David Cronenberg

( Dzia│: Film, Kiff, 18 luty 2001 )

Byµ mo┐e niekt≤rym z was nic to nazwisko nie m≤wi, byµ mo┐e te┐ niewiele powiedz▒ wam tytu│y, jakie wymieniΩ a jakimi zamierzam dzi╢ siΩ zaj▒µ. S▒ to "The Fly" ("Mucha"), "Crash" i "eXistenZ". Najbardziej interesuj▒ce z tej tr≤jki s▒ dwa ostatnie, poniewa┐ "Mucha" jest klasycznym horrorem.
Dlaczego jednak chcΩ siΩ zaj▒µ tw≤rczo╢ci▒ Davida Cronenberga? Czy warto siΩ t▒ tw≤rczo╢ci▒ zajmowaµ? Zdecydowanie tak, poniewa┐ jego filmy stanowi▒ swoist▒ kontynuacjΩ reform w kinie zapocz▒tkowan▒ chocia┐by przez Davida Lyncha.

David Cronenberg urodzi│ siΩ w Ontario w Kanadzie w 1943 roku. Rozpocz▒│ studia na Wydziale Nauk ªcis│ych na miejscowym uniwersytecie, ale porzuci│ ten wydzia│ na rzecz Wydzia│u Literatury. Po uko±czeniu studi≤w zaj▒│ siΩ produkcj▒ film≤w. Zas│u┐y│ siΩ dobrze dla najbardziej mrocznej i krwawej odmiany horror≤w - odmiany "gore". Chc▒c dobrze poznaµ tw≤rczo╢µ Cronenberga warto siΩgn▒µ po kilka z poni┐szych tytu│≤w, kt≤re dla u│atwienia sprawy poszukiwaczom podajΩ w oryginalnej wersji jΩzykowej:
Shivers (1975),
Rabid (1977),
Scanners (1981),
Videodrome (1983),
Dead Zone, The (1983),
Naked Lunch (1991).

I oczywi╢cie po trzy wspomniane przeze mnie na samym wstΩpie filmy, kt≤rymi chcia│bym was dzi╢ szczeg≤lnie zainteresowaµ. Mo┐e najpierw s│≤w kilka o samych filmach.

"The Fly" ("Mucha") opowiada historiΩ ekscentrycznego naukowca pracuj▒cego nad teleportacj▒. Do╢wiadczenia s▒ udane, ale jest problem ze znalezieniem osoby chΩtnej do poddania siΩ eksperymentowi. Po mi│osnym zawodzie Seth Brundle postanawia sam poddaµ siΩ teleportacji. Pech sprawia, ┐e w czasie przenoszenia, do maszyny teleportacyjnej dostaje siΩ mucha. Seth zostaje niechc▒cy genetycznie zmieszany z much▒. I zaczyna siΩ afera. Do╢µ w▒t│y dotychczas naukowiec staje siΩ niezwykle silny, ale te┐ zaczyna upodabniaµ siΩ do monstrualnego owada (sceny przemiany - wypadania w│os≤w, zΩb≤w, zal▒┐ki skrzyde│ owadzich - budz▒ do╢µ mocne wra┐enie). W ko±cu zostaje zabity przez swoj▒ by│▒ dziewczynΩ. Czyli klasyczny horror - pe│en niez│ych efekt≤w specjalnych, pe│en napiΩcia i oczekiwania na najgorsze, z mocnym, krwawym fina│em.

"Crash" to dramat, choµ jednoznaczne klasyfikowanie go mija siΩ z celem - chyba jeszcze nie wynaleziono nazwy dla tak dziwnego filmu. Bohaterem jest m│ody cz│owiek, kt≤ry odkrywa w sobie zainteresowanie do╢µ niezwyk│▒ perwersj▒ seksualn▒. Chodzi mniej wiΩcej o czerpanie dozna± erotycznych z wypadk≤w samochodowych, w kt≤rych samemu bra│o siΩ udzia│. I obserwujemy grupΩ szalonych ludzi specjalnie rozpΩdzaj▒cych swoje samochody, zderzaj▒cych siΩ ze sob▒, byle tylko zaraz po tym zaspokajaµ siΩ seksualnie, nawet mimo powa┐nych obra┐e± fizycznych. Wkraczamy w ╢wiat niezrozumia│y dla przeciΩtnego odbiorcy, ╢wiat pozbawiony rado╢ci, ╢wiat perwersyjnej erotyki. Film zaskakuje, nie jest delikatny, ale te┐ nie do ko±ca dosadny. Patrzy siΩ na± albo ze skrajnym zainteresowaniem albo ze skrajnym obrzydzeniem. Oczywi╢cie nie nale┐y liczyµ, ┐e w TV publicznej pojawi siΩ wcze╢niej ni┐ o p≤│nocy, zatem zachΩcam do odwiedzenia wypo┐yczalni video lub DVD.

"eXistenZ" jest najnowszym filmem Cronenberga. Pojawi│ siΩ w kinach w tym roku. Jest r≤wnie┐ niezwyk│y. eXistenZ to nazwa najnowszej gry komputerowej. Gra siΩ w ni▒ za pomoc▒ ╢miesznego, gumowatego przyrz▒du nosz▒cego cechy urz▒dzenia biomechanicznego.
Nie to jest jednak wa┐ne - liczy siΩ fakt, ┐e gra zmienia ╢wiadomo╢µ gracza - przenosi go do innej rzeczywisto╢ci. G│≤wny bohater dostaje siΩ do gry wraz z producentk▒ i promotork▒ eXistenZ (Allegr▒ - tak na marginesie to ca│kiem ciekawe imiΩ). Gra jest wielopoziomowa, wieloetapowa i nios▒ca ze sob▒ wiele mo┐liwo╢ci zmiany kierunku przebiegu w zale┐no╢ci od woli gracza. I w tym momencie widz przestaje rozr≤┐niaµ, co jest na ekranie gr▒ a co ╢wiatem realnym. Wydaje siΩ chwilami, ┐e bohaterowie opu╢cili ju┐ wirtualn▒ rzeczywisto╢µ, bo znajduj▒ siΩ w pokoju, z kt≤rego wyszli na samym pocz▒tku filmu, ale nic z tego - maj▒ zmienione role, s▒ kim innym - Allegra nie jest producentk▒ gry, tylko jej uczestnikiem wraz ze swoim ch│opakiem. Pe│na manipulacja widzem.

I w│a╢nie ta manipulacja jest tak fascynuj▒ca.
Wsp≤│czesny widz nie oczekuje ju┐ tylko krwawej jatki na ekranie.
Nie oczekuje ckliwego romansid│a.
Nie chce westernu.
Nie obchodzi go film wojenny.
Chce rozrywki. Innej rozrywki - daj▒cej do my╢lenia i skupiaj▒cej uwagΩ do ko±ca, a nawet jeszcze d│u┐ej. Mo┐na podaµ inny przyk│ad filmu manipuluj▒cego emocjami widza - "Dzikie ┐▒dze" ("Wild Things"). W nim dopiero po napisach ko±cowych nastΩpuje sekwencja wyja╢niaj▒ca intrygΩ fabu│y.
W "eXistenZ" wyja╢nie± nie ma, bo s▒ niepotrzebne. "eXistenZ" to tylko gra, a gry wyja╢niaµ nie potrzeba. W grΩ gra siΩ dla samej przyjemno╢ci, dla zabicia czasu.
I film ten czas zabija. Na tyle skutecznie, ┐e z trudem zdajemy sobie po projekcji sprawΩ, ┐e minΩ│y w│a╢nie dwie godziny.

Tw≤rczo╢µ Cronenberga w│a╢nie taka jest - zabija nam czas w spos≤b przyjemny. Mo┐e nie do ko±ca ma siΩ to stwierdzenie do filmu "Crash", ale z drugiej strony osoby poszukuj▒ce nowych bod╝c≤w do swych erotycznych dozna± zdecydowanie siΩ ze mn▒ nie zgodz▒. Prawda jest taka, ┐e filmy Cronenberga s▒ kinem dla samego kina. Ogl▒da siΩ je bardzo chΩtnie, zmuszaj▒ do skupienia ca│ej uwagi, ale trudno wywnioskowaµ z nich jaki╢ g│Ωbszy sens.
Kino wsp≤│czesne nie powinno mieµ tak moralizatorskiej formu│y jak w latach 40-tych i 50-tych. Kino powinno byµ rozrywk▒ adresowan▒ czasem do szerokiej widowni, a czasem do zapale±c≤w lubi▒cych co╢ nietypowego na ekranie. Tw≤rca "Crash" i "eXistenZ" gwarantuje to z ca│▒ pewno╢ci▒.

Kiff

 
Projekt § realizacja:Gomi
© Wszelkie prawa zastrze┐one.
Kopiowanie i publikowanie jakichkolwiek element≤w zawartych na tych stronach bez zgody autor≤w zabronione