____________________________________________________
Slange
--
glibberig en skubberig...
Baie mense glo dat die enigste goeie slang 'n dooie
een is. Talle slange, selfs die onskadelikes, word dus voor die voet
doodgemaak. Maar as 'n mens werklik slange begin verstaan en leer hoe hulle
lewe, sal jy stellig met nuwe oδ na diΘ glibberige reptiele kyk...
òáá Klik
hier vir Æn ander artikel oor slange.
____________________________________________________
Die slang was listiger as al die wilde diere... en het vir die vrou gevra: ''Het God werklik gesΩ julle mag van geen boom in die tuin eet nie?''... Toe sΩ die slang vir die vrou: ''Julle sal beslis nie sterf nie.''
-- Genesis 3:1 en 4.
á
SLANG en mens het al vroeg-vroeg saamgeheul.
Nß die skepping het Satan in die vorm van 'n slang verskyn om die mensdom tot
ongehoorsaamheid te verlei. Die passasie oor hoe Eva versoek is, is maar net
een van verskeie in die Bybel waarin slange die simbool van die bose is.
Slange het deur al die eeue heen mense geboei -- en
met weersin vervul. Hulle word met enigiets van duiwelskuns tot toordery
vereenselwig, en allerhande mites en legendes is om hulle geweef.
Een van die bekendstes is die Griekse mite van die
eens pragtige Medusa, een van die Gorgone, wie se hare in 'n wrong van giftige
slange verander is. Wanneer die held Perseus uiteindelik vir Medusa doodmaak,
word haar druppels bloed die giftige slange wat in Libiδ aangetref word.
Mense het 'n buitengewone vrees vir slange. En 'n
mens moet toegee dat daardie lang, glibberige lywe en gesplete tonge weinig
doen om ons van hulle te laat hou. Maar eintlik is ons so doodbang vir slange
omdat ons so min van hulle af weet. Die waarheid is dat die meeste soorte vir
die mens totaal onskadelik is.
òáá 'N SLANG
is 'n lang, pootlose reptiel met 'n lang, buigsame ruggraat en honderde ribbes.
Hulle wissel in deursnee van baie dun soorte wat soos rankende lote lyk tot diΘ
met werklik robuuste lywe. Om in die verlengde lyf te kan pas, is 'n slang se
organe lank en dun. Party soorte het een lang long pleks van twee.
'n Slang se liggaam is met skubbe bedek wat
herhaaldelik oormekaar vou en wat ≤f glad ≤f geriffel kan wees. Die buikskubbe
vorm gewoonlik 'n enkele, breδ ry wat van die nek af tot by die stert strek.
Die geskubde vel verslyt maklik en die slang vervel dus van tyd tot tyd. Die ou
vel word gewoonlik in een stuk afgewerp.
Soos ander reptiele is slange koudbloedig en moet
hulle hulself daagliks verwarm deur in die son te lΩ.
òáá SLANGE het
geen ooglede nie en kan nie hul oδ knip of toemaak nie. Pleks daarvan is elke
oog met 'n deursigtige skub bedek. Slange het nie uitwendige ore nie, maar wel
inwendige gehoororgane. DiΘ laat die slang egter nie ''hoor'' soos ons nie,
maar stel hom in staat om trillings in die grond waar te neem.
Die gesplete tong maak dit wel vir die slang moontlik
om te proe, maar dis allereers 'n reukorgaan. Die sogenaamde orgaan van
Jacobson mond in die verhemelte uit en bestaan uit twee sakkies wat met
sensoriese selle uitgevoer is. Die slang steek sy gesplete tong uit, versamel
monsters reukmolekules uit die lug of grond en trek dan weer sy tong in sy bek
in. Die molekules word nou na die orgaan van Jacobson oorgedra waar hulle
chemies ondersoek word.
Die sogenaamde groefkopadders het 'n bykomende
sintuig: 'n hitte-sensitiewe orgaan of diep holte aan weerskante van die kop
tussen die neusgat en die oog. Hierdie kuiltjies is uitgevoer met delikate
membrane wat ryk aan senu-eindpunte is om die geringste temperatuurverandering
waar te neem.
Die senu-eindpunte reageer op die stimulasie van die
infrarooi uitstraling van voδls en soogdiere se warm liggame. Hierdie vermoδ om
infrarooi strale te gewaar, stel die slang in staat om selfs in stikdonkerte agter
te kom waar sy prooi is, hoe groot hy is en watter vorm hy het.
òáá SLANGE
word feitlik oral ter wΩreld aangetref. Maar van die byna 2 700 bekende soorte
kom verreweg die meeste in lande voor waar die son die hele jaar deur skyn.
Baie is grondbewoners, wat bedags in gate inkruip om
aan die warm son te ontsnap en saans, wanneer dit koel is, uitkom om te jag.
Party bly deurentyd onder die grond. Baie woon hoog in die boomtoppe. Party
swem dikwels in die water rond, terwyl seeslange hul hele lewe in die water
deurbring. 'n Paar soorte seeslange kom slegs land toe om hul eiers daar te lΩ.
Enkele soorte slange hou in streke met 'n koue
klimaat waar dit in die winter ryp en sneeu. Hierdie slange oorleef deur so
veel as moontlik in die son te bak en in gate in te vlug wanneer die son nie
skyn nie. Baie hiberneer in die winter (gaan deur 'n winterslaap).
Slange kan nie lewe waar die grond permanent bevrore
is nie. Daar is byvoorbeeld geen slange op Antarktika of op baie hoδ berge nie.
òáá ALLE
slange is vleisvreters, maar hulle vang en vreet hul kos op verskillende
maniere. Party wag dat hul prooi verbykom deur onder takke met baie blare te
skuil. Ander het ''jaggereedskap'' soos kleurryke tonge of sterte, wat hulle as
lokaas gebruik. Sodra die prooi binne trefafstand kom, slaan die slang toe. Nog
ander agtervolg hul prooi aktief en swem oor strome en riviere agter prooidiere
aan, indien nodig.
Baie slange het skerp, krom giftande en gif waarmee
hulle hul prooi onderwerp of doodmaak voordat hulle die slagoffers insluk. Die
giftande van verskillende soorte is verskillend gerangskik. Die gif vloei uit
kliere aan weerskante van die bo-kaak deur die hol tande in die slagoffer in.
Luislange kry hul ete deur 'n slagoffer met die kake vas te gryp en dan die lyf om die dier te krul. Party sluk sommer die slagoffer lewend weg, maar die meeste luislange draai hulself so stewig om die dier dat hy nie kan asemhaal nie en versmoor. Die slagoffer word dan heel ingesluk.
Daar is twee slangfamilies wat hul prooi s≤ dooddruk
en verorber, te wete die familie Boidae (boas) van Suid-Amerika en die
familie Pythonidae, waartoe ons inheemse luislang ook behoort. Luislange
se slagoffers is meestal omtrent so groot soos rotte of konyne, maar die knewels
sal varke, antilope, groot wilde katte en selfs mense aandurf.
Vyf soorte Afrika-slange en een soort Indiese slang
spesialiseer daarin om voδleiers te vreet. Die slang proe eers die eier deur sy
tong daaroor uit te stoot. As hy daarvan hou, draai die slang sy lyf om die
eier om te keer dat dit wegrol en rek hy sy bek wyd oop. Die eiers is dikwels
groter as sy eie kop, en dit kan tot twintig minute duur voordat die slang
daarin slaag om sy bek om die eier te kry. Die slang sluk dan die eier in, wat in
sy keel inbeweeg. Spesiale bene in die keel kraak die eierdop. Die inhoud van
die eier gaan in die slang se maag in, en die slang spoeg die platgedrukte
eierdop uit.
Hoe slange beweeg
òáá SLANGE
beweeg op verskillende maniere. Sommige maak van 'n kort konsertina-aksie
gebruik om deur gate of oor gladde oppervlakke te seil. Die slang beweeg sy
voorlyf vorentoe en druk daarmee teen die wande van die gat of op die oppervlak
om 'n ferm houvas te kry. Dan trek hy die agterlyf in die rigting van die kop,
terwyl sy lyf kronkel. Die agterlyf word vervolgens teen die oppervlak gedruk
sodat die voorste deel nogmaals vorentoe kan beweeg.
Sekere slange maak van 'n sogenaamde reglynige
beweging gebruik om boom te klim of in smal gate te seil. Verskeie baie groot
slange seil ook op diΘ manier grondlangs. Terwyl sy lyf min of meer in 'n
reguit lyn bly, trek die slang sekere velspiere saam wat agtereenvolgende
groepe buikskubbe vorentoe trek. Die skubbe haak aan bas of ruwe oppervlakke op
die grond vas. Die skubbe word dan teen die boom of grond gedruk om die reptiel
vorentoe te stu.
Slange wat in woestyne met hul verskuiwende sand
woon, beweeg weer met 'n sywaartse gekronkel. Terwyl die slang 'n ''S'' van sy
lyf maak en hom slegs op sy kop en stert stut, lig hy hom van die oppervlak af
op en werp hy homself sywaarts. Hy herposisioneer dan die kop en stert en
herhaal die beweging.
In 'n noodgeval maak twee soorte ''vlieδnde slange''
van Suidoos- Asiδ van 'n bra ongewone bewegingsmetode gebruik. Die slang maak
sy ribbekas plat om sy oppervlak te vergroot en werp homself dan van een tak na
'n laer een. Die lyf word 'n soort ''valskerm'' om die val te breek.
òáá Die
langste slang ter wΩreld is die net-luislang van Suidoos-Asiδ, wat 10 m lank
word. Dit is omtrent so lank soos drie klein motors wat buffer teen buffer
geparkeer staan.
òáá Die wΩreld
se swaarste slang in die anakonda van Suid-Amerika. Hoewel hy korter as die
net-luislang is (hy word tot 9 m lank), weeg die grootste knewels 'n
indrukwekkende 230 kg.
òáá Die
kleinste slangetjie op aarde is die skoenveter-slang van verskeie Karibiese
eilande. Hy word tussen
10 en 15 cm lank en is weinig breδr as die lood in 'n potlood.
Het jy geweet?
òáá
Slangebesweerders laat kobras heen en weer wieg asof diΘ deur die musiek
van hul fluite gehipnotiseer word. Die waarheid is egter dat slange kwalik kan
hoor. Dit is waarskynliker dat die slange reageer op die gewieg van die
musikante en die trillings wat hulle met hul voete maak.
òáá Die Kaapse
kobra dra 'n dodelike gif met hom saam wat hy met sy giftande in sy slagoffers
inspuit. Wanneer hy bedreig voel, kom hy orent en maak hy sy nek bak om hom
groter en skrikwekkender te laat lyk.
òáá Die
dodelik giftige, blitsige swart mamba word in baie dele van Afrika gevrees. Hy
is die vinnigste slang ter wΩreld en kan oor kort afstande tot 23 km/h beweeg.
òáá Die
antieke Maja, wie se beskawing in die huidige Mexiko ontwikkel het, het hul
tempels en piramides met slangkoppe van klip versier.
__________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
__________________________________________________
Ons Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan