KATOLICKO-PROTESTANCKA DEBATA NA TEMAT AUTORYTETU BIBLII - artyku│ Normana L. Geislera i Ralpha E. MacKenzie, kt≤ry ukaza│ siΩ w Christian Research Journal, Wiosna/Lato 1994, s.24). Redaktorem naczelnym Christian Research Journal jest Elliot Miller.
S│owo wstΩpne od t│umacza
Niniejszy materia│ zosta│ przet│umaczony z artyku│u w jΩz. angielskim dostΩpnego w internetowych zasobach Christian Research Institute (CRI). Jest to trzecia czΩ╢µ z serii artyku│≤w pod wsp≤lnym tytu│em: "What Think Ye of Rome?" Niekt≤rym dyskusjom pomiΩdzy ewangelicznymi chrze╢cijanami odno╢nie ich stosunku do Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego towarzyszy wiΩcej ognia ni┐ ╢wiat│a. W czΩ╢ci pierwszej Kenneth R. Samples rzuca szersze ╢wiat│o na wsp≤│czesny katolicyzm (zbyt w▒sko i zbyt schematycznie spostrzegany przez niekt≤re krΩgi fundamentalist≤w). CzΩ╢µ druga podejmuje temat: "Czy Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki posiada cechy niebiblijnego kultu, sekty?" Wiele os≤b w krΩgach ewangelikalnych trzymuje, ┐e ten, kto odpowie na to pytanie przecz▒c▒ znajduje siΩ poza granicami Reformacji. Kenneth R.Samples prezentuje powody dla kt≤rych nie mo┐na klasyfikowaµ Ko╢cio│a Katolickiego jako kultu. Na╢wietla r≤wnie┐ te g│≤wne doktryny, kt≤re oddzielaj▒ katolik≤w od reszty ewangelicznych chrze╢cijan. Zar≤wno katolicy jak i protestanci zgadzaj▒ siΩ, ┐e Biblia jest nieomylnym S│owem Boga. Lecz katolicy dodatkowo uznaj▒, ┐e tradycja ko╢cio│a jest r≤wnie autorytatywna. To prowadzi ich do popierania doktryn, kt≤re protestanci - utrzymuj▒cy, ┐e jedynie Biblia jest nieomylna - odrzucaj▒. Jakie argumenty katolicy podaj▒ na obronΩ swego pogl▒du i jak▒ odpowied╝ udzielaj▒ im protestanci? Norman L. Geisler i Ralph E. MacKenzie odpowiadaj▒ na to pytanie w czΩ╢ci trzeciej (niniejszej). CzΩ╢µ czwarta, stanowi kontynuacjΩ czΩ╢ci trzeciej w dyskusji na temat autorytetu Biblii i podejmuje temat nieomylno╢ci papie┐a.
W zasobach CRI mo┐esz znale╝µ elektroniczn▒ wersjΩ ok. 200 artyku│≤w apologetycznych z Christian Research Journal oraz prawie 100 artyku│≤w z Christian Research Newsletter. Istnieje te┐ mo┐liwo╢µ wyszukania interesuj▒cej informacji.
W niniejszym artykule wszystkie cytaty w jΩz. polskim (o ile nie zaznaczono inaczej) s▒ na podst. 3-go wydania katolickiej Biblii Tysi▒clecia. Hiperlinki do odno╢nik≤w biblijnych pochodz▒ z online-owej wersji Biblii Tysi▒clecia
SPIS TREªCI
Tradycyjnie, rzymski katolicyzm zawsze, w swych oficjalnych wypowiedziach, mia│ w wielkim powa┐aniu Pismo ╢wiΩte. Faktycznie, tacy doktorzy Ko╢cio│a jak: Hieronim, Augustyn, Anzelm czy ╢w. Tomasz z Akwinu - w swoim traktowaniu Pisma ╢wiΩtego - brzmi▒ jakby byli protestantami. Na nieszczΩ╢cie, rzymski katolicyzm nie poszed│ za ich przyk│adem, lecz wyni≤s│ pozabiblijn▒ tradycjΩ do poziomu r≤wnego Biblii. Autorzy uznaj▒ to za powa┐ny b│▒d powoduj▒cy straszne konsekwencje w praktycznym formowaniu chrze╢cija±skiej wiary os≤b ╢wieckich. Pismo ╢w. powinno byµ ostatecznym i autorytatywnym przewodnikiem dla chrze╢cijan. Jak aposto│ Pawe│ przypomina Tymoteuszowi "Od lat bowiem niemowlΩcych znasz Pisma ╢wiΩte, kt≤re mog▒ ciΩ nauczyµ m▒dro╢ci wiod▒cej ku zbawieniu przez wiarΩ w Chrystusie Jezusie." (2Tym.3:15)
W jaki spos≤b protestanci ewangeliczni postrzegaj▒ wsp≤│czesny rzymski katolicyzm? W pierwszych dw≤ch odcinkach tej serii[1] Kenneth R. Samples pokaza│, ┐e klasyczny katolicyzm i protestantyzm zgadzaj▒ siΩ odno╢nie najbardziej zasadniczych doktryn wiary chrze╢cija±skiej, tak jak zosta│o to sformu│owane w staro┐ytnych kredach ekumenicznych. Z drugiej strony, Samples zarysowa│ 5 zagadnie± doktrynalnych r≤┐ni▒cych rzymski katolicyzm od protestantyzmu. S▒ to kwestie: autorytetu, usprawiedliwienia, mariologii, sakramentalizmu i mszy, oraz religijnego pluralizmu.
Samples zauwa┐y│, ┐e choµ rzymski katolicyzm posiada fundamenty osadzone w chrze╢cija±skiej ortodoksji, to zbudowa│ jednak na tych fundamentach wiele nauk sk│aniaj▒cych siΩ zar≤wno do kompromisu jak i podkopywania chrze╢cija±skich fundament≤w. Doszed│ do wniosku, ┐e katolicyzmu nie powinno siΩ postrzegaµ ani jako kultu, sekty (tj. systemu niechrze╢cija±skiego), ani jako biblijnego ko╢cio│a. Rzymski katolicyzm jest historycznym ko╢cio│em chrze╢cija±skim, kt≤ry pilnie potrzebuje biblijnej reformy.
Pierwsze dwa odcinki tej serii w wiΩkszo╢ci po╢wiΩcono ustaleniu, i┐ katolicyzm jest historycznym ko╢cio│em chrze╢cija±skim. W pozosta│ych odcinkach skierujemy nasz▒ uwagΩ na najbardziej krytyczne r≤┐nice doktrynalne pomiΩdzy katolikami a protestantami. Jest to szczeg≤lnie istotne w czasie, gdy wielu ekumenicznie nastawionych protestant≤w jest gotowych przedstawiaµ r≤┐nicΩ pomiΩdzy katolikami a protestantami w kategoriach niewielkich r≤┐nic, kt≤re spotkamy pomiΩdzy wieloma denominacjami protestanckimi. Gdy┐, chocia┐ r≤┐nice doktrynalne pomiΩdzy katolikami a protestantami nie usprawiedliwiaj▒ obdarzania siΩ nawzajem epitetem kultu, czy sekty, to jednak usprawiedliwiaj▒ oficjalne rozdzielenie obu oboz≤w, kt≤re rozpoczΩ│o siΩ Reformacj▒ protestanck▒ XVI wieku i jest kontynuowane do dzi╢.
Po╢r≤d wielu r≤┐nic doktrynalnych miΩdzy katolikami a protestantami, ┐adne nie jest tak fundamentalne jak kwestia autorytetu i usprawiedliwienia. W odniesieniu do tych kwestii Reformacja podkre╢li│a dwie zasady: formaln▒ (sola Scriptura) i materialn▒ (sola fide) [2]: tylko Biblia i tylko wiara. W tej czΩ╢ci oraz w czΩ╢ci czwartej skupimy siΩ na formalnej przyczynie Reformacji - sprawie autorytetu. W czΩ╢ci pi▒tej (i ostatniej) przyjrzymy siΩ przyczynie materialnej - kwestii usprawiedliwienia.
Przez sola Scriptura protestanci rozumiej▒, ┐e tylko Pismo jest podstawowym i ostatecznym ╝r≤d│em wszelkiej doktryny i praktyki (wiary i moralno╢ci). Przez pojΩcie sola Scriptura nale┐y rozumieµ nastΩpuj▒ce rzeczy. Po pierwsze, Biblia jest bezpo╢rednim objawieniem od Boga. St▒d Biblia posiada boski autorytet - to co Biblia m≤wi B≤g m≤wi.
Po drugie, Biblia jest wystarczaj▒ca, zawiera wszystko co jest potrzebne do wiary i pobo┐no╢ci. Dla protestant≤w "sola Scriptura" oznacza, ┐e "tylko Biblia" jest ostatecznym autorytetem dla naszej wiary.
Po trzecie, Pismo ╢w. nie tylko jest wystarczaj▒ce, ale tak┐e posiada ostateczny autorytet. Jest ostateczn▒ instancj▒ do kt≤rej mo┐emy siΩ odwo│aµ we wszelkich sprawach doktrynalnych i moralnych. Bez wzglΩdu na to, jak dobrym by│oby ich s│uchaµ, wszyscy Ojcowie ko╢cio│a, papie┐e i sobory s▒ omylne - tylko Biblia jest nieomylna.
Po czwarte, Biblia jest zrozumia│a (jasna). Zrozumia│o╢µ Pisma ╢w. nie znaczy, ┐e wszystko w Biblii jest doskonale jasne, lecz raczej, ┐e jest tak odno╢nie zasadniczych nauk. Innymi s│owy: g│≤wne kwestie w Biblii s▒ proste, a proste kwestie s▒ kwestiami g│≤wnymi. Nie znaczy to, jak katolicy czΩsto zak│adaj▒, ┐e protestanci nie korzystaj▒ z ┐adnej pomocy Ojc≤w Ko╢cio│a, czy wczesnych sobor≤w. W rzeczy samej, protestanci uznaj▒ wielkie teologiczne i chrystologiczne obwieszczenia pierwszych czterech sobor≤w. WiΩcej, protestanci odnosz▒ siΩ z wielkim szacunkiem do nauczania pierwszych Ojc≤w, chocia┐ w oczywisty spos≤b nie wierz▒ w ich nieomylno╢µ. Tak wiΩc, nie mo┐na powiedzieµ, tradycja chrze╢cija±ska jest bezu┐yteczna czy niepotrzebna, jej znaczenie jednak jest spraw▒ drugorzΩdn▒.
Po pi▒te, Biblia interpretuje BibliΩ. Jest to tzw. zasada analogii wiary. Kiedy mamy trudno╢ci ze zrozumieniem trudniejszych i mniej oczywistych fragment≤w Pisma, kierujemy siΩ do innych jego fragment≤w. Gdy┐ najlepsz▒ interpretacj▒ Biblii jest sama Biblia. U┐ywamy wiΩc bardziej oczywistych fragment≤w Pisma ╢w. aby poprzez nie interpretowaµ fragmenty mniej oczywiste.
Jedn▒ z najwiΩkszych r≤┐nic pomiΩdzy katolikami a protestantami jest kwestia tego, czy sama Biblia jest wystarczaj▒cym i ostatecznym autorytetem dla wiary i pobo┐no╢ci, czy te┐ jest nim Biblia oraz pozabiblijna tradycja apostolska. Katolicy nadal utrzymuj▒, ┐e istnieje konieczno╢µ aby Magisterium nauczaj▒ce (tzn. papie┐ i jego biskupi) rozstrzyga│o odno╢nie tego co wchodzi, a co nie, w sk│ad autentycznej tradycji apostolskiej.
Nie wszyscy katolicy zgadzaj▒ siΩ na temat zwi▒zku jaki tradycja ma z Pismem. Niekt≤rzy np. s▒dz▒, ┐e s▒ to dwa r≤wnoleg│e ╝r≤d│a objawienia. Inni z kolei my╢l▒, ┐e tradycja jest jak▒╢ ni┐sz▒ form▒ objawienia. Jeszcze inni postrzegaj▒ tradycjΩ w spos≤b prawie protestancki, tzn. jako zwyk│▒ (choµ nieomyln▒) interpretacjΩ objawienia kt≤re znajdujemy jedynie w Biblii. Tradycyjni katolicy tacy, jak Ludwig Ott i Henry Denzinger, zmierzaj▒ do tej pierwszej kategorii. Za╢ wsp≤│cze╢ni katolicy tacy, jak John Henry Newman czy kardyna│ Joseph Ratzinger, do tej drugiej. JΩzyk Soboru Trydenckiego wydaje siΩ popieraµ tradycyjne rozumienie.[3]
Bez wzglΩdu na to czy pozabiblijna tradycja apostolska jest uznawana za drugorzΩdne ╝r≤d│o objawienia, czy nie, nie ma w▒tpliwo╢ci, ┐e Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki utrzymuje, i┐ tradycja apostolska jest zar≤wno autorytatywna jak i nieomylna. I to jest kwestia, kt≤r▒ chcemy tutaj rozwa┐yµ.
Katolickie argumenty na rzecz nieomylno╢ci tradycji apostolskiej.
Sob≤r trydencki dobitnie og│osi│, ┐e sama Biblia nie jest wystarczaj▒ca dla wiary i pobo┐no╢ci. B≤g ustanowi│ tradycjΩ jako dodatek do Biblii, aby stanowi│a wiarygodny przewodnik dla ko╢cio│a.
Bezb│Ωdne przewodnictwo w interpretowaniu Biblii pochodzi z ko╢cio│a. Jednym z okre╢laj▒cych to kryteri≤w jest jednomy╢lna zgoda Ojc≤w[4]. Zgodnie z wyznaniem wiary Soboru Trydenckiego (z 13 listopada 1565), wszyscy wierni katolicy musz▒ zgodziµ siΩ i wyznawaµ, ┐e "Nigdy nie zaakceptujΩ ani nie bΩdΩ interpretowa│ ['Pismo ╢w.'] inaczej jak tylko w zgodzie z jednomy╢ln▒ zgod▒ Ojc≤w..." [5]
Uczeni katoliccy wysuwaj▒ szereg argument≤w na dow≤d jako ostatecznego autorytetu zar≤wno Biblii jak i tradycji (w przeciwie±stwie do samej tylko Biblii). Jednym z ich ulubionych argument≤w jest to, ┐e Biblia nie naucza, ┐e tylko ona jest naszym ostatecznym autorytetem dla wiary i moralno╢ci. W ten spos≤b nawet na gruncie protestanckim nie ma powodu do uznawania zasady sola Scriptura. Katolicy faktycznie wierz▒, ┐e takie stanowisko protestanckie jest niesp≤jne i nieuzasadnione, gdy┐ Biblia nie naucza, ┐e jest jedyn▒ podstaw▒ dla wiary i moralno╢ci.
Faktem jest, argumentuj▒ katoliccy teologowie, ┐e Biblia naucza i┐ powinni╢my pod▒┐aµ za apostolska "tradycj▒" tak samo jak za spisanymi s│owami aposto│≤w. ªw. Pawe│ napomina chrze╢cijan w Li╢cie do Tesaloniczan, pisz▒c: "Przeto, bracia, st≤jcie niewzruszenie i trzymajcie siΩ tradycji, o kt≤rych zostali╢cie pouczeni b▒d╝ ┐ywym s│owem, b▒d╝ za po╢rednictwem naszego listu." (2Tes.2:15 por. 3:6)
Jeden z katolickich apologet≤w nawet posun▒│ siΩ w argumentacji do stwierdzenia, ┐e aposto│ Jan wierzy│, ┐e tradycja posiada pierwsze±stwo wobec Pisma gdy┐ napisa│: "Wiele m≤g│bym ci napisaµ, ale nie chcΩ u┐yµ atramentu i pi≤ra. Mam bowiem nadziejΩ, ┐e zobaczΩ ciΩ wkr≤tce, i wtedy osobi╢cie porozmawiamy." (3Jan.13) Doda│ te┐: "Dlaczego aposto│ da│ pierwsze±stwo ustnej Tradycji wobec spisanej Tradycji... je╢li zwolennicy sola Scriptura utrzymuj▒, ┐e Pismo jest nadrzΩdne w stosunki do ustnej Tradycji?"[6]
Rzymskokatolicki apologeta, Peter Kreeft, przedstawia szereg argument≤w na rzecz tradycji: "Taki pogl▒d rozdziela od siebie Ko╢ci≤│ i Pismo, kt≤re stanowi▒ jedno╢µ. To nie s▒ dwa rywalizuj▒ce konie w wy╢cigu o autorytet, lecz raczej jeden je╝dziec (Ko╢ci≤│) dosiadaj▒cy jednego konia (Pismo)." Dalej, dodaje: "Nie jeste╢my nauczani przez nauczyciela bez ksiΩgi, ani przez ksiΩgΩ bez nauczyciela, lecz przez jednego nauczyciela, Ko╢ci≤│, z jedn▒ ksiΩga - Bibli▒."[7]
Kreeft dalej argumentuje, ┐e "sola Scriptura pogwa│ca zasadΩ przyczynowo╢ci m≤wi▒c▒, ┐e skutek nie mo┐e byµ wiΩkszy od swej przyczyny." Gdy┐ "nastΩpcy aposto│≤w, biskupi Ko╢cio│a, okre╢lili kanon, listΩ ksi▒g, kt≤re zosta│y og│oszone jako nieomylne i nale┐▒ce do Pisma ╢w." I "je╢li Pismo jest nieomylne, to w tym przypadku, Ko╢ci≤│ musi r≤wnie┐ byµ nieomylny."[8]
Wed│ug Kreeft'a "denominacjonizm jest, wg standard≤w Pisma, skandalem nie do przyjΩcia - zob. Jan.17:20-23 i 1Kor.1:10-17." Dalej stwierdza: "pozw≤lmy aby piΩµset os≤b zaczΩ│o interpretowaµ BibliΩ bez autorytetu Ko╢cio│a, a wkr≤tce bΩdziemy mieli piΩµset denominacji."[9] Tak wiΩc odrzucenie autorytetu apostolskiej tradycji prowadzi do niebiblijnego skandalu denominacjonizmu.
Ko±cz▒c, Kreeft argumentuje, ┐e "pierwsi chrze╢cijanie nie mieli Nowego Testamentu, lecz tylko Ko╢ci≤│, kt≤ry ich uczy│."[10] W tym przypadku, u┐ywanie samej Biblii bez tradycji apostolskiej by│o zatem niemo┐liwe.
Chocia┐ te argumenty wydaj▒ siΩ byµ przekonywaj▒ce dla przeciΩtnego katolika, s▒ w rzeczywisto╢ci b│Ωdne u podstaw. Dalej poka┐emy, ┐e ka┐dy z katolickich argument≤w przeciwko protestanckiej doktrynie sola Scriptura jest b│Ωdny, oraz ┐e katolicy nie s▒ w stanie dostarczyµ znacz▒cej podstawy dla katolickiego dogmatu o nieomylno╢ci ustnej tradycji.
Odno╢nie tego czy Biblia naucza zasady sola Scriptura nale┐y podkre╢liµ dwie sprawy. Po pierwsze, tak jak uznaj▒ to te┐ uczeni katoliccy, nie jest konieczne, aby Biblia jawnie i otwarcie naucza│a sola Scriptura aby zasada ta by│a prawdziwa. Wiele chrze╢cija±skich doktryn stanowi nieunikniony wniosek z dedukcji logicznej pewnych jednoznacznych fragment≤w Biblii (np. Tr≤jca). Sola Scriptura mog│aby zatem r≤wnie┐ byµ wywnioskowana dedukcyjnie z tego, co naucza Biblia.
Po drugie, Biblia naucza domy╢lnie (implicite), je╢li nie jawnie (explicite), ┐e jest jedyn▒ nieomyln▒ podstaw▒ dla wiary i moralno╢ci. Mo┐na to wykazaµ na wiele sposob≤w. Np. faktem jest, ┐e samo Pismo, bez potrzeby tradycji zosta│o okre╢lone jako "natchnione przez Boga" (theopnuestos) aby ka┐dy wierz▒cy by│ "doskona│y, przysposobiony do ka┐dego dobrego czynu." (2Tym.3:16-17) To stwierdzenie rozbrzmiewa ponad katolickim twierdzeniem, ┐e Biblia jest oficjalnie niewystarczaj▒ca bez pomocy tradycji. ªw. Pawe│ twierdzi, ┐e natchnione przez Boga Pisma s▒ wystarczaj▒ce. I w przeciwie±stwie do niekt≤rych katolickich apologet≤w, zawΩ┐anie tego fragmentu Biblii do samego Starego Testamentu nie pomo┐e katolikowi z dw≤ch powod≤w: po pierwsze, Nowy Testament jest r≤wnie┐ nazwany "Pismem" (2P.3:15-16; 1Tym.5:18 por. úk.10:7); i po drugie, jest niesp≤jnym argumentowaµ, ┐e natchnione przez Boga pisma Starego Testamentu by│y wystarczaj▒ce, a pisma Nowego Testamentu ju┐ nie.
Dalej, Jezus i aposto│owie nieustannie odwo│ywali siΩ do Biblii jako ostatecznego autorytetu. Czynili to poprzez czΩsto stosowan▒ frazΩ: "jest napisane", kt≤ra to wystΩpuje w Nowym Testamencie ok. 90 razy. Jezus u┐y│ tej frazy trzy razy odwo│uj▒c siΩ do Pisma jako ostatecznego autorytetu podczas dysputy z szatanem (Mt.4:4,7,10).
Oczywi╢cie, Jezus (Mt.5:22,28,31; 28:18) oraz aposto│owie (1Kor.5:3; 7:12) czasami odnosili siΩ do ich w│asnego, danego im przez Boga, autorytetu. Twierdzenie jednak, ┐e to mog│oby byµ potwierdzeniem wiary w to, i┐ ko╢ci≤│ Rzymu wci▒┐ dzi╢ posiada nieomylny autorytet jest tylko twierdzeniem pozbawionym uzasadnienia, gdy┐ nawet oni sami przyznaj▒, ┐e nie ma dzisiaj ┐adnego nowego objawienia takiego, jakie wystΩpowa│o w czasach spostolskich. Innymi s│owy, jedynym powodem dla kt≤rego Jezus i aposto│owie mogli odwo│ywaµ siΩ do autorytetu spoza Biblii by│o to, ┐e B≤g wci▒┐ dawa│ wtedy normatywne (tzn. ustanawiaj▒ce standard) objawienie na temat wiary i moralno╢ci wierz▒cych. To objawienie by│o czΩsto wpierw obwieszczane ustnie zanim zosta│o spisane (np. 2Tes.2:5) co nie upowa┐nia nas do odwo│ywania siΩ do ustnego objawienia Nowego Testamentu jako dowodu na to, ┐e dzi╢ wystΩpuje r≤wnie┐ jaki╢ pozabiblijny, nieomylny autorytet.
Co wiΩcej, Jezus jasno pokaza│, ┐e Biblia jest szczeg≤lna, wyj▒tkowa i wyniesiona ponad wszelk▒ tradycjΩ. Zgani│ faryzeuszy za odrzucanie sola Scriptura i negowanie ostatecznego autorytetu S│owa Bo┐ego poprzez swoj▒ religijn▒ tradycjΩ, gdy powiedzia│: "Dlaczego i wy przestΩpujecie przykazanie Bo┐e dla waszej tradycji? (...) I tak ze wzglΩdu na wasz▒ tradycjΩ znie╢li╢cie przykazanie Bo┐e." (Mt.15:3,6)
Wa┐ne jest odnotowaµ, ┐e Jezus nie ogranicza│ swego stwierdzenia do zwyk│ej ludzkiej tradycji lecz odnosi│ je szczeg≤lnie do tradycji rozpowszechnianych przez religijne autorytety, kt≤re stosowa│y swoje tradycje aby b│Ωdnie interpretowaµ Pisma. Istnieje bezpo╢rednia paralela pomiΩdzy tradycjami Judaizmu, kt≤re naros│y wok≤│ (i zaciemni│y a nawet zanegowa│y Pismo) a chrze╢cija±skim tradycjami, kt≤re od pierwszego wieku naros│y wok≤│ (i zaciemni│y a nawet zanegowa│y) Pismo. W ko±cu nawet katoliccy uczeni sami dokonuj▒ por≤wnywa± pomiΩdzy najwy┐szym kap│a±stwem Starego Testamentu a rzymskokatolickim papiestwem - wydaje siΩ to zatem byµ dobr▒ analogi▒.
I w ko±cu, m≤wi▒c s│owami ╢w. Paw│a, Biblia nieustannie ostrzega nas, ┐e "nie wolno wykraczaµ ponad to, co zosta│o napisane" (1Kor.4:6)[11] Ten rodzaj nawo│ywania znajdujemy w ca│ej Biblii. Moj┐eszowi B≤g powiedzia│: "Nic nie dodacie do tego, co ja wam nakazujΩ, i nic z tego nie odejmiecie" (Deu.4:2). Salomon potwierdzi│ to w KsiΩdze Przys│≤w, m≤wi▒c: "Ka┐de s│owo Boga w ogniu wypr≤bowane, (...) Do s│≤w Jego nic nie dodawaj, by ciΩ nie skara│: nie uzna│ za k│amcΩ." (Prz.30:5-6) R≤wnie┐ w ostatnich s│owach zamykaj▒cych BibliΩ Jan w ten sam spos≤b nawo│uj▒c oznajmi│ "Ja ╢wiadczΩ ka┐demu, kto s│ucha s│≤w proroctwa tej ksiΩgi: je╢liby kto╢ do nich cokolwiek do│o┐y│, B≤g mu do│o┐y plag zapisanych w tej ksiΩdze. A je╢liby kto╢ odj▒│ co ze s│≤w ksiΩgi tego proroctwa, to B≤g odejmie jego udzia│ w drzewie ┐ycia i w Mie╢cie ªwiΩtym - kt≤re s▒ opisane w tej ksiΩdze." (Obj.22:18-19). Czy┐ mo┐na bardziej dobitnie wyraziµ zasadΩ sola Scriptura?
Oczywi╢cie ┐aden z tych fragment≤w nie zabrania mo┐liwo╢ci pojawienia siΩ jakich╢ objawie± w przysz│o╢ci. Lecz powy┐sze fragmenty mo┐na zastosowaµ w rostrzygniΩciu r≤┐nicy pomiΩdzy protestantami a katolikami na temat tego, czy s▒ jakie╢ autorytatywne i normatywne objawienia poza tymi, kt≤re zosta│y ju┐ objawione aposto│om i prorokom a kt≤re zosta│u zawarte w Biblii. Powy┐sze cytaty poruszaj▒ dok│adnie ten temat. Faktycznie to nawet sam prorok nie m≤g│ niczego dodawaµ do objawienia jakie mu da│ B≤g. Prorocy nie byli nieomylni we wszystkim co rzekli, lecz tylko wtedy, gdy B≤g udziela│ im objawienia (i do tego nie wolno im by│o ani dodaµ, ani uj▒µ ┐adnego s│owa).
Skoro zar≤wno katolicy jak i protestanci zgadzaj▒ siΩ, ┐e nie ma ┐adnego nowego objawienia tej rangi, co objawienie dane aposto│om na pocz▒tku naszej ery, to z tego prosty wniosek, ┐e powy┐sze cytaty popieraj▒ protestanck▒ zasadΩ sola Scriptura. Gdy┐ je╢li nie ma ju┐ ┐adnego normatywnego objawienia po aposto│ach, i je╢li nawet samym prorokom nie wolno by│o dodawaµ do objawienia, to z tego wynika, ┐e Pismo ╢w. jest jedynym nieomylnym ╝r≤d│em boskiego objawienia.
Rzymscy katolicy przyznaj▒ ┐e Nowy Testament jest jedynym, jakie posiadamy, nieomylnym ╝r≤d│em nauczania apostolskiego z pierwszego wieku. Jednak┐e nie wydaj▒ siΩ doceniaµ znaczenia tego faktu, ┐e to przewa┐a szalΩ w kierunku protestanckiej argumentacji za sola Scriptura. Gdy┐ nawet wielu wczesnych Ojc≤w po╢wiadcza│o fakt i┐ ca│e apostolskie nauczanie zosta│o w│o┐one w Nowy Testament. Przy ca│ym uznaniu faktu istnienia tradycji apostolskiej, J.D.N. Kelly konkluduje, ┐e "przypuszczalnie nie ma dowod≤w na istnienie innych wierze± czy praktyk wystepuj▒cych w tych czasach, kt≤re by nie zosta│y wzmiankowane w ksiΩgach znanych p≤╝niej jako Nowy Testament." Faktycznie wielu wczesnych ojc≤w, w│▒czaj▒c Atanazego, Cyryla Jerozolimskiego, Chryzostoma czy Augustyna wierzy│o, ┐e Biblia jest jedyn▒ nieomyln▒ podstaw▒ dla wszelkiej doktyny chrze╢cija±skiej.[12]
Zatem, je╢li Nowy Testament jest jedynym nieomylnym zapisem nauczania apostolskiego, to wtedy wszelki inny zapis z pierwszego wieku musi byµ omylny. Nie ma znaczenia, ┐e katolicy wierz▒ i┐ nauczaj▒ce Magisterium ko╢cio│a p≤╝niej og│osi│o, ┐e pewna czΩ╢µ pozabiblijnej tradycji jest nieomylna. Faktem jest, ┐e nie posiadaj▒ oni ┐adnego nieomylnego zapisu z pierwszego wieku na bazie kt≤rego mogliby podj▒µ tak▒ decyzjΩ.
Prawd▒ jest, ┐e Nowy Testament m≤wi o na╢ladowaniu "tradycji" (tj. nauczania) aposto│≤w czy to w formie ustnej czy pisemnej. Jest tak dlatego, ┐e byli oni ┐yj▒cymi autorytetami ustanowionymi przez samego Chrystusa (Mt.18:18; Dz.2:42; Ef.2:20). Jednak┐e kiedy oni zmarli, nie by│o ju┐ wiΩcej autorytetu ┐yj▒cych aposto│≤w, gdy┐ tylko ten, kto by│ naocznym ╢wiadkiem zmartwychwstania Chrystusa, m≤g│ posiadaµ autorytet aposto│a (Dz.1:22; 1Kor.9:1) Poniewa┐ Nowy Testament jest jedynym (nieomylnym) zapisem tego, czego nauczali aposto│owie, st▒d wynika ┐e od ╢mierci aposto│≤w jedynym apostolskim autorytetem jaki mamy jest natchniony zapis ich nauczania znajduj▒cy siΩ w Nowym Testamencie. Tak wiΩc ca│a tradycja apostolska (nauczanie) odno╢nie wiary i praktyki znajduje siΩ w Nowym Testamencie.
To niekoniecznie oznacza, i┐ wszystko czego aposto│owie kiedykolwiek nauczali, jest w Nowym Testamencie. Nie oznacza r≤wnie┐ tego, ┐e wszystko co powiedzia│ Jezus te┐ tam siΩ znajduje (por. J.20:30; 21:25). Oznacza jednak, ┐e ca│e apostolskie nauczanie, kt≤re B≤g uzna│ za konieczne dla wiary i praktyki (moralno╢ci) zosta│o tam zachowane (2Tym.3:15-17). Jedynym rozs▒dnym wnioskiem jest to, ┐e B≤g zadba│ o to aby zosta│o zachowane to, co natchnione.
Fakt, ┐e aposto│owie czasami odnosili siΩ do "tradycji" podawanych ustnie w spos≤b autorytatywny w ┐aden spos≤b nie umniejsza protestanckiej argumentacji za sola Scriptura. Po pierwsze, nie jest konieczne aby te ustne nauki musia│y byµ natchnione czy nieomylne. One mog│y byµ tylko autorytatywne. Wierz▒cy byli proszeni aby siΩ ich "trzymali" (1Kor.11:2) i "trwali przy nich" (2Tes.2:15). Lecz ustne nauki aposto│≤w nie by│y nigdy nazwane "nieomylnymi", "niepodwa┐alnymi", czy czym╢ w tym rodzaju, dop≤ki nie zosta│y zachowane jako Pisma.
Aposto│owie byli ┐yj▒cymi autorytetami, lecz nie wszystko co rzekli by│o nieomylne. Katolicy rozumiej▒ przecie┐ r≤┐nicΩ pomiΩdzy twierdzeniem autorytatywnym a nieomylnym gdy┐ sami dokonuj▒ takiego rozr≤┐nienia pomiΩdzy zwyk│ymi orzeczeniami papie┐a a orzeczeniami nieomylnymi ex cathedra ("z urzΩdu" ╢w. Piotra).
Po drugie, tradycje (nauki) aposto│≤w, stanowi▒ce objawienie, zosta│y zapisane - s▒ wiΩc natchnione i nieomylne gdy┐ stanowi▒ teraz Nowy Testament. To co katolicy musz▒ dowie╢µ (a czego nie potrafi▒) jest to, ┐e B≤g, kt≤ry uzna│ za istotne dla wiary i moralno╢ci Ko╢cio│a natchn▒µ zapisanie 27 ksi▒g nauczania spostolskiego, dopu╢ci│ aby zabrak│o w nich jakiego╢ istotnego objawienia. Jest nieprzekonywuj▒ce, ┐e B≤g dopu╢ci│ aby nastΩpne pokolenia zmaga│y siΩ, czy nawet walczy│y, aby u╢ci╢liµ gdzie to domniemane objawienie mo┐naby znale╝µ. Tak wiΩc, jakkolwiek autorytatywni byli aposto│owie przemawiaj▒cy ze swego urzΩdu, tylko te ich s│owa, kt≤re zosta│y zapisane s▒ natchnione i nieomylne (2Tym.3:16-17; por. J.10:35).
Nie znajdujemy nawet ╢ladu dowodu na to, by kt≤rekolwiek z objawie± jakie aposto│owie otrzymali od Boga aby zaprezentowaµ je szerszemu og≤│owi, nie zosta│o zapisane w tych unikalnych ksiΩgach - natchnionych ksiΩgach Nowego Testamentu - kt≤re pozostawili Ko╢cio│owi. To za╢ prowadzi nas do nastΩpnego punktu.
Biblia jasno stwierdza, ┐e B≤g od pocz▒tku pragn▒│ aby Jego normatywne objawienia by│y spisane i zachowane dla nastΩpnych pokole±. "Spisa│ wiΩc Moj┐esz wszystkie s│owa Pana." (Ex.24:4) a jego ksiΩga zosta│a zachowana w Arce (Deu.31:26). Dalej, "Zawar│ wiΩc Jozue w tym dniu przymierze z ludem i nada│ mu ustawΩ i nakaz (...)" i "Jozue zapisa│ te s│owa w ksiΩdze Prawa Bo┐ego." (Joz.24:25-26) tak jak nakaza│ mu Moj┐esz (por. Joz.1:7). Podobnie, "Samuel og│osi│ ludowi prawa w│adzy kr≤lewskiej, zapisa│ je w ksiΩdze i z│o┐y│ j▒ przed Panem." (1Sam.10:25). Izajasz otrzyma│ polecenie od Pana: "we╝ sobie wielk▒ tabliczkΩ i napisz na niej zwyk│ymi literami" (Iz.8:1) oraz: "wypisz to na tabliczce, przy nich, i opisz to w ksiΩdze, ┐eby s│u┐y│o na przysz│e czasy jako wieczyste ╢wiadectwo" (Iz.30:8). Daniel posiada│ kolekcjΩ "ksi▒g" Moj┐esza i prorok≤w sko±czon▒ za proroka Jeremiasza (Dan.9:2).
Zar≤wno Jezus jak i pisarze Nowego Testamentu u┐ywali zwrotu "jest napisane" ponad 90 razy (por. Mt.4:4,7,10), podkre╢laj▒c znaczenie spisanego s│owa Boga. Kiedy Jezus gani│ przyw≤dc≤w ┐ydowskich to czyni│ to nie dlatego, ┐e nie postΩpowali zgodnie z tradycjami, lecz poniewa┐ "nie rozumieli Pism" (Mt.22:29). Widaµ st▒d jasno, ┐e B≤g chcia│ od pocz▒tku aby Jego objawienie by│o zachowane w Pi╢mie, a nie w pozabiblijnej tradycji. Twierdzenie, ┐e aposto│owie nie spisali ca│ego objawienia, jakie da│ im B≤g jest tym samym, co twierdzenie, ┐e nie byli oni pos│uszni Bo┐emu rozkazowi obowi▒zuj▒cemu prorok≤w, by nie odejmowaµ ani dodawaµ ┐adnych s│≤w od siebie.
Katolickie u┐ycie 3 Listu Jana dla dowodzenia nadrzΩdno╢ci ustnej tradycji jest klasycznym przyk│adem wyrywania tekstu z kontekstu. Jan nie por≤wnuje tutaj ┐adnej tradycji ustnej ze spisan▒ odno╢nie przesz│o╢ci lecz przeciwstawia pisemn▒ formΩ komunikacji formie ustnej dziej▒cej siΩ w tera╝niejszo╢ci. Zwr≤µmy uwagΩ, ┐e Jan powiedzia│: "Wiele m≤g│bym ci napisaµ, ale nie chcΩ u┐yµ atramentu i pi≤ra. Mam bowiem nadziejΩ, ┐e zobaczΩ ciΩ wkr≤tce, i wtedy osobi╢cie porozmawiamy." (3J.13). Kto nie wola│by rozmowΩ w cztery oczy z ┐ywym aposto│em zamiast otrzymywaµ od niego list?
Biblia posiada wiΩksz▒ klarowno╢µ ni┐ jakiekolwiek tradycje, kt≤re mia│yby pom≤c nam j▒ zrozumieµ. Tak, jak stwierdzono wy┐ej, w przeciwie±stwie do raczej szerokiego niezrozumienia przez katolik≤w, klarowno╢µ nie oznacza i┐ wszystko w Biblii jest absolutnie jasne lecz to, ┐e g│≤wne przes│anie jest jasne. Tzn. wszelkie doktryny esencjonalnie istotne do zbawienia i ┐ycia zgodnie z wol▒ Bo┐▒ s▒ wystarczaj▒co klarownie przedstawione.
Faktyczne zak│adanie, ┐e ustna tradycja apostolska, nie zapisana w Biblii, jest nieodzowna do rozpoznania natchnionych fragment≤w Biblii jest argumentowaniem, ┐e nienatchnione jest bardziej zrozumia│e od natchnionego Czy┐ nie jest kompletn▒ zarozumia│o╢ci▒ zak│adaµ, ┐e omylny cz│owiek wypowiada siΩ w spos≤b bardziej zrozumia│y od nieomylnego s│owa Boga? Jest nierozumnym obstawaµ przy tym, ┐e s│owa aposto│≤w, kt≤re nie zosta│y zapisane, s▒ bardziej zrozumia│e od tego o czym oni pisali - wiemy z do╢wiadczenia, ┐e tak nie jest.
Twierdzenie Petera Kreeft'a, ┐e Pismo i tradycja apostolska s▒ nierozdzielne jest nieprzekonywaj▒ce. Nawet jego ilustracja konia (Pismo) i je╝d╝ca (tradycja) sugeruje, ┐e Pismo i tradycja apostolska s▒ czym╢ oddzielnym. Dalej, nawet je╢li za│o┐ymy, ┐e konieczne jest istnienie tradycji, to katolicki wniosek i┐ z tego wynika, ┐e tradycja musi byµ nieomylna - i oczywi╢cie chodzi│oby tu o nieomyln▒ tradycjΩ Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego - jest niezasadniony. Protestanci, kt≤rzy wierz▒ w sola Scriptura akceptuj▒ tradycjΩ jako tak▒; nie wierz▒ tylko w jej nieomylno╢µ. I w ko±cu, argument Kreeft'a b│Ωdnie zak│ada, ┐e Biblia zosta│a wytworzona przez Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki. Jak dalej zobaczymy, nie zachodzi tu taki przypadek.
Argument Kreeft'a ┐e sola Scriptura pogwa│ca zasadΩ przyczynowo╢ci jest b│Ωdny z jednego podstawowego powodu: jest oparty na fa│szywym za│o┐eniu. Kreeft b│Ωdnie zak│ada (nie╢wiadomy tego, co Sob≤r Watyka±ski II oraz I powiedzia│ o kanonie [13]), ┐e ko╢ci≤│ ustanowi│ kanon. Faktycznie to B≤g ustanowi│ kanon poprzez natchnienie tych ksi▒g, a nie innych. Ko╢ci≤│ jedynie odkry│ to, kt≤re ksiΩgi B≤g ustanowi│ (natchn▒│) aby nale┐a│y do kanonu. W tym wiΩc przypadku argument Kreeft'a, ┐e przyczyna musi byµ r≤wna (lub wiΩksza) swoim skutkom jest b│Ωdny i nie na temat.
Wniosek Kreeft'a, ┐e odrzucenie pogl▒du rzymskokatolickiego na nieomylno╢µ tradycji prowadzi wprost do skandalu podzia│≤w miΩdzywyznaniowych nie jest s│uszny z kilku powod≤w. Po pierwsze, b│Ωdem jest zak│adaµ, ┐e wszelkie podzia│y s▒ skandaliczne (zobacz np. 1Kor.11:19 - przypis t│um.) Nie musi tak byµ dop≤ki dane wyznania nie odrzucaj▒ zasadniczych doktryn ko╢cio│a chrze╢cija±skiego oraz prawdziwej duchowej jedno╢ci z innymi wierz▒cymi (w przeciwie±stwie do formalnej, zewnΩtrznej jednolito╢ci organizacyjnej). Nikt te┐ nie mo┐e argumentowaµ, ┐e niewierz▒cy nie s▒ w stanie dostrzec jedno╢ci duchowej skoro Jezus powiedzia│: "Po tym wszyscy poznaj▒, ┐e╢cie uczniami moimi, je╢li bΩdziecie siΩ wzajemnie mi│owali." (J.13:35).
Po drugie, ortodoksyjni katolicy dobrze wiedz▒, ┐e skandal liberalizmu jest tak samo wielki wewn▒trz ko╢cio│a katolickiego jak i poza nim. Kiedy katoliccy apologeci og│aszaj▒, ┐e po╢r≤d katolik≤w panuje znacz▒co wiΩcej zgody doktrynalnej ni┐ miΩdzy protestantami, musz▒ por≤wnywaµ ortodoksyjnych katolik≤w ze wszystkimi protestantami (ortodoksyjnymi i nieortodoksyjnymi) - co oczywi╢cie nie jest uczciwym por≤wnaniem.
Tylko kiedy kto╢ por≤wnuje takie rzeczy jak: rodzaj i warunki kandytata do chrztu, zakres w│adzy ko╢cielnej, pogl▒dy na eucharystiΩ czy inne mniej zasadnicze doktryny, to pomiΩdzy ortodoksyjnymi protestantami rzeczywi╢cie istniej▒ wiΩksze r≤┐nice. Kiedy jednak por≤wnamy r≤┐nicΩ pomiΩdzy ortodoksyjnymi katolikami i ortodoksyjnymi protestantami, czy pomiΩdzy wszystkimi katolikami i wszystkimi protestantami, odno╢nie bardziej zasadniczych doktryn, nie znajdziemy ┐adnej wyra╝nej przewagi katolicyzmu. Ten fakt neguje warto╢µ domniemanego nieomylnego Magisterium nauczaj▒cego Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego. W rzeczy samej protestanci wydaj▒ siΩ byµ tak samo jednomy╢lni odno╢nie zasadniczych doktryn posiadaj▒c tylko nieomyln▒ BibliΩ bez ┐adnych jej nieomylnych interpretator≤w!
Po trzecie, ortodoksyjne denominacje protestanckie, chocia┐ jest ich tak wiele, nie podzieli│y siΩ w spos≤b historyczny tak bardzo jak r≤┐ne "obrz▒dki" Ko╢cio│a Katolickiego. R≤┐nice pomiΩdzy ortodoksyjnymi protestantami dotycz▒ w wiΩkszo╢ci zagadnie± drugorzΩdnych a nie doktryn pierworzΩdnych (fundamentalnych). WiΩc ten katolicki argument przeciwko protestantyzmowi r≤wnie dobrze uderza w sam katolicyzm.
Po czwarte, jak zawa┐y│ J.I.Packer "prawdziwe i g│Ωbokie podzia│y zosta│y spowodowane nie przez tych, kt≤rzy trzymali siΩ zasady sola Scriptura lecz przez tych, kt≤rzy choµ bΩd▒c protestantami, podobnie jak katolicy j▒ odrzucili. Dalej, "je╢li zwolennicy sola Scriptura odciΩli siΩ jedni od drugich to przyczyn▒ by│ raczej grzech ni┐ protestancka cze╢µ odddawana Biblii."[14] Z pewno╢ci▒ to jest czΩsto tego powodem. Z│a hermeneutyka (metoda interpretacji Pisma) jest bardziej istotna w dewiacji od ortodoksji ni┐ odrzucenie nieomylnej tradycji Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego.
Argument Kreeft'a ┐e pierwsze pokolenie chrze╢cijan nie posiada│o Nowego Testamentu lecz jedynie ko╢ci≤│, kt≤ry ich naucza│ pomija kilka podstawowych fakt≤w. Po pierwsze, zasadnicz▒ Bibli▒ pierwszych chrze╢cijan, jak to stwierdza NT (por. 2Tym.3:15-17; Rz.15:4; 1Kor.10:6), by│ Stary Testament. Po drugie, pierwsi chrze╢cijanie nie potrzebowali dalszego objawienia od Aposto│≤w w formie pisemnej z jednego oczywistego powodu: wci▒┐ mieli ┐yj▒cych aposto│≤w, kt≤rzy mogli ich nauczaµ. Jednak┐e gdy aposto│owie umarli sta│o siΩ rzecz▒ niezbΩdn▒ aby zapis ich nauczania sta│ siΩ szerzej dostΩpny. I tak siΩ sta│o z apostolskimi pismami zwanymi potem Nowym Testamentem. Po trzecie, argument Kreeft'a b│Ωdnie zak│ada, ┐e istnia│a apostolska sukcesja (zobacz czΩ╢µ 4, nastΩpne zagadnienie). Jedynym nieomylnym autorytetem kt≤ry zast▒pi│ aposto│≤w by│o ich nieomylne nauczanie - Nowy Testament.
Jest wiele powod≤w dla kt≤rych protestanci odrzucaj▒ rzymskokatolickie twierdzenie, ┐e apostolska tradycja jest r≤wna autorytetowi Biblii. Poni┐ej kilka najwa┐niejszych argument≤w.
W rzeczy samej, ustne tradycje s▒ notorycznie niewiarygodne. S▒ one g│≤wn▒ gleb▒ z kt≤rej wyrasta│y r≤┐ne mity i legendy. To, co jest zapisane, jest w │atwiejsze do zachowania w niezmienionej formie. Holenderski teolog Abraham Kuyper zauwa┐a cztery korzy╢ci p│yn▒ce z faktu spisania Bo┐ego objawienia: (1) Zachowuje ono trwa│o╢µ - nie wchodz▒ w grΩ b│Ωdy pamiΩciowe, ╢wiadome lub przypadkowe zniekszta│cenia tre╢ci, powstaj▒ce zwykle na przestrzeni tak d│ugiego okres czasu, (2) Mo┐e byµ rozpowszechnione przez t│umaczenia i reprodukcje, (3) Cechuje siΩ sta│o╢ci▒ i czysto╢ci▒, (4) Jest ostateczn▒ norm▒, kt≤r▒ nie mog▒ byµ inne formy komunikowania siΩ.[15]
Dla kontrastu, to co nie jest zapisane │atwiej ulega zniekszta│ceniu. Istnia│a niespisana "tradycja apostolska" (tzn. rzeczywi╢cie pochodz▒ca od aposto│≤w) oparta na niezrozumieniu s│≤w Jezusa. Niekt≤rzy b│Ωdnie zak│adali, ┐e Jezus stwierdzi│ i┐ aposto│ Jan nie umrze. Jednak┐e sam Jan zdemaskowa│ t▒ fa│szyw▒ tradycjΩ swoim autorytatywnym zapisem (J.21:22-23).
Zdrowy rozs▒dek i do╢wiadczenie historyczne pokazuj▒, ┐e pokolenie ludzi ┐yj▒ce w tym samym czasie, co domniemane objawienie, jest w du┐o │atwiejszej sytuacji, aby moµ oceniµ jego warto╢µ ni┐ nastΩpne pokolenia (i to setki lat p≤╝niej). Wiele tradycji zosta│o przez rzymskokatolickie Magisterium og│aszonych za boskie objawienie w setki lat po tym jak siΩ pojawia│y. I w przypadku niekt≤rych z nich nie ma solidnych dowod≤w, ┐e dan▒ tradycjΩ wyznawa│a znacz▒ca ilo╢µ ortodoksyjnych chrze╢cijan nawet i ca│e wieki p≤╝niej. Tak┐e ci ┐yj▒cy tak wiele lat p≤╝niej s▒ w du┐o gorszej sytacji ni┐ ≤wcze╢ni aposto│owie aby wiedzieµ co jest rzeczywi╢cie objawieniem od Boga.
Wszyscy przyznaj▒, nawet uczeni katoliccy, ┐e istniej▒ wzajemnie sprzeczne tradycje chrze╢cija±skie. W rzeczy samej wielki teolog okres ╢redniowiecza, Peter Abelard, odnotowa│ ca│e setki r≤┐nic. Np. niekt≤rzy Ojcowie (Augustyn) popierali apokryfy (tj. chodzi o tzw. ksiΩgi deuterokanoniczne - przyp. t│um.) Starego Testamentu, podczas gdy inni (Hieronim) siΩ im sprzeciwiali. Niekt≤rzy wielcy nauczyciele (╢w. Tomasz z Akwinu) sprzeciwiali siΩ niepokalanemu poczΩciu Marii podczas gdy inni (Scotus) je popierali. Tak wiΩc niekt≤rzy Ojcowie sprzeciwiali siΩ zasadzie sola Scriptura podczas gdy inni j▒ popierali.
Teraz ka┐dy z tych fakt≤w czyni niemo┐liwo╢ci▒ aby zaufaµ tradycji w jakimkolwiek autorytatywnym sense, gdy┐ zawsze powstaje pytanie: kt≤ra z przeciwnych sobie tradycji (nauk) powinna zostaµ przyjΩta. Odpowied╝ typ: "ta, kt≤ra zosta│a autorytatywnie orzeczona przez ko╢ci≤│" jest rozmowaniem w b│Ωdnym kole, gdy┐ nieomylno╢µ tradycji stanowi ju┐ czΩ╢µ argumentu na rzecz doktryny o nieomylnym autorytecie ko╢cio│a. Autorytet ko╢cio│a powinien za╢ zostaµ dowiedziony bez odwo│ywania siΩ do siebie samego. Fakt, ┐e jest tak wiele sprzecznych tradycji pokazuje, ┐e tradycja jest niewiarygodnym ╝r≤d│em do autorytatywnego okre╢lania dogmat≤w.
Nie jest te┐ wystarczaj▒ce argumentowanie, ┐e chocia┐ poszczeg≤lnym Ojcom nie mo┐na w pe│ni daµ wiary, to jednak ich "jednomy╢lnej zgodzie" mo┐na zaufaµ. Po prostu nie by│o czego╢ takiego jak jednomy╢lna zgoda Ojc≤w odno╢nie niejednej doktryny og│aszanej "nieomylnie" przez Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki (zobacz ni┐ej). W niekt≤rych przypadkach nie by│o nawet zgody wiΩkszo╢ci! St▒d odwo│ywanie siΩ do nauczaj▒cego Magisterium Ko╢cio│a Katolickiego dla definitywnego rozstrzygniΩcia spor≤w teologicznych jest b│Ωdem.
Katolicy w odpowiedzi podaj▒ analogiΩ, ┐e tak jak ┐ona rozpoznaje g│os swego mΩ┐a w t│umie, tak ko╢ci≤│ rozpoznaje g│os swego MΩ┐a w rozstrzyganiu, kt≤ra tradycja jest wiarygodna. Analogia jednak jest b│edna (pomijaj▒c ju┐ to, ┐e analogia niczego nie udowadnia lecz tylko ilustruje - przyp. t│um.) Po pierwsze, zak│ada arbitralnie (bez ┐adnego dowodu), ┐e istnieje jaka╢ wyznaczona przez Boga postapostolska droga pozabiblijnego decydowania, kt≤re tradycje pochodz▒ od Boga.
Po drugie, w stosunku do tradycji rzymskokatolickich nie mo┐na znale╝µ ┐adnych dowod≤w historycznych takich jak te, kt≤rych siΩ u┐ywa na poparcie wiarygodno╢ci Nowego Testamentu. Np. nie ma dobrych dowod≤w na istnienie naocznych ╢wiadk≤w w pierwszych wiekach (przekonanych przez cuda), kt≤rzy mogliby po╢wiadczaµ s│uszno╢µ tradyci og│aszanych nieomylnie przez Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki. Faktycznie, wiele katolickich doktryn jest opartych na tradycjach, kt≤re wy│oni│y siΩ dopiero wieki p≤╝niej i z kt≤rymi nie zgadza│y siΩ zar≤wno inne tradycje jak i Biblia (np. cielesne wniebowst▒pienie Marii).
I w ko±cu, ca│y argument katolicki redukuje siΩ subiektywnego, mistycznego do╢wiadczenia, i tylko dlatego jest podnoszony bo u┐yto b│Ωdnej analogii. Ani Ko╢ci≤│ Katolicki jako taki, ani jego przyw≤dcy nie do╢wiadczali poprzez wieki czego╢ takiego jak nieustanne s│yszenie Bo┐ego g│osu, tak ┐eby mo┐na go by│o rozpoznaµ za ka┐dym razem. Prawda jest taka, ┐e domniemane rozpoznawanie g│osu MΩ┐a nie jest niczym innym jak tylko subiektywn▒ wiar▒ w autorytet nauczaj▒cego Magisterium Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego.
Nie tylko istniej▒ wzajemnie sprzeczne tradycje, lecz tak┐e Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki jest arbitralny i niekonsekwentny w swoim wyborze tradycji, kt≤r▒ uznaje za nieomyln▒. Jest to widoczne w wielu dziedzinach. Po pierwsze, Sob≤r Trydencki wybra│ s│absz▒ tradycjΩ w og│oszeniu ksi▒g apokryficznych ksiΩgami natchnionymi. Wcze╢niejsze i lepsze autorytety, w│▒czaj▒c t│umacza rzymskokatolickiej úaci±skiej Wulgaty - ╢w. Hieronima - sprzeciwiali siΩ apokryfom.
Po drugie, poparcie tradycji dla dogmatu cielesnego wniebowst▒pienia Marii jest p≤╝ne i s│abe. Pomimo braku jakichkolwiek istotnych dowod≤w z Pisma oraz braku jakichkolwiek dowod≤w z nauczania wczesnych Ojc≤w, Rzym wybra│ og│oszenie tego nieomyln▒ prawd▒ katolickiej wiary. Kr≤tko m≤wi▒c, czasami rzymskokatolickie dogmaty zamiast wyrastaµ z racjonalnego wywa┐enia dowod≤w z tradycji, wyrasta│y z arbitralnego wyboru tego kt≤r▒ z wielu wchodz▒cych ze sob▒ w konflikt tradycji pragnΩli og│osiµ nieomyln▒. St▒d "jednomy╢lna zgoda Ojc≤w", kt≤rej Sob≤r Trydencki nakaza│ siΩ poddaµ, jest zwyk│▒ fikcj▒.
Po trzecie, tradycja apostolska jest niejasna, zamglona. Tak, jak zawsze to wskazywano, "Ko╢ci≤│ Rzymskokatolicki nigdy nie posiada│ kompletnej i wyczerpuj▒cej listy z zapisem pozabiblijnej tradycji apostolskiej. Nie o╢mieli│ siΩ tego uczyniµ, gdy┐ tradycja ustna jako taka jest niejasna".[16] To zatem nam m≤wi, ┐e nawet gdyby ca│e pozabiblijne objawienie rzeczywi╢cie gdzie╢ istnia│o w ktorej╢ z tradycji (jak twierdz▒ katolicy), to w kt≤rej z nich nale┐y doszukiwaµ siΩ w│a╢ciwego objawienia nigdy nie zosta│o obwieszczone.
I w ko±cu, gdyby metoda dziΩki kt≤rej katolicy wybierali kt≤r▒ tradycjΩ nale┐y kanonizowaµ by│a praktykowana w krytyce tekstu Biblii, nikt nigdy by nie by│ w stanie sensownie zrekonstrowaµ tre╢µ oryginalnych manuskrypt≤w. Gdy┐ krytyka tekstu uwzglΩdnia badanie dowod≤w tego, co powiedzia│ orygina│ a nie odczytywanie tego, co m≤wi│y poprzednie pokolenia. Faktycznie nawet wiΩkszo╢µ wsp≤│cze╢nych katolickich badaczy Biblii nie postΩpuje wg tak arbitralnej procedury przy ustalaniu t│umaczenia oryginalnego tekstu Pisma (jak np. w wypadku The New American Bible).
Wniosek jest taki, ┐e w sprawie r≤┐nic pomiΩdzy katolikami a protestantami kluczow▒ spraw▒ jest kwestia autorytetu - to, czy Biblia sama posiada nieomylny autorytet. Uwa┐nie przebadali╢my najlepsze katolickie argumenty na poparcie dodatkowego autorytetu obok Biblii - nieomylnej tradycji - i stwierdzili╢my ┐e s▒ niezadowalaj▒ce. Dalej, przedstawili╢my wiele argument≤w na rzecz akceptowania samej Biblii jako wystarczaj▒cego autorytetu we wszelkich sprawach wiary i moralno╢ci. Sama Biblia podtrzymuje takie stanowisko i brzmi ono rozs▒dnie. W czΩ╢ci 4, zajmiemy siΩ dalsz▒ analiz▒ kwestii autorytetu Ko╢cio│a Rzymskokatolickiego poprzez ocenienie katolickiego dogmatu o nieomylno╢ci papie┐a.
[1] Zobacz: Kenneth R. Samples, "What Think Ye of Rome?" (cze╢µ pierwsza i druga), Christian Research Journal. Winter (pp. 32-42) and Spring (pp. 32-42) 1993.
[2] Niekt≤rzy teolodzy reformowani pragn▒ wskazywaµ, ┐e zasada meterialna powinna faktycznie brzmieµ "tylko Chrystus" gdy┐ wiara jest tylko ╢rodkiem dostΩpu do Niego.
[3] Henry Denzinger, The Sources of Catholic Dogma (London: B. Herder Book Co., 1957) [section] 783, 244. Z Sobor Trydenckiego, Sesja 4 (8 kwiecie± 1546).
[4] Denzinger, "Systematic Index," 11.
[5] Ibid. [sections] 995, 303.
[6] Zobacz: Patrick Madrid, "Going Beyond," This Rock. August 1992, 22-23.
[7] Peter Kreeft, Fundamentals of the Faith (San Francisco: Ignatius Press, 1988), 274-75.
[11] Istnieje trochΩ r≤┐nic pomiΩdzy protestanckimi uczonymi odno╢nie tego, czy Pawe│ odnosi siΩ w tym miejscu do swoich poprzednich twierdze± czy do Pisma jako ca│o╢ci. Skoro u┐yta tu fraza jest zarezerwowana wy│▒cznie dla Pisma ╢w. (por. 2Tym.3:15-16) to wydaje siΩ ┐e nastΩpne s│owa odnosz▒ siΩ do tego przypadku.
[12] J. D. N. Kelly, Early Christian Doctrine (New York: Harper & Row, 1960), 42-43.
[13] Zobacz: Sob≤r Watyka±ski II. Konstytucje, dekrety, deklaracje., Konstytucja dogmatyczna o objawieniu Bo┐ym Dei verbum, wyd.3, s.350-363.
[14] J. I. Packer, "Sola Scriptura: Crucial to Evangelicalism," in The Foundations of Biblical Authority. ed. James Boice (Grand Rapids: Zondervan, 1978), 103.
[15] Zobacz: Bruce Milne, Poznaj prawdΩ. Kompedium teologii chrze╢cija±skiej (Wydawnictwo Aeropag, 1992), s.23.
[16] Bernard Ramm, The Pattern of Authority (Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans, 1959), 68.
Dr Norman L. Geisler jest dziekanem Southern Evangelical Seminary w Charlotte, NC. Jest autorem i wsp≤│autorem ponad 40 ksi▒┐ek i posiada doktorat z filozofii zdobyty na rzymkokatolickim Uniwersytecie im. Loyouli w Chicago.
Ralph E. MacKenzie prowadzi dialogi z rzymskimi katolikami od ponad 40 lat. Sko±czy│ Bethel Theological Seminary West zyskuj▒c stopie± Master of Arts in Theological Studies (M.A.T.S.), w odniesieniu do historii ko╢cio│a.
[Materia│ dla tego artyku│u stanowi wyj▒tki z ksi▒┐ki obu autor≤w pt. Roman Catholics and Evangelicals: Agreements and Differences (Rzymscy katolicy i Ewangelicy: Podobie±stwa i R≤┐nice) wyd. przez Baker Book House]
Fundacja S│owo Nadziei (http://www.silesia.pik-net.pl/SlowoNadziei)