Trzy okresy w medycynie

W ka┐dej dziedzinie ┐ycia da siΩ wyr≤┐niµ kolejne okresy. Mn≤stwo etap≤w ma historia, na wiele okres≤w dzieliµ mo┐na i dzieli siΩ praktycznie wszystko. Nie inaczej jest z biologi▒ i medycyn▒. Naukowcom i analitykom uda│o siΩ w tej dziedzinie naukowej wyodrΩbniµ trzy g│≤wne etapy. Jest to podzia│ jednostronny i subiektywny, proszΩ siΩ zatem nie spieraµ na si│Ω, ┐e mo┐na by│o podzieliµ inaczej, bo owszem - mo┐na by│o.
Jakie zatem etapy mo┐emy w medycynie wyr≤┐niµ? W skr≤cie nazwijmy je w nastΩpuj▒cy spos≤b:
etap pierwszy - medycyna szaman≤w,
etap drugi - medycyna szczepionek i antybiotyk≤w,
etap trzeci - medycyna molekularna.

Medycyna szaman≤w. W okresie tym, trwaj▒cym zreszt▒ zdecydowan▒ wiΩkszo╢µ czasu istnienia ludzko╢ci na ziemi, szamani i r≤┐ni uzdrowiciele wykorzystywali naturΩ do leczenia rozmaitych chor≤b. Wykorzystywane by│y zio│a, minera│y i inne znaleziska w celu odpΩdzania z│ych duch≤w, bo wierzono, ┐e choroba nawiedzaj▒ca cia│o cz│owieka by│a z│ym duchem, demonem opΩtuj▒cym i zniewalaj▒cym duszΩ delikwenta. Niestety ≤wczesne czasy przypomina│y poligon do╢wiadczalny, w kt≤rym kr≤likami byli chorzy. Szamani znajdowali czasem warto╢ciowe zio│a - lekarstwa (wiele z nich wykorzystujemy po dzi╢ dzie±), ale na jedno udane znalezisko przypada│ ca│y stos zi≤│ niepotrzebnych czy wrΩcz szkodliwych. Nie nale┐y siΩ zatem zbytnio dziwiµ, ┐e "z│e duchy" zbiera│y obfite ┐niwo. Etap "szama±skiego" zio│olecznictwa trwa│ a┐ do po│owy ubieg│ego wieku (┐eby siΩ komu╢ nie pomyli│o - mamy ju┐ przecie┐ wiek dwudziesty pierwszy - to u╢ci╢lΩ: do zako±czenia Drugiej Wojny ªwiatowej). Do po│owy ubieg│ego wieku zatem nie istnia│y skuteczne, farmakologiczne sposoby na wiele chor≤b. Lekarze, nawet ci z pocz▒tku ubieg│ego wieku, byli ╢wiadomi swojej ogromnej niewiedzy w dziedzinie, jak▒ uprawiali na co dzie±. Przyznawali otwarcie, ┐e nie s▒ w stanie pom≤c wielu cierpi▒cym osobom z powodu braku ╢rodk≤w. Jeden z nich powiedzia│ nawet, ┐e zawsze w swojej podr≤┐nej torbie lekarskiej wozi│ mn≤stwo bezu┐ytecznych medykament≤w dla uspokojenia w│asnego sumienia, ┐e nie je╝dzi do potrzebuj▒cych z pustymi rΩkoma oraz dwie najbardziej przydatne rzeczy: pi│Ω i morfinΩ. Stosowa│ je do amputacji. Nietrudno siΩ przy obecnym stanie wiedzy medycznej z nim nie zgodziµ.

Medycyna szczepionek i antybiotyk≤w pojawi│a siΩ na szersz▒ skalΩ dopiero po zako±czeniu Drugiej Wojny ªwiatowej. Wcze╢niej wynajdowano szczepionki na poszczeg≤lne choroby (chyba ka┐dy na lekcjach biologii przerabia│ rozdzia│ o Ludwiku Pasteurze), ale nie by│y one nigdy stosowane masowo. Szczepionki i antybiotyki pozwoli│y na zahamowanie rozwoju wielu gro╝nych chor≤b. Nie na d│ugo jednak - wkr≤tce bowiem okaza│o siΩ, ┐e wirusy uodparniaj▒ siΩ na szczepionki i antybiotyki. Czyli etap drugi w medycynie wypada│oby czym prΩdzej zako±czyµ wynajduj▒c nowe, trwale skuteczne metody walki z drobnoustrojami chorobotw≤rczymi, albo modliµ siΩ by w najbli┐szym czasie nie wybuch│a na skalΩ masow▒ epidemia grypy odpornej na wszelkie stosowane medykamenty.

Medycyna molekularna jest w│a╢nie tym trzecim etapem, zbawieniem dla ludzko╢ci - nie waham siΩ u┐yµ tego stwierdzenia. Medycyna wchodzi obecnie w ten etap, czyli biolodzy schodz▒ do poziomu pojedynczych cz▒stek, bia│ek, czy nawet atom≤w. DziΩki temu rozszyfrowujemy coraz wiΩcej mechanizm≤w dzia│ania wirus≤w i potrafimy leczyµ choroby nie objawowo a zapobiegawczo. Biolodzy poznaj▒ ca│e genomy zarazk≤w, znajduj▒ s│abe miejsca wirus≤w i skutecznie potrafi▒ blokowaµ ich szkodliwe dzia│anie. Etap ten jednak dopiero siΩ rozpoczyna i nale┐y daµ biologom jakie╢ dwadzie╢cia lat na rozszyfrowanie genom≤w wszystkich zarazk≤w. Do tej pory bΩdziemy musieli radziµ sobie z coraz mniej skutecznymi tradycyjnymi szczepionkami i antybiotykami.

Clifford