Or│owski

Dawno temu, w Italii, podczas rozmowy z jednym z szef≤w Columbusa:
- Or│owski? Przecie┐ ja znam to nazwisko... Tylko sk▒d?
- Tak, jest taka znana na ca│ym ╢wiecie aktorka - Teresa Or│owski, to moja ciotka.

Cz│owiek

Urodzony szczecinianin. 10 lat wyczynowo uprawia│ kolarstwo. Ma na koncie dwa tytu│y mistrza Polski - w 1983 i 1986 r. Pierwszy zdoby│ w g≤rach, zostawiaj▒c w pobitym polu takie nazwiska jak Romanik, Zamana, Pi▒tek.

Profesja

Ostatnie dwa lata wyczynowego kolarstwa spΩdzi│ w Niemczech, r≤wnocze╢nie pracuj▒c w wytw≤rni ram.

Tak, tam zdoby│em podstawy budowania ram. Ogromnie pomog│o mi te┐ wykszta│cenie techniczne. Metaloznawstwo, maszynoznawstwo - to wszystko siΩ przydaje. No i oczywi╢cie kariera zawodnicza - pomaga w odpowiednim ustawieniu geometrii, dobraniu rozmiaru. Wiem, jak dany rower bΩdzie siΩ zachowywa│ i potrafiΩ go dopasowaµ do oczekiwa± kolarza.

W 1991 roku zacz▒│ wraz z Rychtarskim produkcjΩ w Polsce, by dwa lata p≤╝niej uzbrojony w palnik, pilnik i gara┐ rozpocz▒µ dzia│alno╢µ pod w│asnym szyldem.

Pierwsze ramy zam≤wi│ Szurkowski - dla Wadeckiego. Piotrek ╢ciga│ siΩ na nich i bardzo przypad│y mu do gustu, od razu poprosili o piΩµ rower≤w do czas≤wki. P≤╝niej zam≤wie± by│o coraz wiΩcej.

Pytam, jak d│ugo trzeba uczyµ siΩ tego fachu. Chwila zastanowienia.

Zak│adaj▒c optymalne warunki - czyli podstawy teoretyczne (wykszta│cenie techniczne) i praktyczne, czyli przesz│o╢µ kolarsk▒, do tego naprawdΩ dobre chΩci i przede wszystkim dobrego nauczyciela, to my╢lΩ, ┐e minimum dwa lata - tyle musi up│yn▒µ, by kto╢ by│ w stanie zrobiµ dobr▒ ramΩ od pocz▒tku do ko±ca.

Tajniki

Tajemnice? To raczej przy produkcji kosmetyk≤w. Tutaj najwa┐niejsze jest do╢wiadczenie i praktyka. O to, jak polutowaµ ramΩ, ┐eby siΩ trzyma│a kupy mo┐na dowiedzieµ siΩ nawet w samej fabryce rur, ale ┐eby zrobiµ co╢, co bΩdzie mia│o duszΩ, trzeba siΩ po prostu d│ugo i cierpliwie uczyµ. Tak┐e na swoich b│Ωdach.

Marka

Dlaczego Or│owski?

Taka jest tradycja, dobre rowery wy╢cigowe zwykle nazywaj▒ siΩ tak, jak ich tw≤rcy. Wystarczy spojrzeµ na zawodowy peleton - Colnago, Bianchi, Eddy Merckx, Pinarello to w│a╢nie nazwiska, po co wiΩc wysilaµ siΩ na co╢ innego. M≤wi▒c mniej serio, mia│em jeszcze dodatkow▒, bezp│atn▒ reklamΩ w postaci niejakiej Teresy Or│owski [m│odszym lub bardziej grzecznym czytelnikom przypomnΩ, ┐e to znana gwiazda i producentka film≤w, nazwijmy je │adnie o mi│o╢ci - przyp. P.O.]. To oczywi╢cie ┐art - jakakolwiek by│aby nazwa, rowery musz▒ byµ dobre, by siΩ sprzedawa│y.

Konkurencja

W Polsce jest nas trzech [Kondej, Or│owski, Rychtarski - przyp. P.O.]. Ka┐dy stara siΩ jak mo┐e, ale nie jest to konkurencja nieuczciwa. Klienci, czyli g│≤wnie zawodnicy, wybieraj▒ to, co uwa┐aj▒ za najlepsze dla siebie. WiΩkszo╢µ produkowanych przeze mnie ram kupowanych jest przez Polak≤w i Niemc≤w. Za Odr▒ jest oko│o 10 wytw≤rni, ale mam tam sporo odbiorc≤w. W│ochy? Tam jest tego mn≤stwo. Kolarstwo jest w Italii niezwykle popularne, wiΩc i rower≤w robi siΩ du┐o. Na niedawnych targach w Mediolanie wystawia│o siΩ kilkudziesiΩciu producent≤w ram. Do tego giganci - Colnago, Pinarello. To kiedy╢ te┐ by│y ma│e warsztaty. Zamieniaj▒c siΩ w wielkie firmy straci│y jednak swoj▒ unikatowo╢µ.

Materia│

Wreszcie mia│em okazjΩ wypytaµ fachowca i dowiedzieµ siΩ czego╢ wiΩcej ni┐ m≤wi▒ katalogowe slogany.

Aluminium? Zacz▒│em z nim eksperymentowaµ i w tym roku bΩdzie mo┐na zam≤wiµ aluminiow▒ ramΩ. S▒ lekkie, sztywne ale na kr≤tko. Materia│ do╢µ szybko ulega zmΩczeniu. Solidny producent raczej nie daje gwarancji na d│u┐ej ni┐ na rok. Kiepsko t│umi drgania. W czasie wielogodzinnego wy╢cigu ma to du┐e znaczenie i z tego w│a╢nie powodu wielu zawodnik≤w niechΩtnie na nich je╝dzi.

Karbon. Dobra rzecz, ale bardzo droga i pracoch│onna. Przy masowej sprzeda┐y mo┐na obni┐yµ koszty, ale rower na indywidualne zam≤wienie musi kosztowaµ bardzo du┐o.

Uwa┐am, ┐e najlepsza jest stal. Doskona│y materia│, sprΩ┐ysty, t│umi▒cy drgania. Najlepsze ramy wa┐▒ ok. 1500 g czy nawet mniej. Topowe ramy s▒ tak sztywne jak alu, a du┐o trwalsze. Zreszt▒, wystarczy spytaµ torowc≤w-sprinter≤w. Je╢li te stukilowe ch│opy, o potwornej sile, chc▒ je╝dziµ na stali i nie narzekaj▒ na jej sztywno╢µ, to o co chodzi? Stal ma tylko jedn▒ wadΩ - koroduje i ramΩ nale┐y w│a╢ciwie zabezpieczyµ.

Producenci? Dedacciai i Columbus - to aktualnie dwie zdecydowanie najlepsze na ╢wiecie firmy. Ci▒gle szukaj▒ ulepsze±, nowych technologii, ┐y│uj▒ parametry i dziΩki temu mo┐na robiµ coraz lepsze rowery. Columbus np. oferuje ostatnio rury z alu 6000, ponoµ dziesiΩciokrotnie ┐ywotniejsze od standardowych. Gotowa rama musi byµ odes│ana do Mediolanu (siedziby Columbusa) i tam poddana specjalnej, niezwykle precyzyjnej obr≤bce termicznej. Bardzo interesuje siΩ tym Cannondale.

Dawny potentat - Reynolds zatrzyma│ siΩ w rozwoju i w sumie przesta│ siΩ liczyµ, podobnie jak Oria czy Easton - ich ekspozycje na targach nie s▒ ju┐ tak oblegane, jak kiedy╢, a wyroby przestaj▒ cieszyµ siΩ powa┐aniem producent≤w ram.

Technologia

Uwa┐am, ┐e dobra stalowa rama musi byµ lutowana. Rury kt≤re maj▒ 0,4 mm grubo╢ci ╢cianki w najcie±szym miejscu i 0,7 mm na ko±cach nie mog▒ byµ przegrzane, bo to zmienia najdoskonalszy materia│ w szmelc. Lut srebrowy, kt≤ry stosujΩ, ma temperaturΩ ok. 650 stopni. W por≤wnaniu ze spawaniem TIG to bardzo niewiele. Podczas spawania materia│ traci swoje korzystne parametry - sztywno╢µ i wytrzyma│o╢µ. Aluminiow▒ ramΩ mo┐na jeszcze w procesie termicznej i chemicznej obr≤bki poprawiµ, ze stal▒ nie da siΩ tego zrobiµ. TechnologiΩ TIG stosuje siΩ, bo zdecydowanie skraca proces produkcyjny.

Patrz▒c na umocowan▒ w specjalnych uchwytach ramΩ, a raczej przysz│▒ ramΩ, kt≤ra akurat jest lutowana, pytam, ile w takim razie zale┐y od konstruktora, skoro te rury s▒ tak fantastyczne?

My╢lΩ, ┐e ko±cowy efekt w po│owie zale┐y od materia│u, a w po│owie od cz│owieka. Delikatne rury mo┐na bardzo │atwo zepsuµ, nawet podczas lutowania "na zimno". Nie m≤wiΩ tu o geometrii roweru, bo to zale┐y wy│▒cznie od tw≤rcy ramy.

Kto je maluje?

BiorΩ pe│n▒ odpowiedzialno╢µ za produkt, wiΩc malujemy je tutaj. Nie, nie stosujΩ lakier≤w proszkowych. Nie ze wzglΩdu na konieczno╢µ podgrzania ramy do 200 stopni. Lakiery proszkowe s▒ trwa│e, ale i tak da siΩ je uszkodziµ - w rysy zawsze dostanie siΩ wilgoµ i rama zacznie korodowaµ. Trudno jest to zauwa┐yµ i trudno naprawiµ. Niezwykle pracoch│onna jest zmiana takiej pow│oki, nie da siΩ tego zrobiµ w piaskarce, mo┐na jedynie chemicznie albo w piecu, a to w przypadku dobrej ramy odpada.

Ile zajmuje praca nad jednym rowerem?

Jakie╢ 12 do 20 godzin, │▒cznie z lakierowaniem, to zale┐y jednak od szczeg≤│≤w - ramy │▒czone mufami robi siΩ szybciej, te zgrzewane na "styk" d│u┐ej. Specjalne zam≤wienia to wiΩcej czasu, np. ten rower - tu Jacek Or│owski pokazuje na stoj▒cy pod ╢cian▒ gotowy prototyp dla jednego z naszych czo│owych sprinter≤w - robili╢my prawie tydzie±.

Produkt

WiΩkszo╢µ produkcji to ramy szosowe i torowe. TrochΩ rower≤w do triathlonu, duathlonu i prze│aju. Niezbyt du┐o MTB, bo ciΩ┐ko konkurowaµ z tani▒ mas≤wk▒ z Tajwanu, przewidujΩ jednak, ┐e to siΩ zmieni. Do╢µ popularne s▒ te┐ rowery trekkingowe, z wszystkimi nietypowymi uchwytami na baga┐niki, dynama itp.

95% produkcji trafia do wyczynowych sportowc≤w, tam gdzie liczy siΩ sprzΩt najwy┐szej jako╢ci, dostosowany do indywidualnych potrzeb zawodnik≤w. Na razie nie sprzedajΩ gotowych ram. Ka┐da robiona jest na indywidualne zam≤wienie. Opr≤cz rozmiar≤w, dopasowanych do budowy anatomicznej konkretnego cz│owieka, nale┐y wybraµ odpowiedni zestaw rur i geometriΩ. Starszy pan, je┐d┐▒cy raz w tygodniu, raczej nie potrzebuje najwy┐szych rur i geometrii do jazdy na czas. MuszΩ siΩ dowiedzieµ do czego rower bΩdzie u┐ywany, czy do sportu, czy do turystyki, na jakich dystansach, przez kogo. Jak siΩ ma zachowywaµ - czy byµ zwrotny, czy raczej spokojny w prowadzeniu. Inna bΩdzie rama, kt≤ra ma przetrwaµ lata, a inna na sezon, czy dwa ale najwy┐szego wyczynu. Zale┐y mi na zadowoleniu klient≤w - to chyba normalne. Zadowolony cz│owiek opowie drugiemu i sam pewnie jeszcze mnie odwiedzi.

Ramy maj▒ trzy lata gwarancji. Wygl▒da to do╢µ blado w por≤wnaniu z do┐ywotni▒ innych firm. Musia│em o to zapytaµ.

Firma daj▒ca tak▒ gwarancjΩ robi to trochΩ na wyrost. Gwarancja obwarowana jest dodatkowymi uwagami, przede wszystkim, ┐e jest to rower dla pierwszego nabywcy. Za│o┐enie jest takie, ┐e rower po paru latach i tak siΩ znudzi a klient kupi nastΩpny. To po prostu chwyt marketingowy. ProszΩ pamiΩtaµ, ┐e prawie nikt nie gwarantuje trwa│o╢ci ram u┐ywanych w wyczynie - wystarczy przeczytaµ pierwsz▒ lepsz▒ kartΩ gwarancyjn▒. DziewiΩµ na dziesiΩµ moich rower≤w u┐ywanych jest przez wyczynowc≤w i trzy lata to naprawdΩ du┐o. Nie narzekam jednak na ilo╢µ reklamacji i w│a╢ciwie wszystkie z nich to sprawy sporne - najczΩ╢ciej uszkodzenia w wyniku wypadku lub w transporcie.

Ceny? No c≤┐, nabywca roweru "komunijnego" z supermarketu nie bΩdzie pewnie zadowolony. Od 600 do 2500 z│ za topow▒ stal≤wkΩ z widelcem z najwy┐szych zestaw≤w Columbusa i Deda. W por≤wnaniu z zachodnimi cenami ram szytych na miarΩ to niewiele. WiΩkszo╢µ zam≤wie± to i tak wy┐sze modele.

Jaka jest faktyczna trwa│o╢µ takiej topowej wy┐y│owanej ramy, tzn. jak d│ugo, u┐ywana przez zawodnika zachowa ona zadowalaj▒ce dla niego parametry?

My╢lΩ, ┐e jakie╢ dwa sezony, p≤╝niej z regu│y u┐ywa jej m│odzie┐. Trzeba jednak pamiΩtaµ, ┐e te dwa sezony to ekstremalne obci▒┐enia i zwyk│y cz│owiek nie jest w stanie tak skatowaµ sprzΩtu. Nie znaczy to te┐, ┐e po tym czasie rama siΩ rozleci. BΩdzie po prostu mniej sztywna, ale przeciΩtny kolarz raczej tego nie odczuje.

Czy du┐a jest r≤┐nica miΩdzy ram▒ za 2500 z│, a powiedzmy tak▒ za 1000-1200 z│?

R≤┐nica jest w wadze - 200, 300 g i odporno╢ci na zmΩczenie, no mo┐e jeszcze przy naprawdΩ skrajnych obci▒┐eniach lepiej zachowuj▒ siΩ wy┐sze modele. Jest to po prostu sprzΩt do wyczynu na najwy┐szym poziomie, gdzie liczy siΩ naprawdΩ ka┐dy, najmniejszy drobiazg.

Czy rowery s▒ malowane wg ustalonych wzor≤w?

Nie. Klient ma do wyboru ok. 50 tys. kolor≤w (wg palety Glazuritu) i dowolnie wybrany wz≤r. Wystarczy mi podaµ numer kolor≤w i w przypadku jakiego╢ nietypowego wzoru jego projekt, wg kt≤rego wykonujemy szablony i lakierujemy. Nie staram siΩ narzucaµ wzornictwa, bo uwa┐am, ┐e to bardzo indywidualna sprawa. Czasem tylko sugerujΩ, ┐e jakie╢ kolory bΩd▒ "gryz│y siΩ", ale nie ingerujΩ w ostateczn▒ decyzjΩ.

Na ramΩ niestety trzeba poczekaµ. Najlepiej zamawiaµ od wrze╢nia do stycznia, czyli po sezonie, wtedy bΩd▒ to jakie╢ dwa tygodnie. W sezonie nawet ponad miesi▒c.

Sukces

Na moich ramach je┐d┐▒ czo│owe kluby Polski - Gryf Szczecin, Servisco, Mat Jelcz Laskowice, Korona Kielce, Trasa Zielona G≤ra, do sezonu 1999 Mr≤z (ramy do jazdy na czas) i inne. Zdobyto ju┐ na nich dobre kilkadziesi▒t tytu│≤w mistrza Polski na szosie, torze, w triathlonie, duathlonie i prze│ajach. Moje rowery testuje teraz kadra polskich sprinter≤w-torowc≤w. Mistrz ╢wiata z dru┐yny na torze Guido Fulst je╝dzi na moich ramach w sze╢ciodni≤wkach. Mam te┐ mistrza ╢wiata - Franciszek Harbacewicz w mastersach na szosie. Tytu│ jest oficjalny, wiΩc ╢mia│o mogΩ, jak np. Pinarello, malowaµ tΩczΩ na ramach. LiczΩ te┐, ┐e w ko±cu doczekam siΩ mistrza ╢wiata w elicie - je┐eli nie z Polski, to z zagranicy.

Przysz│o╢µ kolarstwa

Nie s▒dzΩ, ┐eby nast▒pi│ jaki╢ gwa│towny skok w wynikach czy rozwoju tej dyscypliny. Du┐o szybciej je╝dziµ ju┐ siΩ nie da, coraz dok│adniejsze s▒ te┐ kontrole antydopingowe, wiΩc "koksiarze" bΩd▒ mieli mniej szans.

Rower jest za╢ ju┐ tak dopracowan▒ konstrukcj▒, ┐e nie bardzo jest co zmieniµ. Inne bΩd▒ detale, osprzΩt, natomiast sama geometria nie zmieni siΩ, podobnie jak nie zmieni│a siΩ przez ostatnich kilkadziesi▒t lat. Fakt, ograniczaj▒ j▒ przepisy UCI, ale ich zniesienie nie by│oby raczej powodem jakiej╢ rewolucji. W triathlonie przepisy s▒ du┐o bardziej liberalne, a zawodnicy szybciej nie je┐d┐▒, co wiΩcej, wielu z nich siΩga po klasyczne szos≤wki.

W materia│ach te┐ du┐o raczej siΩ nie zmieni. Z pewno╢ci▒ rozwijaµ siΩ bΩd▒ kompozyty. Stal jest ju┐ fenomenalnie dopracowana i zmiany owszem s▒, ale coraz mniejsze. Tak naprawdΩ wiele z g│o╢no reklamowanych nowinek to rzeczy wykorzystywane ju┐ podczas II wojny ╢wiatowej. Tak jest np. z alu serii 6000 studzonym po obr≤bce termicznej w roztworze glikolu. Taki materia│ by│ u┐ywany przez Niemc≤w do budowy samolot≤w ju┐ 60 lat temu, a dzisiaj m≤wi siΩ, ┐e to nowo╢µ.

Piotr Oleksy

bikeBoard 1-2/2000

Napisz do redakcji

Web design
& mastering:
Zbooy