L'amour à vingt ans [Mi│o╢µ dwudziestolatk≤w]

fot: Renata Pajchel

Pocz▒tkuj▒cy paryski producent Pierre Roustang po filmie z Basi▒ Kwiatkowsk▒, wtedy ju┐ Lass, postanowi│ wyprodukowaµ filmowe obrazki "Jak siΩ dzi╢ kochaj▒ w r≤┐nych krajach na ╢wiecie". Mia│ to byµ portret wsp≤│czesnej m│odzie┐y. W projekcie tym bra│y udzia│ Francja, Niemcy, W│ochy, Japonia i Polska. Scenarzyst▒ polskiej noweli zosta│ Jerzy Stefan Stawi±ski.
Pomimo moich niepewno╢ci odnalaz│em jednak w ko±cu sw≤j w│asny temat, a co wa┐niejsze - rolΩ dla Zbyszka Cybulskiego. Przypadkiem us│ysza│em opowiedziane przez kogo╢ i opisane nawet podobno we wroc│awskiej gazecie zdarzenie. W ogrodzie zoologicznym jaki╢ anonimowy cz│owiek uratowa│ ma│e dziecko, kt≤re przypadkowo wpad│o do zagrody bia│ych nied╝wiedzi. Dziecko ocala│o, a wybawca odszed│ nie zauwa┐ony przez nikogo spo╢r≤d t│umu ludzi, kt≤rzy zbiegli siΩ zaalarmowani wypadkiem. Tyle m≤wi│y fakty. Dla mnie tym bohaterem m≤g│ byµ tylko Cybulski. Zmieni│ siΩ od czas≤w Popio│u i diamentu, przyty│ i straci│ ch│opiΩc▒ sylwetkΩ, ale przecie┐ mia│ graµ siebie po latach, kogo╢, kto uszed│ z wojny z ┐yciem i dzi╢ wegetuje w zapomnieniu. Po przegranej wojnie, kt≤r▒ pokaza│em w Lotnej i Kanale, przychodzi│ temat przegranego ┐ycia.
By│em szczΩ╢liwy ze spotkania z Cybulskim, a i on czu│, ┐e mo┐e zagraµ co╢ zaskakuj▒cego. W ciasnym paletku i berecie, jad▒c na starym rowerze, by│ ka┐dym z nas, szarym cz│owiekiem, kt≤ry nie spodziewa siΩ ju┐ niczego od ┐ycia.

Andrzej Wajda

Recenzje

Na ko±cu tego nowelowego filmu, co oznacza konieczno╢µ obejrzenia d│ugawej "strefy ja│owej", znajduje siΩ interesuj▒cy polski epizod Andrzeja Wajdy o nieprzekraczalnej przepa╢ci miΩdzy tymi, kt≤rzy pamiΩtaj▒ wojnΩ, i tymi, co jej nie pamiΩtaj▒. Cz│owiek odczytuj▒cy liczniki gazowe, grany przez Zbigniewa Cybulskiego, mdleje podczas zabawy w ciuciubabkΩ, poniewa┐ przywo│uje to czasy, gdy hitlerowcy postawili go pod ╢cian▒, aby rozstrzelaµ. M│odzi ludzie przyjmuj▒ za oczywiste, ┐e jest on pijany. Jest to zbyt wielki temat do przedstawienia w tak kr≤tkim epizodzie. Rozpoczyna go z typowo polsk▒ brawur▒ scena, w kt≤rej nied╝wied╝ polarny rzuca siΩ na dziecko w ogrodzie zoologicznym. Przypuszczam, ┐e jedynie re┐yserowi z osobliw▒ polsk▒ mieszanin▒ czarnego wyrafinowania i barokowego romantyzmu mog│o siΩ to tak dobrze udaµ.

"The Observer"
Londyn, 20 IX 1964

Po dw≤ch godzinach waha± miΩdzy nieufno╢ci▒ wywo│an▒ mizogini▒ Truffauta; nud▒, kt≤ra wieje z poczyna± Ophulsa; ┐arcikami Rosselliniego-syna, kt≤ry umia│ byµ jeszcze g│upszy i bardziej brulionowy od ojca; po tych ciΩ┐kich chwilach zaledwie rozja╢nionych niezrΩczn▒ i pretensjonaln▒ nekrofili▒ japo±sk▒, nadchodzi wreszcie nagroda dla cierpliwego widza, ostatni epizod, podpisany Andrzej Wajda. (...)
W tym, co mog│o byµ tysi▒czn▒, banaln▒ konstatacj▒ "odwiecznego" konfliktu pokole±, albo gorzej jeszcze, zjadliwym pamfletem przeciwko egoizmowi dzisiejszej m│odzie┐y, Wajda osi▒gn▒│ cud przenikliwej r≤wnowagi. Zamiast gloryfikowaµ bohaterstwo by│ego powsta±ca skonfrontowane z mia│ko╢ci▒ wsp≤│czesno╢ci, albo - inny wariant - odes│aµ przeciwnik≤w w zmierzch fatalizmu czas≤w, ma on odwagΩ skonfrontowania obu stron: przeciwstawienia realnej brawury, ale tak┐e g│upiego samozadowolenia cz│owieka spisanego na straty z instynktownym okrucie±stwem m│odych, ale tak┐e niezrΩczn▒ i prawdziw▒ tkliwo╢ci▒ dziewczyny. (...) Mistrzostwo po be│kocie, przenikliwo╢µ po mΩtnych obsesjach - oto dow≤d, jeden przeciw czterem, ale wystarczaj▒cy za sto, pretensjonalnej pustki naszej nouvelle vague.

Louis Seguin
"Positif", Pary┐, XII 1962

[cyt. za: Wajda-filmy, WAiF, Warszawa 1996]