"W dawnych czasach zrΩczni wojownicy najpierw czynili siΩ niezwyciΩ┐onymi, a potem szukali s│abo╢ci swoich przeciwnik≤w." - Sun Tzu, "Sztuka Wojny"

Po raz pierwszy o "Shogun: Total War" us│ysza│em jeszcze d│ugo przed premier▒ tej gry. P≤╝niej, kiedy w sieci pojawi│y siΩ pierwsze screeny, wszyscy moi znajomi oniemieli: wielkie armie, piΩkne, zamglone krajobrazy... Jaki sprzΩt to "ud╝wignie" - pomy╢la│em - kolejna gierka z nieosi▒galnymi dla zwyk│ego zjadacza chleba wymaganiami.
Po jakim╢ czasie ukaza│y siΩ pierwsze recenzje i opinie. Spragniony wie╢ci na temat gry, rzuci│em siΩ w odmΩty sieci... Jakie┐ by│o moje rozczarowanie kiedy okaza│o siΩ, ┐e ma to byµ RTS. Przynajmniej tak zapowiadano.
Opanowa│y mnie w▒tpliwo╢ci - RTS, a mo┐e wreszcie jaka╢ porz▒dna strategia?

Temat gry wydawa│ siΩ niezwykle interesuj▒cy - czas Sengoku. Brzmi obco? WiΩc wyja╢niΩ, ┐e to jeden z najbardziej dramatycznych okres≤w w historii Japonii - walki o Shogunat. Przez ponad sto lat Daimio (genera│owie) prowadzili walki o tytu│ Shoguna - w│adcy absolutnego, kt≤ry rz▒dzi│ w imieniu cesarza. By│o wiΩc o co walczyµ: zwyciΩski r≤d zdobywa│ w│adzΩ i presti┐ - czego chcieµ wiΩcej?

Ale wr≤µmy do samej gry. Kiedy ukaza│a siΩ gra postanowi│em zaryzykowaµ, choµ grozi│o mi kupno RTS'a, kt≤rych nie lubiΩ i uwa┐am, ┐e nie powinno siΩ ich nazywaµ strategiami.
Kupi│em i... zamurowa│o mnie. Dosta│em ╢liczn▒ grΩ, kt≤ra pomimo, ┐e mo┐na j▒ nazwaµ RTS'em, bo wszystkie bitwy rozgrywane s▒ w czasie rzeczywistym, RTS'em nie by│a. Ale po kolei...

"Shogun: Total War", to gra STRATEGICZNA, kt≤rej akcja toczy siΩ podczas walki o Shogunat w ╢redniowiecznej Japonii. Wcielamy siΩ w jednego z genera│≤w-dow≤dc≤w Daimio, do wyboru mamy 7 klan≤w: Hojo, Imagawa, Mori, Oda, Shimazu, Takeda i Uesugi. Ka┐dy z nich ma swoje charakterystyki, formacje wojskowe, kt≤re preferuje, no i oczywi╢cie swoje prowincje, z kt≤rych czerpie zyski.
W grze wystΩpuj▒ r≤wnie┐ formacje, z│o┐one ze zbuntowanych ch│op≤w, lub z samuraj≤w (ronin≤w), kt≤rzy stracili pana (wojska pokonanego klanu). Wyb≤r klanu jest niezwykle wa┐ny i mo┐e zadecydowaµ o trudno╢ci i przyjemno╢ci rozgrywki. Warto dobrze zapoznaµ siΩ z charakterystykami klan≤w i ich armii.

Pewnie ci╢nie siΩ Wam na usta pytanie - no i co, RTS, czy nie? Trudno udzieliµ odpowiedzi, bo w formie jest to RTS, lecz z klasycznymi RTS'ami nie ma wed│ug mnie nic wsp≤lnego.
"Shogun" ma jakby dwa tryby rozgrywki. Pierwszy to budowa i rozw≤j infrastruktury oraz jednostek; a drugi (efektowniejszy) bitwy.
Budowa i tworzenie jednostek oraz przesuwanie armii na mapie odbywa siΩ w systemie turowym (ka┐da tura to pora roku). Z kolei bitwy rozgrywane s▒ w czasie rzeczywistym.
Budowa zosta│a bardzo uproszczona. Nie wznosimy tysiΩcy tych samych budynk≤w, lecz po prostu, aby np. trenowaµ w│≤cznik≤w w danej prowincji musimy wybudowaµ dojo w│≤cznik≤w.
Rodzaj≤w budynk≤w jest ca│kiem du┐o, jednostek tak┐e. Oczywi╢cie nie ma por≤wnania z klasycznym RTS'em, gdzie jest po 100 i wiΩcej jednostek, ale tu s▒ one silnie zr≤┐nicowane, ka┐da z nich ma swoje dobre i z│e strony.

I tu dochodzΩ do wa┐nego elementu gry, aby zagraµ w Shoguna trzeba zapoznaµ siΩ z instrukcj▒ - elektroniczn▒ lub papierow▒. Bez poznania jednostek, ich mo┐liwo╢ci, ogranicze±, nie ma po co siadaµ do gry. Polecam zaznajomienie siΩ z podstawowymi zasadami taktyki i strategii, oczywi╢cie weteranom gier strategicznych nie trzeba t│umaczyµ, ┐e puszczenie kawalerii na zwarte i broni▒ce pozycji oddzia│y w│≤cznik≤w jest samob≤jstwem... i tak dalej, i tak dalej. Tych zasad jest kilka, i bez ich stosowania bardzo szybko dostaniemy porz▒dna nauczkΩ.

"Shogun" zachwyci│ mnie w│a╢nie tym, ┐e wymaga my╢lenia, a sama przewaga liczebna nie wystarczy. Potrzeba jeszcze odpowiedniego planu i odpowiedniego wykorzystania ukszta│towania terenu: las jest czasem doskona│ym miejscem na obronΩ przed │ucznikami czy ciΩ┐k▒ kawaleri▒.

Gra umo┐liwia rozgrywanie bitew w dw≤ch trybach: automatycznym (walczy komputer) i w rzeczywistym (rozkazy gracza decyduj▒ o zwyciΩstwie lub pora┐ce jego oddzia│≤w). W bitwach bior▒ udzia│ tysi▒ce wojownik≤w, s▒ oni niestety przedstawieni w 2 wymiarach, lecz to nie przeszkadza. A wykonanie ka┐dego wojownika w pe│nym 3D okupione zosta│oby wielkimi wymaganiami sprzΩtowymi. Na szczΩ╢cie w "Shogun: Total War" mo┐na bawiµ siΩ nawet na niezbyt mocnym komputerze (u┐ywam Celerona 450 z voodoo2 i 128 mb RAM).
Jednostki s▒ r≤┐ne: mamy w│≤cznik≤w, │ucznik≤w, kawaleriΩ, samuraj≤w r≤┐nych rodzaj≤w, no i moich ulubionych mnich≤w wojownik≤w (prawdziwe maszyny do zabijania). Armie podczas bitwy mo┐emy pogrupowaµ w mniejsze dru┐yny, okre╢laµ ich formacje czy spos≤b walki. Warto wykorzystywaµ te mo┐liwo╢ci, bo inaczej straty w ludziach wzrosn▒, a skuteczno╢µ jednostek bΩdzie ┐a│osna.

W bitwach wa┐n▒ rolΩ odgrywa pogoda. W deszczu - zapomnij o arkebuzerach, kt≤rym zamoknie proch i nie oddadz▒ ani jednego strza│u, z kolei przy silnym wietrze ma│o u┐yteczni staj▒ siΩ │ucznicy. W czasie mg│y │atwiej przegapiµ oddzia│y wroga zaczajone gdzie╢ w ciemnym lesie. Pole bitwy i warunki prowadzenia batalii s▒ wiernie odwzorowane. Komputer postΩpuje zgodnie z prawid│ami wy│o┐onymi przez Sun Tzu w "Sztuce Wojny". KsiΩga godna polecenia, je╢li chcecie zdobyµ tytu│ Shoguna.

Ogromne znaczenie dla powodzenia bitwy ma dow≤dca - kiedy zginie armia popadnie w panikΩ. Od do╢wiadczenia dow≤dcy zale┐y te┐ waleczno╢µ oddzia│≤w. Jednak nie tylko walka jest rozwi▒zaniem, czasem trzeba zawrzeµ skuteczne sojusze, aby pokonaµ najwiΩkszych wrog≤w. Dyplomacja w "Shogun: Total War" jest niestety potraktowana nieco po macoszemu. Tw≤rcy gry mogli wiΩcej uwagi przy│o┐yµ w│a╢nie do tego elementu, gdy┐ w obecnej wersji gry norm▒ jest nag│e zrywanie sojuszy, tak ca│kowicie bez ostrze┐enia. Dobrym miernikiem sympatii naszych sojusznik≤w s▒ ruchy ich agent≤w i wys│annik≤w, bo to oni mog▒ dostarczyµ informacji o naszych si│ach w danej prowincji. Kiedy spostrze┐emy dziwnie intensywne ruchy wys│annik≤w sojuszniczego klanu na naszych ziemiach to mo┐na na 90% spodziewaµ siΩ ataku. Skoro jestem ju┐ przy dyplomacji to warto zaznaczyµ, ┐e jedynie wys│annicy s▒ jednostkami, kt≤re mog▒ zawieraµ sojusze z innymi Daimio.

Ciekawym elementem gry jest religia. Po jakim╢ czasie rozgrywki przyp│ywaj▒ do Japonii Europejczycy oferuj▒c pomoc w zamian za przyjΩcie wiary chrze╢cija±skiej, wi▒┐e siΩ to m.in. ze zdobyciem oddzia│≤w arkebuzer≤w, rewelacyjnych jednostek strzelaj▒cych z broni palnej.
Pozostanie przy buddyzmie oferuje nam natomiast niezwykle zab≤jcze oddzia│y mnich≤w-wojownik≤w. Decyzja nale┐y do gracza i strategii jak▒ stosuje podczas walki. Arkebuzerzy s▒ ╢wietni z dystansu, choµ ich u┐yteczno╢µ uzale┐niona jest od pogody, mnisi-wojownicy w bezpo╢rednim starciu nie maj▒ sobie r≤wnych, prawdziwi fanatyczni rze╝nicy.

Kolejnymi jednostkami, o kt≤rych warto wspomnieµ s▒ cisi zab≤jcy ninja, no i prawdziwe mistrzynie w tej dziedzinie gejsze. Wykorzystuj▒c te typy jednostek mo┐na pozbawiµ przeciwnika warto╢ciowego dow≤dcy, wys│annika, czy nawet nastΩpcy rodu! W│a╢nie, nastΩpcy to jeden z wa┐niejszych problem≤w w grze "Shogun: Total War" i muszΩ przyznaµ, ┐e bardzo mi siΩ ten element gry spodoba│. Ot≤┐, ka┐dy klan ma swojego Daimio, ale z biegiem lat i rozegranych bitew Daimio siΩ starzeje. Kiedy umrze r≤d musi mieµ nowego Daimio, jest nim jeden z syn≤w obecnego w│adcy. Narodziny dzieci s▒ generowane przez komputer. Naszym zadaniem jest ochrona panuj▒cego Daimio, a┐ jeden z jego syn≤w osi▒gnie wiek sprawny, czyli kiedy bΩdzie m≤g│ przej▒µ w│adzΩ nad klanem. Aby syn sta│ siΩ m▒drym i do╢wiadczonym genera│em musi wcze╢niej stan▒µ na czele oddzia│≤w i najlepiej stoczyµ kilka zwyciΩskich bitew. Oczywi╢cie ryzykiem takiego poczynania jest to, ┐e nastΩpca mo┐e zgin▒µ, ale c≤┐, taka jest cena do╢wiadczenia i honoru...

Ostatnim, lecz bardzo wa┐nym elementem gry jest lojalno╢µ poddanych. Im wiΩksza, tym mniejsze prawdopodobie±stwo buntu, lecz je╢li w jakiej╢ prowincji obni┐y siΩ poni┐ej 100% mo┐na spodziewaµ siΩ tam powstania oddzia│≤w buntownik≤w, kt≤re pomimo, ┐e zazwyczaj s▒ niewielkie czasem mog▒ sprawiµ wiele problem≤w szczeg≤lnie w chwili prowadzonej agresywnie kampanii przeciwko jakiemu╢ klanowi. Przecie┐ nikt nie lubi oddzia│≤w wroga na ty│ach swojej armii. Lekarstwem na lojalno╢µ jest wprowadzenie wojska do danej prowincji (wiadomo lud boi siΩ armii) lub obni┐enie podatk≤w (nie polecam, bo funduszy i tak zawsze brakuje...). Ale chyba najlepsze rozwi▒zanie to shinobi. S▒ to jednostki policyjne i kontrwywiadowcze, kt≤re zapobiegaj▒ dywersyjnym atakom przeciwnika i podburzaniu ludu, a tak┐e utrzymuj▒ porz▒dek w prowincji. Zalet▒ shinobich jest ich bardzo niska cena w por≤wnaniu z du┐▒ przydatno╢ci▒ (szczeg≤lnie w p≤╝niejszych etapach gry kiedy pod naszym panowaniem jest ju┐ du┐o wiΩcej prowincji i wiΩcej potencjalnych buntownik≤w).

Oczywi╢cie gra nie jest idealna - ma wiele drobnych niedoci▒gniΩµ, ale s▒ one relatywnie ma│e w stosunku do zalet gry. My╢lΩ te┐, ┐e czΩ╢µ tych b│Ωd≤w usunie planowany na pierwszy kwarta│ 2001 dodatek do gry oferuj▒cy m.in. nowe jednostki.

Wszystkie opisane przeze mnie elementy sk│adaj▒ siΩ w jedn▒ sp≤jn▒ ca│o╢µ tworz▒c niezwyk│▒ grΩ. Ju┐ dawno ┐adna gra nie wci▒gnΩ│a mnie tak jak "Shogun: Total War", a co najwa┐niejsze gra ta oferuje naprawdΩ ╢wietn▒ zabawΩ ka┐demu mi│o╢nikowi prawdziwej strategii. A wszystko to w doskona│ym orientalnym klimacie. Gor▒co polecam!