Amiga MA Magazine 1997 #3

home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search

/ Amiga MA Magazine 1997 #3 / amigamamagazinepolishissue03-1 / ma_1995 / 03 / ami002.txt next >

Wrap

Text File | 1997-04-06 | 19KB | 362 lines

NIE SAMÂ AMIGÂ... <lead>Maîo kto ma obecnie jakikolwiek model Amigi w wersji zupeînie podstawowej. Zawsze znajdâ sië jakieô dodatki, jak choêby rozszerzona pamiëê czy dodatkowa stacja dysków. Îatwo wiëc zauwaûyê, ûe Amiga coraz bardziej sië upodobnia do innych komputerów, które w swoich wersjach podstawowych sâ juû niewiele warte. <a>Jarosîaw Horodecki <txt> Zastanówmy sië jednak, co moûna zrobiê z naszymi Amigami, zarówno tymi sîabszymi modelami domowymi, jak duûymi, przeznaczonymi do powaûnej pracy i profesjonalnego wykorzystania. <sr>Twarde dyski, szybkoôê, pamiëê... <txt> Najwiëkszym problemem kaûdego uûytkownika komputera jest ciâgîy brak pamiëci. Istnieje wiele rozwiâzaï tego problemu. Podstawowymi rozszerzeniami pamiëci, jakie montowane sâ do najprostszych modeli Amigi, czyli A500, A600 oraz A1200, sâ pîytki wkîadane pod klapkë, znajdujâcâ sië w dolnej czëôci obudowy tych komputerów. W wypadku kaûdego z wymienionych modeli wkîadane tam rozszerzenie speînia jednak zupeînie innâ rolë. Najpopularniejsze sâ pîytki z 512 KB pamiëci RAM, oferowane dla wszystkich wersji Amigi 500. Rozszerzajâ one jednak pamiëê tylko do 1 MB, co dziô nie jest juû iloôciâ wystarczajâcâ. W Amigach 600 oraz 500+ montujemy podobne rozszerzenia, dziëki nim jednak rozszerzamy tylko pamiëê typu Chip, i to o caîy 1 MB, otrzymujâc w sumie 2 MB tej pamiëci, poniewaû wspomniane modele sâ fabrycznie wyposaûone w 1 MB pamiëci Chip. Najwiëksze moûliwoôci pod wzglëdem rozszerzania pamiëci, poprzez montowane pod obudowâ pîytki, ma Amiga 1200. Najpopularniejszym rozwiâzaniem jest pîytka z zamontowanymi 4 MB pamiëci Fast oraz zegarem, a takûe miejscem na koprocesor. Obecnie oferowanych jest na rynku bardzo wiele róûnych rozszerzeï pamiëci, przeznaczonych dla róûnych typów Amigi (duûâ ich czëôê testowaliômy na îamach MA). Z pewnoôciâ przy zakupie takiego urzâdzenia warto zwróciê uwagë równieû na, nierzadko taïsze i lepsze od zachodnich, produkty znanych polskich firm amigowskich. Oprócz podczepianych w dolnej czëôci obudowy rozszerzeï pamiëci, w wypadku Amigi 500 oraz 500+ moûna takûe skorzystaê ze zîâcza znajdujâcego sië z lewej strony tego komputera. Na rynku jest obecnie przynajmniej kilka róûnego rodzaju rozszerzeï podîâczanych do tego zîâcza. W moduîach takich zawsze montowana jest pamiëê typu Fast (prawdziwy), zwykle moûna zamontowaê jej aû 8 MB. Na polskim rynku najpowszechniej oferowanym tego typu urzâdzeniem jest rozszerzenie produkowane przez warszawskâ firmë Elsat. Z zachodnich produktów natomiast z pewnoôciâ wart jest polecenia produkt firmy Supra, równieû umoûliwiajâcy rozszerzenie pamiëci do 8 MB. Nieco inaczej wyglâda sytuacja z rozszerzaniem pamiëci w duûych modelach Amigi. Tutaj moûna skorzystaê z róûnego rodzaju kart, produkowanych przez wiele firm zwiâzanych z rynkiem Amigi. Niewiele jest jednak tego rodzaju kart, które sîuûâ tylko i wyîâcznie rozszerzaniu pamiëci, wiëkszoôê z nich to urzâdzenia skîadajâce sië z kilku moduîów, speîniajâcych róûne funkcje. Do najbardziej znanych rozszerzeï pamiëci naleûy jednak z pewnoôciâ zaliczyê kartë DKB 3128, umoûliwiajâcâ rozszerzenie pamiëci nawet do 128 MB, za pomocâ 32-bitowych SIMM-ów o pojemnoôci 4, 8, 16 lub 32 MB. Z rozszerzeniami pamiëci sâ ôciôle powiâzane zwykle kontrolery twardego dysku, a takûe wszelkiego rodzaju karty turbo. Powszechnie urzâdzenia wyposaûone w te trzy elementy oraz nierzadko wiele innych mniej znaczâcych dodatków zwane sâ w gwarze amigowców "kombajnami". Znajdziemy w nich wszystko, co potrzebne do rozszerzenia moûliwoôci komputerów. Dostëpnych jest wiele tego rodzaju moduîów przeznaczonych dla prostych modeli Amigi, jak i kart dla duûych Amig. W tej pierwszej grupie urzâdzeï dominujâ na pewno wszelkiego rodzaju kontrolery i karty turbo przeznaczone dla Amigi 500/500+, choê dla zadomowionej juû na rynku Amigi 1200 równieû pojawia sië coraz wiëcej nowych urzâdzeï tego rodzaju. Najstarszy z nich, i jednoczeônie najbardziej prymitywny, to A590 produkcji Commodore. Standardowo w urzâdzeniu tym montowane byîy przestarzaîe twarde dyski 20 MB, sterowane przez archaiczny, nawet jak na tamte czasy, kontroler XT-Bus. Na szczëôcie do urzâdzenia tego zamontowano dodatkowo takûe caîkiem niezîy kontroler SCSI, z którego wielu amigowców korzysta do dzisiaj. Oprócz dwóch kontrolerów, z których oczywiôcie tylko jeden (SCSI) nadaje sië do praktycznego wykorzystania, zamontowano w A590 równieû rozszerzenie pamiëci. Niestety, skorzystaê moûna tylko z 2 MB Fastu, na dodatek w koôciach DIP, a nie SIMM. Na wiëcej konstrukcja A590 po prostu nie pozwala. Urzâdzeï podobnych do A590 pod wzglëdem parametrów uûytkowych jest na rynku wiele. Do tych najbardziej znanych naleûâ z pewnoôciâ HD8+ firmy GVP, kontroler SCSI i rozszerzenie pamiëci firmy Protar, czy teû rozszerzenie MEGA-RAM HD firmy Elsat. To ostatnie róûni sië tym od pozostaîych, ûe ma wbudowany kontroler AT-Bus, dziëki czemu moûna korzystaê z nieco taïszych twardych dysków, za jego pomocâ moûna podîâczyê jednak tylko dwa twarde dyski (w wypadku SCSI aû siedem, i to nie tylko twardysków, ale teû CD-ROM-ów, streamerów, skanerów...), zîâcze AT-Bus (IDE) jest równieû o wiele mniej uniwersalne, ale na szczëôcie w wydaniu amigowskim nie ma znanej z pecetów bariery 528 MB maksymalnej pojemnoôci jednego dysku. Kontrolery i dyski AT-Bus zwykle nie naleûâ równieû do najszybszych. Dla Amigi 500 moûna jednak dokupiê takûe nieco bardziej skomplikowany moduî, dziëki któremu uzyskujemy komputer o znacznie lepszych parametrach niû zwykîa piëêsetka. Do najbardziej popularnych rozszerzeï tego typu z pewnoôciâ naleûy A530 firmy GVP. Znajdujâ sië w nim trzy zasadnicze elementy: kontroler SCSI, karta z procesorem MC68EC030 oraz koprocesorem MC68882, taktowanymi zegarem 40 MHz, przyspieszajâca dziaîanie komputera oraz rozszerzenie pamiëci o maksymalnie 8 MB 32-bitowego Fastu obsîugiwanego bezpoôrednio przez procesor. Oprócz tego do specjalnej szyny moûna podîâczyê doôê prymitywny emulator komputera PC286. Ta ostatnia propozycja nie jest jednak zbyt interesujâca ze wzglëdu na bardzo sîabe dziaîanie tego emulatora. Do ciekawych propozycji z pewnoôciâ naleûy równieû karta turbo firmy Supra, wyposaûona w zwykîy procesor MC68000, jednak taktowany czëstotliwoôciâ 28 MHz. Propozycja ta jest ciekawa gîównie ze wzglëdu na bardzo niskâ cenë i stosunkowo niezîe osiâgi, jak na tego typu konstrukcjë. Istnieje jeszcze trzecia grupa rozszerzeï instalowanych w A500. Wkîadane sâ one w podstawkë procesora MC68000 montowanego oryginalnie w A500. Korzystanie z takich rozszerzeï powoduje oczywiôcie trudniejszy dostëp do wnëtrza komputera, jak i jego znacznie szybsze przegrzewanie sië. Zaletâ natomiast pozostaje mniejsza iloôê zajmowanego miejsca. Najlepszym znanym tego typu udoskonaleniem Amigi jest Mega Midget Racer -- urzâdzenie wyprodukowane przez firmë CSA, wyposaûone w procesor MC68EC030 25 lub 33 MHz, oraz moûliwoôê zainstalowania koprocesora MC68882 oraz rozszerzenia pamiëci RAM. Równieû do Amigi 1200 moûna dokupiê wiele róûnego rodzaju pîytek znacznie poprawiajâcych moûliwoôci tego, i tak juû doskonaîego do zastosowaï domowych, komputera. Moûna wybraê jednâ z kilku najpopularniejszych w Polsce kart turbo do A1200: GVP A1230-II -- najdroûszâ, ale teû o najlepszej renomie, M-Tec -- trzy typy róûniâce sië szybkoôciâ taktowania procesora (28, 40 i 50 MHz) oraz Blizzard (wersje 40 i 50 MHz). Reguîâ jest, ûe wersje taktowane czëstotliwoôciâ 40 MHz skonstruowane sâ na podstawie procesora MC68EC030, a 50 MHz -- peînego MC68030. Kaûda z wymienionych kart umoûliwia rozszerzenie pamiëci o minimalnie 8 MB 32-bitowej pamiëci Fast (niektóre nawet wiëcej) oraz zamontowanie koprocesora matematycznego oraz sterownika SCSI-II. Najwiëcej jednak rozszerzeï dostëpnych jest dla duûych modeli Amigi, poczâwszy od modelu A2000, a skoïczywszy na najnowszym -- A4000. Najprostsze z nich to oczywiôcie kontrolery SCSI oraz SCSI-II. Warto tu z pewnoôciâ wymieniê takie urzâdzenia, jak GVP HC8+, DKB 4091, Oktagon 4008 oraz Fastlane Z3 -- doskonaîe kontrolery SCSI oraz SCSI-II, wyposaûone równieû w moûliwoôê rozszerzenia pamiëci, nawet do 128 MB. Pozostaîe dostëpne na rynku karty naleûâ juû do wspomnianego przeze mnie rodzaju "kombajnów", czyli skîadanek wielu róûnych elementów. Dla Amigi 2000 istnieje wiele róûnych kart wyposaûonych w procesor MC68030. Sâ to takie urzâdzenia, jak G-Force030 firmy GVP -- umoûliwiajâcy zamontowanie procesora MC68030 taktowanego zegarem 25, 33 lub 40 MHz wraz z koprocesorem oraz maksymalnie 16 MB pamiëci. Karta ta ma oczywiôcie wbudowany wysokiej jakoôci kontroler SCSI. Nieco mniej atrakcyjnâ kartâ, niemniej nadal spotykanâ na rynku amigowskim, jest produkt firmy Commodore -- A2630. Karta ta równieû wyposaûona zostaîa w procesor MC68030, a takûe moûliwoôê rozszerzenia pamiëci, jednak juû tylko do 8 MB. Nieco droûsze karty, które najczëôciej moûna równieû wykorzystaê w nowszych niû Amiga 2000 modelach, to urzâdzenia wyposaûone w procesor MC68040. Przykîadem moûe byê tu karta G-Force040 firmy GVP. Oprócz procesora MC68040, taktowanego zegarem 33 MHz, znajduje sië na niej równieû miejsce na rozszerzenie pamiëci do 64 MB, a takûe dodatkowe szybkie porty -- szeregowy oraz równolegîy. Wraz z pojawieniem sië na rynku Amigi 4000 pojawiîy sië takûe nowe rozwiâzania dla niej. Dla posiadaczy Amigi 4000-030 doskonaîâ propozycjâ bëdzie tu z pewnoôciâ karta Blizzard 4030 Turbo z procesorem MC68030, taktowanym zegarem 50 MHz i miejscem na koprocesor. Dla profesjonalistów dostëpne sâ jednak znacznie szybsze karty. Przede wszystkim jest to coraz popularniejsza karta Cyberstorm 040/40, wyposaûona w procesor MC68040 taktowany zegarem 40 MHz, istniejâ jednak równie dobre karty, jak na przykîad GVP G-Force 4000 040 czy Warp 040. Warto jeszcze wspomnieê, iû obecnie (poczâtek 1995 roku) wszyscy czekajâ na pojawienie sië na rynku karty z procesorem MC68060. Na razie najbardziej realne wydajâ sië zapowiedzi zwiâzane z kartâ Cyberstorm 060/50. <sr>Trochë muzyki... <txt>Kolejny rodzaj rozszerzeï, jakie stosujemy w Amigach, to wszelkie rozwiâzania majâce na celu poprawienie niezbyt juû atrakcyjnych moûliwoôci dúwiëkowych naszych komputerów. Do tej grupy urzâdzeï naleûâ równieû wszelkiego rodzaju samplery oraz zîâcza MIDI. Jest wiëc ona stosunkowo duûa. Najprostsze to oczywiôcie zwykîe 8-bitowe samplery, dziëki którym do naszych Amig moûna wczytaê dowolne dúwiëki. Ze wzglëdu na prostâ konstrukcjë tych urzâdzeï moûna ich znaleúê na rynku wiele, poczâwszy od zupeînie amatorskich, a skoïczywszy na dobrych jakoôciowo wyrobach znanych firm zwiâzanych z rynkiem Amigi. Najlepszym chyba samplerem, stworzonym dla Amigi, jest DSS8+ firmy GVP. Jest to jednak jednoczeônie urzâdzenie najdroûsze w swojej klasie. Niezîej jakoôci sprzëtem sâ jednak równieû produkty niektórych polskich firm, jak na przykîad HDP, czy teû Elsatu. Zwykle dostëpne sâ samplery mono oraz stereo, warto takûe zwróciê uwagë na moûliwâ do osiâgniëcia czëstotliwoôê próbkowania. Do nieco bardziej zaawansowanej, lub nawet w peîni profesjonalnej, obróbki dúwiëku przeznaczone sâ natomiast urzâdzenia speîniajâce jednoczeônie rolë samplera i odtwarzacza wczeôniej wczytanych do komputera dúwiëków. Najmniej skomplikowanym, ale jednoczeônie najsîabszym pod wzglëdem technicznym, urzâdzeniem z tej grupy jest przystawka nazwana Clarity16. Daje ona moûliwoôê samplowania oraz odtwarzania sampli 16-bitowych, z czëstotliwoôciâ okoîo 44 kHz. Jest to jakoôê odpowiadajâca juû teoretycznie pîycie kompaktowej, tak wiëc to stosunkowo niedrogie urzâdzenie moûe byê wykorzystywane do amatorskiej obróbki dúwiëku. W pewnym stopniu podobna do Clarity16 jest karta Toccata, która moûe byê wykorzystana w Amigach 2000/3000/4000. Nie jest to jednak karta najszybsza, tak wiëc do jej peînego wykorzystania potrzebna jest maszyna co najmniej na poziomie Amigi 3000 (lub 2000 z odpowiedniâ kartâ turbo). Toccata to takûe karta 16-bitowa, o podobnej jak Clarity16 maksymalnej czëstotliwoôci próbkowania. Jakoôê dúwiëku uzyskiwanego za pomocâ Toccaty, a takûe doîâczane do niej doskonaîe oprogramowanie, stawia jâ jednak nieco wyûej. Profesjonalny sprzët muzyczny natomiast to z pewnoôciâ dwie karty firmy SunRize Industries, nazwane AD1012 oraz AD516. Pierwsza z nich umoûliwia odtwarzanie oraz wczytywanie do komputera 12-bitowych próbek dúwiëkowych. Moûliwe jest jednoczesne odtwarzanie czterech kanaîów. Druga ze wspomnianych kart jest bardzo podobna, umoûliwia jednak zapisywanie i odczytywanie dúwiëku 16-bitowego, potrafi takûe skorzystaê z oômiu niezaleûnych kanaîów. W obu wypadkach sample mogâ mieê do 48 kHz. Obie karty, za sprawâ doîâczonego programu Studio 16, potrafiâ równieû wykonywaê wiele ciekawych efektów, dziëki którym nasza Amiga przeksztaîca sië wîaôciwie w niewielkie studio obróbki dúwiëku. Oczywiôcie obie te karty nie naleûâ do najtaïszych produktów, tak wiëc na ich zakup pozwolâ sobie zapewne tylko profesjonaliôci. <sr>Coô dla oka... <txt>Jednâ z waûniejszych dziedzin zastosowania Amigi byîy zawsze prace zwiâzane z grafikâ. Tutaj równieû znajdziemy wiele róûnej jakoôci kart graficznych, znacznie poszerzajâcych moûliwoôci naszych maszyn. Jedynâ znanâ mi kartâ do maîych Amig jest DCTV. Jest to urzâdzonko podîâczane do portu RGB dowolnego modelu Amigi. Umoûliwia ono uzyskanie obrazu okoîo 20-21-bitowego, zaleûnie od danej sytuacji. Jednoczeônie DCTV, podîâczone do portu równolegîego, staje sië caîkiem niezîym 24-bitowym digitalizerem obrazu. Niestety, pewnâ jego wadâ pozostaje brak moûliwoôci emulacji Workbencha i koniecznoôê wykorzystania oprogramowania specjalnie dla niego napisanego. Wîaôciwie nie jest moûliwe uruchamianie ûadnego programu, który nie jest w peîni przystosowany do pracy z DCTV. Z powodzeniem moûna jednak korzystaê ze znajdujâcych sië w pakiecie programów, wyôwietlajâcych grafikë w róûnych formatach, a takûe z nie najgorszego programu malarskiego. O wiele bardziej zaawansowane sâ karty graficzne. Zwykle przeznaczone sâ raczej do pracy w komputerach, wyposaûonych w zîâcze Zorro-III, jednak najczëôciej bez problemu, choê znacznie wolniej, dziaîaê bëdâ takûe w slotach Zorro-II. Wîaôciwie wszystkie produkowane obecnie karty graficzne oferujâ paletë 24-bitowâ oraz moûliwoôê wykorzystania jej w róûnych rozdzielczoôciach. Wszystkie dobre karty muszâ mieê takûe wîasnâ pamiëê, z której korzystajâ przy wyôwietlaniu obrazu. Najpopularniejsze sâ ostatnio karty, pracujâce w systemie EGS. Jednâ z pierwszych byîa doskonaîa, produkowana przez GVP, Spectrum. GVP nie pozostaje jednak bez konkurencji. Bardzo ciekawymi propozycjami sâ takûe Piccolo, Picasso II czy Retina Z3 (do tych dwóch trzeba jednak system EGS dokupiê). Wszystkie mogâ byê bez problemu wykorzystane przez Workbench, jak i przez kaûdy niemal program napisany zgodnie z zasadami eleganckiego programowania w systemie Amigi. Z pewnoôciâ bardzo ciekawâ propozycjâ bëdâ równieû pierwsze bardzo szybkie karty graficzne oparte na architekturze 64-bitowej, z których najbardziej obecnie reklamowana jest SD64 oraz CyberVision 64. Jest to jednak sprzët bardzo drogi i przeznaczony tylko i wyîâcznie dla profesjonalistów. Bardzo duûâ grupë urzâdzeï stanowiâ równieû digitalizery obrazu. Wôród nich doôê mocnâ pozycjë zajmujâ z pewnoôciâ polskie produkty. Jednym z lepszych i stale udoskonalanych urzâdzeï jest FG-24 firmy Elsat. Ewenementem jest fakt, ûe, po dokupieniu odpowiedniej przejôciówki, moûna je podîâczyê do komputera korzystajâc ze zîâcza PCMCIA. Natomiast urzâdzeniem doskonale wspóîpracujâcym z genlockami i wyposaûonym w duûâ liczbë wejôê róûnych standardów jest produkt firmy HDP, nazwany DigiLab. Oba wspomniane produkty w ûaden sposób nie ustëpujâ zachodnim. Z ciekawszych urzâdzeï, przeznaczonych dla duûych Amig, warto chyba wymieniê jedynie kartë V-Lab. Jest to juû wiekowe urzâdzenie, a mimo to doskonale radzi sobie z kaûdym modelem Amigi. Jednoczeônie jakoôê i szybkoôê dziaîania nie jest wcale gorsza od innych, nowszych, tego typu urzâdzeï. Ogromnâ zaletâ tego digitalizera pozostaje równieû jego doôê niska cena. Najpopularniejsze karty, przeznaczone do szereko pojëtej obróbki obrazu, to Impact Vision 24 oraz Opal Vision. Oba pakiety to poîâczenie dobrej karty graficznej, majâcej moûliwoôê wspóîpracy ze sprzëtem wideo, dobrego genlocka i szybkiego, wysokiej jakoôci framegrabbera. Karty te w peînej konfiguracji kosztujâ, niestety, bardzo duûo, sâ jednak przeznaczone dla niewielkiego krëgu profesjonalnych odbiorców. <sr>Udajemy... <txt>W obliczu stale rosnâcej popularnoôci komputerów PC oraz MacIntosh warto z pewnoôciâ zainstalowaê w naszych Amigach urzâdzenia, dziëki którym moûliwe bëdzie korzystanie z zasobów oprogramowania przeznaczonego dla tych komputerów. Najwiëkszâ grupë stanowiâ tu oczywiôcie emulatory PC. Dla Amigi 500 znajdziemy na rynku wîaôciwie jedynie urzâdzenia niewiele juû warte. Bëdzie to pîytka KCS PC Powerboard, Vortex ATOnce czy GVP PC286. Wszystkie te emulatory nie pozwalajâ jednak na korzystanie z nowego oprogramowania, tworzonego dla komputerów PC, wymagajâcego procesora 386 i karty VGA. O wiele lepiej sytuacja wyglâda w wypadku emulatorów umieszczonych na kartach. Najbardziej znana (ale i najdroûsza) karta to Golden Gate 486SLC. Jak nazwa wskazuje, znajduje sië na niej peînowartoôciowy pecet, wyposaûony w klon procesora 486. Oprócz emulacji GG umoûliwia korzystanie z kart przeznaczonych dla PC, niekiedy nawet po stronie Amigi (np. karta sieciowa). Warto zwróciê uwagë na karty A2286AT oraz A2386SX produkcji Commodore. Ich wadâ pozostaje jednak niewielka szybkoôê dziaîania. Bezsprzecznie najlepszym emulatorem stworzonym dla Amigi jest Emplant. Poczâtkowo byîa to karta emulujâca tylko MacIntosha, jednak staîe jej rozbudowywanie i doskonalanie doprowadziîo do stworzenia wspaniaîego narzëdzia, które niewielkim kosztem moûe zaczâê emulowaê Atari TT, czy nawet dowolny komputer PC, w tym takûe Pentium. Karta ta jest oczywiôcie najdroûsza ze wszystkich, niemniej jednak ze wzglëdu na swoje duûe moûliwoôci warta jest swojej ceny. <sr>Na zakoïczenie... <txt>Wymienione przeze mnie róûne urzâdzenia, rozszerzajâce moûliwoôci Amigi w najwaûniejszych kierunkach, to jednak nie wszystko, co moûna spotkaê na rynku. Wszak do naszych komputerów podîâczyê moûna takûe mnóstwo innych mniej lub bardziej przydatnych urzâdzeï, poczâwszy od róûnego rodzaju kart, jak dodatkowe porty czy specjalne sterowniki do skanerów, poprzez róûne typy pamiëci masowej, a skoïczywszy na prostych przeîâcznikach systemów. Trudno jest jednak w tak ogólnym tekôcie zawrzeê choêby najkrótsze informacje na temat wszystkich urzâdzeï. Mam jednak nadziejë, ûe w tym moûe nieco przydîugim artykule udaîo mi sië przekazaê w miarë usystematyzowane informacje o tym, co i za pomocâ jakich urzâdzeï, moûna jeszcze uzyskaê od naszych kochanych maszyn ze znaczkiem Commodore.