____________________________________________________________________
Die
briljante wetenskaplike wat die mens geleer het hoe om dodelike siektes te
genees -- met kieme
Louis
Pasteur
-- pa van bakteriologie
Hy
is op 27 Desember 1822 in Oos-Frankryk gebore as die seun van 'n looier.
Vandag word die begaafde Louis Pasteur (1822-1895) as een van die stoflike
mens se grootste weldoeners beskou. Hy
het die teorie bewys dat kieme
Æn mens siek maak, die proses van pasteurisasie uitgevind en entstowwe vir
etlike siektes, waaronder hondsdolheid, uitgevind. Trouens,
'n mens kan nie eens probeer bereken hoeveel mense juis vandag lewe danksy
Pasteur se onvermoeide ywer
DIT
is laat in die dekade van 1850. In die fabrieksentrum Lille in Noord-Frankryk
staar 'n jong hoogleraar in chemie deur die lens van sy mikroskoop. Wat hy
sien, en sy gevolgtrekkings, gaan uiteindelik wondere vir sy land se ekonomie
verrig -- en die wΩreld van die geneeskunde onherroeplik verander.
Maar
presies wßt neem die professor, Louis Pasteur, daar met sy mikroskoop waar?
Dit is die gisstowwe wat wyn en bier laat sleg word.
Hoewel
hy nie die eerste mens is wat glo dat gis 'n rol in die vorming van alkohol
speel nie, is
hy
tog die eerste wat kan bewys dat "goeie" gisstowwe die suiker in wyn
en bier in alkohol verander, terwyl versurende stowwe soos melk- en asynsuur
deur ander mikro÷rganismes gevorm word.
Deur
met hierdie "slegte" gis¡stowwe te eksperimenteer, kom Pasteur
agter dat hy hulle kan vernietig deur die suikeroplossings in die begin te
verhit.
"Verwarm
jul bier en wyn sagkens in 'n vroeδ stadium," raai Pasteur die wanhopige
brouers en wynmakers aan wat by die dag geld verloor, "en julle sal alle
spore van slegte gis doodmaak voordat dit enige skade kan be¡rokken."
Maar
vir die brouers klink sulke raad eers na 'n brouspul. Hul kosbare vog verhit?
Nooit gesien nie!
Tog
probeer hulle -- en dit werk. Om die waarheid te sΩ, die resultate is
fenomenaal. Later sal selfs gesΩ word dat die jong skeikundige Frankryk se
wynbedryf van ondergang gered het.
Pasteur
gaan egter nog verder en wys byvoorbeeld die beesboere daarop dat die
bederwende kieme in melk ook doodgemaak kan word deur die melk te verhit. Die
proses om melk s≤ warm te maak voordat dit gebottel word, word vandag
pasteurisasie genoem.
Die
Fransman red in die middel van die jare 1860 ook die Franse sybedryf. 'n
Sekere siekte maai onder die sywurms, maar hy toon aan dat dit 'n mikrobe is
wat die sywurmeiers, -ruspes en -motte aanval. Hy beveel aan dat slegs
siektevrye sywurms geselekteer en daarmee geboer word. Deur sy raad te volg,
kan die sywurmboere die siekte uitwis en word 'n ramp in die bedryf voorkom.
ò
MAAR waar kom al hierdie "slegte" kieme dan vandaan?
Voordat
Pasteur die teendeel bewys het, het baie mense aanvaar dat lewende dinge uit
lewelose stowwe kan ontstaan -- 'n teorie wat spontane verwekking genoem is.
Maaiers sou byvoorbeeld sommerso deur vleis voortgebring gewees het.
Pasteur
se navorsing het egter getoon dat slegs lewende dinge ander lewende dinge kan
verwek. Die skimmel wat op ou kos groei, verskyn byvoorbeeld nie sommer
van
nΩrens af nie. Dit kom van spore wat in die omgewing versprei.
Net
soos ongewenste mikro÷rganismes wyn en melk kan binnedring en dit suur maak,
s≤ het Pasteur geglo kan onwelkome mikrobes ook die menseliggaam binneval en
siektes veroorsaak.
Oor
die sogenaamde "kiemteorie van siektes" is in Pasteur se tyd baie
gestry. Skeptici kon
maar
net nie glo nie dat 'n piepklein organismetjie wat nie met die blote oog
gesien kan word nie, 'n organisme so groot soos 'n mens kan doodmaak nie.
Maar
Pasteur was doodseker van sy saak en het een van die gewigtigste ontdekkings
in die ganse geskiedenis van die geneeskunde gedoen -- dat baie siektes deur
kieme veroorsaak word en dat hierdie kieme kan versprei.
Hy
het voorts bewys dat, indien 'n mikrobe in 'n laboratorium verswak word en die
verswakte variant in 'n dier ingespuit word, die ontvanger immuun teen die
siekte raak.
Hy
het die basil (staafvormige bakterie) wat die dodelike miltsiekte by vee
veroorsaak, ge∩soleer en 25 skape met 'n verswakte dosis van die basille ingeδnt,
'n Paar dae later het hy dieselfde 25 skape met 'n kragtige dosis inge¡spuit,
asook nog 'n klomp skape wat nie vroeδr ingeδnt is nie. Laasgenoemde klomp
het gevrek, terwyl al die skape in die eerste groep bly lewe het.
Pasteur
het die res van sy lewe gewy aan ondersoeke na die oorsake van verskillende
siektes, onder meer tuberkulose, pokke,
cholera,
hoendercholera, witseerkeel en bloedvergiftiging.
In
1881 het hy hom op hondsdolheid toegespits. Hy het onverpoos in sy
laboratorium gewerk en 'n verswakte kiemstam probeer ontwikkel wat geskik sou
wees om as entstof gebruik te word. Uiteindelik het hy daarin geslaag.
Maar
op 'n dag in 1885, voordat hy nog tyd gehad het om die entstof behoorlik op
die proef te stel, kom 'n verbysterde vrou en haar seun by sy laboratorium
aan. Die seun, Joseph Meister, is erg deur 'n hondsdol hond gebyt en sy ma
smeek Pasteur om hom te probeer red.
Hoewel
hy eers huiwer om die entstof te gebruik, doen hy dit tog. Die behandeling
duur tien dae -- en toe begin die wagtyd. Gelukkig kry die seun nie
hondsdolheid nie. Die entstof het gewerk. Die wetenskaplike het in sy doel
geslaag om die kiem wat doodmaak, ook die kiem te maak wat kan genees.
Sedertdien
is duisende mense op hierdie manier van hondsdolheid gered.
Pasteur
se werk oor hondsdolheid het ook daartoe gelei dat die Pasteur-Instituut in
1888 in Parys gestig is -- 'n sentrum vir die bestudering, behandeling en voorkoming
van siektes. Hy was die direkteur van die instituut tot met sy dood op 28
September 1895.
DiΘ
veel vereerde Franse wetenskaplike, wat lank voor sy dood reeds 'n volksheld
was, het 'n staatsbegrafnis in die Notre Dame-katedraal gekry. Sy
graf
is in die kelder van die Pasteur-Instituut.
Het
jy geweet?
ò
'n Beroerte het Louis Pasteur in 1868 gedeeltelik verlam. Maar ondanks
sy verswakte gesondheid het baie van sy grootste deurbrake juis hierna gevolg.
__________________________________________________
Terug
na inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________
Ons
Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan