Budowanie kartonowych modeli redukcyjnych
statk≤w i okrΩt≤w
Dariusz Nadolny
Aby zacz▒µ budowΩ modeli okrΩt≤w trzeba najpierw przygotowaµ sobie modelarsk▒ stoczniΩ. Potrzebna bΩdzie deska, najlepiej wykonana ze sklejki lub p│yty stolarskiej z miΩkkiego drewna - dok│adnie p│aska, o wymiarach trochΩ wiΩkszych, ni┐ przekr≤j kad│uba na poziomie KLW (kad│ubowej linii wodnej). BΩdzie to nasza baza wymiarowa wed│ug kt≤rej bΩdzie mo┐na korygowaµ wymiary, wzajemne po│o┐enie wrΩg, ich rozmieszczenie oraz r≤wnoleg│o╢µ, poza tym u│atwi nam samo sklejanie szkieletu. Polecam narysowanie na tej p│ycie siatki linii wzajemnie prostopad│ych o ustalonym module, np. 5 cm (siatka powinna byµ dobrana do skali modelu jaki wykonujemy) ╢wietnie pomagaj▒cych przy sprawdzaniu r≤wnoleg│o╢ci i prostopad│o╢ci wrΩg w szkielecie. Warto r≤wnie┐ wykonaµ na d│u┐szych brzegach naszej p│yty w regularnych odstΩpach otwory np. 3 mm w celu │atwego mocowania czy dociskania za pomoc▒ haczyka wykonanego ze spinacza i kawa│ka gumki element≤w naszego szkieletu (╢wietnie zastΩpuje trzeci▒ i czwart▒ rΩkΩ). Gdy dla stabilno╢ci podkleimy od spodu dwie listwy 20 x 20 mm bΩdziemy mieli wygodny i porΩczny plac budowy.
Opr≤cz drobnych narzΩdzi potrzebnych do wykonania modelu bardzo polecam stosowanie
ma│ej pryzmy traserskiej (45 x 40 x 36 mm) - mo┐na j▒ kupiµ
w sklepie z narzΩdziami za niewielkie pieni▒dze (super u│atwia sklejanie
detali, gdy trzeba zachowaµ przestrzenne usytuowanie p│aszczyzn wzajemnie
prostopad│ych lub r≤wnoleg│ych - do sklejania element≤w nadbud≤wek oraz sklejania
bry│ o przekroju ko│owym, trasowania element≤w na bry│ach nieregularnych itp.).
ZachΩcam jeszcze do wykonania prostej szlifierki na papier ╢cierny do dok│adnego
obrabiania detali pozwalaj▒cej uzyskaµ w bardzo prosty spos≤b du┐▒ dok│adno╢µ,
oraz powtarzalno╢µ wielu takich samych detali (szczeg≤│owo na ten temat przy
omawianiu technologii budowy poszczeg≤lnych czΩ╢ci).
Moja szlifierka ma nastΩpuj▒ce parametry:
To by by│o tyle na pocz▒tek, dalej postaram siΩ om≤wiµ stosowanie odpowiednich
technologii wraz ze stosowaniem materia│≤w, klej≤w oraz narzΩdzi jakie sobie wykona│em.
BudowΩ kad│uba nale┐y rozpocz▒µ od zastanowienia siΩ, jaki efekt chcΩ uzyskaµ, czy wystarczy jak tylko poprawnie sklejΩ szkielet i oklejΩ go poszyciem u┐ywaj▒c gotowych kolorowych rozrysowanych detali, czy te┐ wykonam na bazie tych detali samodzielnie poszycie kt≤re bΩdzie mia│o wszystkie detale plastyczne, a nastΩpnie pomalowane odpowiednimi kolorami. Wyb≤r rodzi za sob▒ nieodwracalne konsekwencje. W pierwszym przypadku musimy w pe│ni zaufaµ projektantowi modelu i stosowaµ siΩ do jego koncepcji budowy, ogranicza to nas do detali jakie zosta│y rozrysowane a czΩsto i do technologii wykonania, nie musimy r≤wnie┐ gromadziµ dodatkowej bardziej szczeg≤│owej dokumentacji, zdajemy siΩ na kolorystykΩ drukarni (czasem bardzo mocno odbiegaj▒cej od orygina│u). W drugim przypadku zakres pracy jest wielokrotnie wiΩkszy, zdobycie dodatkowej dokumentacji, poznanie szczeg≤│≤w budowy orygina│u, jego kolorystyki, historii przebiegu s│u┐by - poma│u stajemy siΩ mini ekspertami, co jest r≤wnie fascynuj▒ce jak samo budowanie modelu. Trud poniesiony przy budowie takiego modelu jest du┐y ale i rado╢µ wielka. Wszystko zale┐y tylko od nas, mo┐emy stosowaµ w│asne technologie i w│asne pomys│y. Postaram siΩ om≤wiµ mo┐liwie dok│adnie obie wersje wykonania kad│uba.
Na og≤│ w zestawach karton≤wek szkielet kad│uba rozrysowany jest w postaci
wrΩg czΩ╢ci dennej tj. do KLW oraz wrΩg czΩ╢ci nawodnej (czasami model jest w
wersji do KLW i nie ma czΩ╢ci dennej) oraz wzd│u┐nicy, obrysu KLW i pok│adu,
rzadziej tak jak w przypadku Victory z "Ma│ego Modelarza" jest to forma
sk│adanki, gdzie w jednolit▒ czΩ╢µ wrΩgi wsuwane s▒ pozosta│e fragmenty szkieletu -
metoda niby szybsza ale mniej dok│adna. W przypadku takiej sk│adanki polecam
jednak przekonstruowanie rysunk≤w do postaci: czΩ╢µ denna - czΩ╢µ nawodna. CzΩ╢ci
szkieletu s▒ na og≤│ drukowane na cienkich kartkach i wymagaj▒ naklejenia na
odpowiedniej grubo╢ci tekturze; i tu znowu mamy do wyboru dwie mo┐liwo╢ci,
naklejenie wszystkich czΩ╢ci na tekturΩ i wyciΩcie ich wed│ug obrysu, lub
przekalkowanie na tekturΩ i wyciΩcie.
Naklejanie wrΩg szczeg≤lnie przy du┐ych
skalach odwzorowania modelu np. 1:200 lub 1:100 jest obarczone problemem klejenia
du┐ych powierzchni, trzeba u┐ywaµ wa│ka z pianki poliuretanowej (dok│adnie taki
jak sam jak wa│ek malarski), a klej musi byµ rzadki aby nie pozostawia│y zgrubienia
oraz aby dok│adnie zwil┐y│ ca│▒ powierzchniΩ (szczeg≤lnie na brzegach). Operacja klejenia
powinna byµ przeprowadzona w miarΩ szybko z uwagi na silne wch│anianie
kleju przez tekturΩ. Przy wyborze kleju do tej operacji nale┐y pamiΩtaµ o zjawisku
wypaczania przy klejeniu klejami z zawarto╢ci▒ wody (np. Vikol). Przy metodzie
kopiowania na tekturΩ problem≤w tych nie ma - mamy p│askie detale i dodatkowo
rysunki do sprawdzenia kszta│tu podczas klejenia. NastΩpnym krokiem jest poprawne
wyciΩcie wrΩg. Operacja banalna aczkolwiek proponujΩ zwr≤cenie uwagi na kilka
element≤w: wciΩcia do wsuwania wrΩg w pod│u┐nicΩ radzi│bym zrobiµ zdecydowanie
szersze - (oko│o 3 mm powinno wystarczyµ) tak, aby mo┐na by│o po z│o┐eniu
manipulowaµ wrΩg▒ swobodnie w dwu p│aszczyznach, oraz po wyciΩciu wszystkich
wrΩg skontrolowanie wysoko╢ci - musi byµ dok│adnie taka sama dla tych samych poziom≤w
(nigdy nie da siΩ wyci▒µ w osobnych operacjach detali o tych samych wymiarach).
Do tego celu ╢wietnie nadaje siΩ wcze╢niej omawiana szlifierka (zebranie z tektury
0,2 mm materia│u no┐ykiem jest trudne). Wszystkie z│o┐one do jednej krawΩdzi wrΩgi
r≤wnamy z drugiej strony szlifuj▒c tekturΩ.
Kolejnym krokiem bΩdzie wyciΩcie obrysu KLW i umocowanie przylepcem lub pinezkami
do naszej deski monta┐owej, nale┐y zwr≤ciµ uwagΩ aby linie podzia│u pokrywa│y siΩ
lub by│y r≤wnolegle z naszymi liniami na desce. Mo┐emy teraz ustawiµ nasze wrΩgi
i skontrolowaµ, czy s▒ prawid│owej szeroko╢ci - szersze wyciΩcia kt≤re zosta│y
zrobione pozwol▒ nam dopasowaµ wszystkie czΩ╢ci bez deformowania wzd│u┐nicy. Gdy
wymiary siΩ zgadzaj▒ mo┐emy zacz▒µ przyklejaµ poszczeg≤lne wrΩgi korzystaj▒c z
klocka pryzmy jako przymiaru (idealne ustawienie w trzech p│aszczyznach),
detale sklejamy za pomoc▒ sklejek zrobionych z kartonu w kszta│cie k▒townika.
U┐ycie sklejek zdecydowanie podnosi sztywno╢µ szkieletu.
Zaczynamy sklejanie od rufy lub dziobu systematycznie kontroluj▒c poprawno╢µ usytuowania.
Klejone wrΩgi mo┐emy na czas schniΩcia kleju docisn▒µ od g≤ry np. starym ┐elazkiem.
Przy budowie kad│ub≤w odwzorowywanych w du┐ej skali np. 1:200 powinni╢my usztywniµ
szkielet, wype│niaj▒c go odpowiednio dociΩtym styropianem lub piank▒ poliuretanow▒.
Wyb≤r metody zale┐y od wielko╢ci modelu i od skomplikowania przekroju. Styropian
nadaje siΩ raczej do prostych profili i wymaga dodatkowo klejenia, pianka sama
w sobie siΩ mocno przykleja i wype│nia przestrze± miΩdzy wrΩgami. Na
fotografii widaµ szkielet modelu EXETER 1:200, gdzie czΩ╢µ rufowa usztywniona jest
p│yt▒ styropianow▒, a czΩ╢µ dziobowa bΩdzie wype│niona piank▒ (pierwsze dwie
grodzie ju┐ s▒ wype│nione). Styropian mo┐na kupiµ od budowla±c≤w w postaci p│yt
do ocieplania o grubo╢ci 30 lub 50 mm. Do tak sklejonego szkieletu przyklejamy
pok│ad sprawdzaj▒c aby nie by│ zwichrowany. W przypadku pianki mo┐emy wype│niµ
puste przestrzenie miΩdzy wrΩgami piank▒ u┐ywan▒ do uszczelnie± budowlanych (ja
u┐ywam pianki COCOPUR 1K -opakowanie 300 ml powinno wystarczyµ na dwa kad│uby).
Daje ona po utwardzeniu (oko│o 5 godzin - zale┐nie od stopnia wilgoci w powietrzu)
efekt styropianu.
Trzeba u┐yµ tyle pianki, aby nadmiar swobodnie wydosta│ siΩ poza obszar wrΩg. Sam proces wzrostu pianki i utwardzenie przebiega stosunkowo wolno i daje siΩ kontrolowaµ - nale┐y zwr≤ciµ uwagΩ aby rozprΩ┐aj▒ca siΩ pianka nie deformowa│a szkieletu. Mo┐na sobie pomagaµ w tym procesie foli▒ ╢niadaniow▒ - pianka siΩ do niej nie przykleja a do r▒k bardzo. Gdy pianka ju┐ stwardnieje zdejmujemy szkielet z deski i nadmiar zgrubnie obcinamy ostrym no┐em, a nastΩpnie ca│o╢µ szlifujemy papierem ╢ciernym na kawa│ku klocka (papier 100) do granic wrΩg. Pianka jest bardziej miΩkka ni┐ tektura wrΩg, wiΩc │atwo obrabiaµ kad│ub bez obawy przekroczenia obrysu. Tak▒ sam▒ operacjΩ przeprowadzamy z czΩ╢ci▒ denn▒. Jak │atwo siΩ domy╢leµ ta metoda pozwala idealnie wyprofilowaµ kad│ub zw│aszcza przy bardziej skomplikowanym przekroju. Po ostatecznym wyszlifowaniu papierem ╢ciernym ca│ego kad│uba oklejamy go zwyk│ym papierem gazetowym w postaci ta╢m o wygodnej dla danego modelu szeroko╢ci. Nale┐y zwr≤ciµ uwagΩ na to, aby papier by│ cienki i pozbawiony skurczu (przy schniΩciu nie powodowa│ kurczenia i dodatkowych naprΩ┐e±). Operacja ta jest potrzebna aby ostatecznie wyg│adziµ powierzchniΩ, stworzyµ warstwΩ oddzielaj▒c▒ od rozpuszczalnik≤w szpachli czy farb i daµ dobre pod│o┐e do oklejenia oryginalnymi sklejkami lub po│o┐enia szpachli i podk│adu pod farbΩ. Jedno jest pewne - nie grozi nam zapadniΩcie siΩ burt lub dna przy pracy nad modelem, a istotne jest to w szczeg≤lno╢ci dla wiΩkszych modeli budowanych w ma│ej skali, np. 1:200 lub 1:100. Rozwi▒zanie to pozwala tak┐e pokusiµ siΩ o zbudowanie modeli p│ywaj▒cych wykonanych z papieru. Na fotografii kad│ub podklejony i zagruntowany szpachl▒ akrylow▒- fragment dziobu bΩdzie dodatkowo wyprofilowany do obrysu wrΩg.
Tak przygotowany kad│ub daje znowu kilka wariant≤w ostatecznego
wyko±czenia: np. tylko oklejenie na styk gotowymi elementami poszycia - dodatkowo
istnieje mo┐liwo╢µ wykonania plastycznych bulaj≤w poprzez wyciΩcie otwor≤w przed
przyklejeniem poszycia burt, lub wykonanie pod│o┐a pod malowanie farbami, albo
technika mieszana - oklejanie i malowanie.
W przypadku malowania efekt ko±cowy jest zdecydowanie lepszy, ale wymaga zastosowania
jeszcze dw≤ch operacji: szpachlowania i szlifowania oraz zagruntowania szpachli
i szlifowania ostatecznego. Do szpachlowania mo┐na z powodzeniem u┐yµ
szpachli budowlanej akrylowej o nazwie "STUCCOLINI", kt≤ra ma konsystencjΩ
gΩstego kremu. Jest wystarczaj▒co miΩkka, daje siΩ bardzo │atwo szlifowaµ do du┐ej
g│adko╢ci. Opakowanie 0,25 kg kosztuje 3,50 z│. Nak│adamy j▒ jak najcie±sz▒
warstw▒ na ca│ym kad│ubie, po wyschniΩciu obrabiamy papierem ╢ciernym 120, a
ewentualne ubytki poprawiamy kolejn▒ warstw▒.
Po wyszlifowaniu kad│ub trzeba zagruntowaµ farb▒ podk│adow▒ w celu zniwelowania
efektu silnego wch│aniania przez szpachlΩ lakieru - dodatkowo utwardzimy powierzchniowo
kad│ub. Jako farby podk│adowej u┐ywamy olejnej farby przeciwrdzewnej (czerwona
tlenkowa), nanoszonej na powierzchniΩ wa│kiem malarskim z poliureutanu, pozwala
on na po│o┐enie wzglΩdnie gΩstej farby r≤wnomiernie na ca│▒ powierzchniΩ. Po
ca│kowitym wyschniΩciu (oko│o 2 dni) ca│o╢µ kad│uba jest szlifowana papierem
wodnym nr 600. Tak przygotowany kad│ub malujemy farbami p≤│matowymi (satin).
C.D.N.