   Przemyt narkotyk≤w jest niew▒tpliwie plag▒ ko±ca XX wieku. Zjawisko to ostatnio gwa│townie siΩ nasila i obejmuje swoim zasiΩgiem kraje, kt≤re do tej pory nie uczestniczy│y w tym procederze. Do takich w│a╢nie kraj≤w mo┐na zaliczyµ PolskΩ. Jeszcze kilkana╢cie lat temu zjawisko narkomanii i obrotu narkotykami znane by│o naszemu spo│ecze±stwu jedynie z zagranicznych przekaz≤w dziennikarskich. Istnia│o powszechne przekonanie, podtrzymywane przez ≤wczesn▒ propagandΩ, ┐e nas - Polak≤w - ten problem nie dotyczy. I rzeczywi╢cie - jakkolwiek pewne symptomy zbli┐aj▒cego niebezpiecze±stwa ju┐ siΩ pojawi│y - by│ to tylko margines. Przez d│ugie lata polskie s│u┐by celne nie trafia│y na przemyt narkotyk≤w. WiΩcej nawet - nie podejrzewa│y, ┐e mo┐e on wie╢µ przez nasz kraj. Tote┐ wielkim zaskoczeniem by│o ujawnienie - jak siΩ wydaje, tylko przez przypadek - pierwszych niedu┐ych przemyt≤w narkotyk≤w. Mia│o to miejsce w po│owie lat siedemdziesi▒tych na warszawskim lotnisku OkΩcie. W baga┐u, kt≤ry nadszed│ w ╢lad za pasa┐erem frachtem lotniczym, celnicy ujawnili 8 kg haszyszu.
   W tym samym mniej wiΩcej czasie celnicy w Gdyni ujawnili kilkadziesi▒t kilogram≤w kokainy. Pojawi│o siΩ w≤wczas przekonanie, ┐e Polska mo┐e byµ wykorzystywana do przewozu narkotyk≤w w tranzycie. ZaczΩto dok│adniej przygl▒daµ siΩ pasa┐erom przybywaj▒cym z kierunk≤w, z kt≤rych tradycyjnie ju┐ mo┐na by│o spodziewaµ siΩ narkotyk≤w. Nie trzeba by│o d│ugo czekaµ. Wykrycie drobnych, co prawda, ilo╢ci, ale sprytnie ukrytych w podeszwach obuwia sportowego, kt≤re podr≤┐ni mieli na nogach, utwierdzi│o polskie s│u┐by celne, ┐e droga przerzutu narkotyk≤w ze Wschodu na Zach≤d wiedzie przez PolskΩ. W dalszym ci▒gu jednak nie natrafiano na powa┐ny pod wzglΩdem ilo╢ci przemyt "bia│ej ╢mierci".
   Sytuacja zmieni│a siΩ po wej╢ciu Polski w okres transformacji gospodarczej. W≤wczas to, praktycznie od pocz▒tku 1990 roku, obr≤t towarowy z zagranic▒ - dotychczas zmonopolizowany przez kilkadziesi▒t pa±stwowych central handlu zagranicznego - sta│ siΩ powszechnie dostΩpny. Ka┐dy, kto prowadzi dzia│alno╢µ gospodarcz▒ w kraju, mo┐e dokonywaµ swobodnie wymiany towarowej z zagranic▒. Ma│a grupa licencjonowanych firm zg│aszaj▒cych towary do odprawy celnej wzros│a do kilkuset tysiΩcy. Nasili│y siΩ r≤wnie┐ wszelkiego typu nieprawid│owo╢ci, w tym przestΩpstwa celne pope│niane przy tej okazji.
   Wzros│o ogromne zagro┐enie przemytem narkotyk≤w. S│u┐by celne zaczΩ│y intensywnie przygotowywaµ siΩ do przeciwdzia│ania temu zjawisku. W Warszawie powsta│o Biuro Regionalnej Wymiany Informacji (RILO), kt≤remu patronuje Rada Wsp≤│pracy Celnej z siedzib▒ w Brukseli. Do zada± tej kom≤rki, w│▒czonej w polskie struktury celne, nale┐y miΩdzy innymi zbieranie i przekazywanie informacji o podejrzanych transportach, o szlakach przemytu i o sposobach ukrywania narkotyk≤w. Jest to swoisty bank danych na ca│▒ ╢rodkow▒ i wschodni▒ EuropΩ, do kt≤rego dostarczaj▒ i z kt≤rego czerpi▒ informacje wszystkie zainteresowane s│u┐by celne na ╢wiecie.
   Polscy celnicy przeszli liczne szkolenia przy udziale przedstawicieli bardziej do╢wiadczonych zagranicznych s│u┐b celnych w zakresie przeciwdzia│ania przemytowi narkotyk≤w. Swoim do╢wiadczeniem wielokrotnie dzielili siΩ z Polakami Brytyjczycy i Amerykanie. Celnicy zostali wyposa┐eni w odpowiedni sprzΩt u│atwiaj▒cy wykrywanie i testowanie narkotyk≤w. Do pracy w│▒czono r≤wnie┐ specjalnie przeszkolone psy. Jest ich razem obecnie 30 we wszystkich urzΩdach celnych.
   Pierwszy du┐y sukces w zakresie udaremniania przemytu narkotyk≤w odnotowali polscy celnicy w pa╝dzierniku 1991 r. Ujawnili w≤wczas 102 kg kokainy. Ukryta by│a w foliowych woreczkach w n≤┐kach palet, na kt≤rych przewo┐ono transportem morskim kilka ton fasoli. Nied│ugo potem ujawniono 8 kg tego samego narkotyku przymocowanego do burty statku poni┐ej poziomu wody.
   Do sukcesu celnik≤w z morskich urzΩd≤w do│▒czyli wkr≤tce swoje celnicy z portu lotniczego. Do swoich osi▒gniΩµ mog▒ zaliczyµ wykrycie:
      - w maju 1992 r. prawie 4 kg kokainy schowanej w podeszwach obuwia nades│anego z Limy,
      - w kwietniu 1993 r. 12,5 kg heroiny w baga┐u kostaryka±skiego dyplomaty,
      - w grudniu 1993 r. 4,5 kg kokainy u obywatela Chile i 550 kg marihuany nades│anej dla polskiego odbiorcy z Nigerii.
   Okaza│o siΩ, ┐e narkotyki docieraj▒ do nas przez ka┐de przej╢cie graniczne i to z r≤┐nych kraj≤w:
      - w listopadzie 1992 r. na przej╢ciu granicznym Bezledach (granica z Rosj▒) ujawniono przemyt ok. kilograma narkotyku z grupy LSD,
      - w styczniu 1993 r. w Hrebennem (granica z Ukrain▒) celnicy wykryli przesz│o 3 kg marihuany,
      - w maju 1993 r. udaremniono najwiΩkszy jak dot▒d przemyt narkotyk≤w, tj. przesz│o 4,4 tony haszyszu na przej╢ciu drogowym w Lubieszynie (granica zachodnia); haszysz dotar│ do nas w herbacie a┐ z Mozambiku,
      - na jesieni 1993 r. wykryto przesz│o 2 tony haszyszu w przesy│ce kolejowej z rodzynkami, kt≤ra dotar│a do Ma│aszewicz (granica z Bia│orusi▒) z Kabulu.
   R≤wnie┐ w 1994 r. polskie s│u┐by celne odnotowa│y sukcesy w walce z przemytnikami "bia│ej ╢mierci". W styczniu w Gdyni na statku "Lublin II" ujawniono pod bananami 517 kg kokainy.
   Odkryto r≤wnie┐ nowy spos≤b przerzutu narkotyk≤w - drog▒ pocztow▒. S▒ to ma│e ilo╢ci 10-30 dkg, ale za to czΩstotliwo╢µ ich przesy│ania mo┐e byµ znaczna. Nadawca niczym tutaj nie ryzykuje poza utrat▒ towaru. Jest to droga bardzo wygodna dla drobnych handlarzy czy kurier≤w i jest pokrewna innej metodzie: ukrywania drobnych opakowa± narkotyk≤w w ╢rodku przewozowym, np. w poci▒gu, z dala od siebie. Prawie 5 kg haszyszu w drobnych opakowaniach znale╝li celnicy w poci▒gu relacji Moskwa-Warszawa ukrytego w wagonie "WARSU" w lutym 1995 r.
   Og≤lnie rzecz bior▒c, warto╢µ ujawnionych narkotyk≤w oszacowano w 1993 r. na 700 mld starych z│. W roku 1995 r. przekroczy│a ona znacznie kwotΩ 1 biliona starych z│.
   Wszystko to ╢wiadczy o coraz wiΩkszym udziale naszych rodak≤w w przemycie narkotyk≤w. Tym bardziej, ┐e docieraj▒ do nas sygna│y, i┐ Polacy pe│ni▒ czΩsto rolΩ kurier≤w r≤wnie┐ w przemycie narkotyk≤w poza granicami naszego kraju. Tylko w 1993 r. z│apano na uprawianiu tego procederu przestΩpczego trzydzie╢ci parΩ os≤b polskiego pochodzenia.
   Do╢wiadczenia wskazuj▒ na to, ┐e nasz kraj nie tylko sta│ siΩ wa┐nym punktem przerzutowym na narkotykowej mapie ╢wiata, a nasi obywatele czynnymi cz│onkami narkotykowych mafii, ale r≤wnie┐ - co jest najbardziej dramatyczne - jest ju┐ odbiorc▒ narkotyk≤w, a nawet ich producentem (chodzi tu oczywi╢cie o "s│ynn▒" ju┐ polsk▒ amfetaminΩ czy bardziej prymitywny "polski kompot").
   Nasze s│u┐by celne ╢ci╢le wsp≤│pracuj▒ ze wszystkimi zainteresowanymi walk▒ z rozszerzaniem siΩ fali spo┐ywania, obrotu i przemytu narkotyk≤w. Celnicy staraj▒ siΩ tu dzia│aµ mo┐liwie najskuteczniej i coraz czΩ╢ciej - co trzeba przyznaµ - udaje im siΩ osi▒gaµ sukces⁶.