____________________________________________________

 

Slang,

jy maak my bang!

 

Vir hierdie pootlose reptiele bly die mens maar lugtig, selfs vir diΘ wat geen gevaar vir hom inhou nie. Eintlik weet ons hopeloos te min van slangeà van hul kommunikasie, paargewoontes, jagmaniere, vervelling, tipe bewegings en ook van sekeres se dodelike gif. Hier is 'n klompie heel interessante feite...

 

òáá Klik hier vir Æn ander artikel oor slange.

____________________________________________________

 

VRIEND, vyand, liefdesmaat of prooi? Jy staan op 'n veilige afstand en kyk hoe twee dodelike adders mekaar met die tong beruik. Soos by alle slange is 'n uiters vae ''snuf'' oorgenoeg om mekaar uit te ken.

 

S≤ lek-lek slange mos ook gedurig aan die lug en die grond, en wanneer die tong terug in die bek is, pas die gevurkte punte in die reukorgaan (die sogenaamde orgaan van Jacobson) in die slang se verhemelte. Op hierdie wyse kan hy sy uitkennings met slegs enkele mikroskopiese klein reukdeeltjies maak.

 

Jong slangetjies sal nog mekaar se nabyheid opsoek, maar die twee wat jy nou beloer, is lankal volwasse en geswore alleenlopers. Dis net in die paartyd dat hulle werklik saamkom.

 

In gebiede met koel winters begin die wΩreld se slange in die lente paar, maar in tropiese streke paar hulle regdeur die jaar. Die wyfies skei feromone (sekere chemikalieδ) af, wat die mannetjies aanlok.

 

Alle soorte slange paar op dieselfde wyse. Die mannetjie vryf met die onderkant van sy kop oor die wyfie se rug en stimuleer haar, terwyl hy sy lyf teenaan hare oriδnteer. Ofskoon hy twee geslagsorgane of hemipenes het (aan weerskante van sy lyf), gebruik hy net een daarvan op 'n keer. In die paartyd paar elke wyfie in die reδl met verskeie mannetjies.

 

Die studie van slange is 'n fassinerende onderdeel van die dierkunde -- ook hoe die menigte soorte oor die wΩreld heen versprei is. Iets wat 'n mens gou besef, is dat diΘ met eenders klinkende gewone name nie noodwendig naby verwant is nie. So kry ons byvoorbeeld die groen boomadder (Chondropython viridis) van die vogtige reδnwoude en die bekende boomslang (Dispholidus typus) van ons eie wΩrelddeel -- serpente van totaal verskillende skubbe!

 

Hierdie twee is wel altwee boombewoners, maar soos ons weet, is bome lank nie die enigste hougebied van slange nie. Trouens, hul woonplekke wissel van ondergrondse gate tot berge tot 150 meter onder die see. Hulle kom op elke vasteland buiten Antarktika voor. Onder die min plekke sonder slange is ook ge∩soleerde eilande soos Ierland en Nieu-Seeland.

 

Verskillende soorte het nie net verskillende kleure (soos die groenes in die bome) om by hul omgewings in te skakel nie, maar baiemaal ook verskillende vorms. 'n Interessante variasieá is die sogenaamde ''duiwel van die woestyn'', die horingadder (Cerastes cerastes) van die Sahara.

 

Bokant sy oδ is werklik uitgroeisels wat aan horings herinner en die slang se kykers moet beskerm en vyande afskrik.á Maar meestal lΩ hierdie reptiel onsigbaar opgebondel in die sand -- totdat hy skielik vorentoe skiet, sy tande in sy slagoffer inslaan en sy gif in hom inspuit.

 

Alle giftige slange van die aarde is egter nie byters nie. Daar is 'n uitsonderlike groep wat hul gif uitspoeg of as 'n sproei uitskiet. Hierdie groep, wat die spoegkobras insluit, gebruik hul gif om hulself te verdedig eerder as om kos daarmee te bekom. Die sproei word op die oδ van hul vyande gemik -- en partykeer tref hulle selfs 'n teiken tot byna 2,5 meter ver.

 

Groeiende slange vervel gereeld -- of eintlik raak hulle maar net telkens ontslae van die boonste laag van hul vel. Selfs by slange wat nie meer groei nie, raak die skubbe dood en verweerd en moet dit periodiek deur 'n nuwe, gesonde laag vervang word. Party soorte vervel sowat elke twintig dae, ander slegs een keer per jaar.

 

Die slang begin sy vervelling deur met sy neus teen klippe of ander harde voorwerpe te skuur en die ou laag vel van sy lippe af te kry. Nadat die ou laag losgewikkel is, seil hy uit sy ou vel uit en laat dit in die reδl as een stuk agter

 

Slange maak van verskillende strategieδ gebruik om hul prooi te vang. Slanke, beweeglike slange agtervolg hul slagoffers aktief, maar diΘ met dikker lywe, soos die luislange, lΩ eerder opgerol hul prooi en inwag.

 

Die tande van slange wys agtertoe en is nie ontwerp om te kou nie -- maar gelukkig is hierdie reptiele se bekke en lywe so rekbaar dat hulle baiemaal diere groter as hulself kan insluk.

 

DiΘ met giftande kan inderdaad groot skade aanrig, Trouens, die gif van die pofadder (Bitis arietans) veroorsaak waarskynlik groter veeverliese as enige ander slang in Suid-Afrika.

 

Moet ook nie lol met die koningspofadder (Bitis gabonica, Engels: Gaboon adder) nie. Met sy lengte van meer as 1,80 meter het hierdie grootste adder in Afrika yslike byters van tot sowat 5 cm lank.

 

Slanggif is 'n komplekse mengsel van prote∩ene wat verskillende weefsels in die liggaam vernietig en die prooi verlam of doodmaak. Hoewel alle soorte slanggif elemente bevat wat sowel die senuwees as die bloed aantas, is een van die twee tipes gewoonlik oorheersend.

 

Slanggif het darem ook sy waarde, soos slangboere jou sal kan vertel. Slange kan naamlik ''gemelk'' word vir hul gif, wat in die farmaseutiese bedryf in die vervaardiging van sekere soorte medisyne gebruik word.

 

Verskillende soorte slange beweeg op verskillende maniere. Van die vier soorte bewegings is die sogenaamde serpentiese beweging die algemeenste en vinnigste. Die slang trek sy spiere saam om 'n reeks golwe in sy liggaam te skep, met 'n drukking agter elke golf om homself vorentoe te stoot.

 

Vir reglynige beweging (rusperbeweging) maak 'n swaar slang van vergrote skubbe op die pens gebruik om vashouplek op die grond te kry.

 

Vir die konsertinabeweging trek die slang homself vorentoe deur sy sterk spiere soos 'n konsertina saam te bondel en te verleng.

 

Die skaarsste soort beweging is die sywaartse aksie van sekere woestynslange. Die slang krul sy lyf sywaarts en gooi die lus wat dit vorm heeltemal van die grond af op om homself na die kant toe te laat beweeg. Sywaartse beweging keer dat die slang op los sand gly.

 

___________________________________________________

 

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________

 

Ons Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan