Aretuza

Wewn▒trz numeru 1
  1. Podsumowanie konferencji
  2. Klasyfikacja ╝r≤de│ cz. 1
  3. Polska literatura krenologiczna, cz. 1
  4. Spis krenolog≤w i krenolub≤w, cz. 1
  5. ¼r≤d│a rzeki úyny
Otrzymali╢my wiele list≤w z gratulacjami za inicjatywΩ wydawania newsletteru Aretuza. Zobowi▒zuje nas to do wydawania pisemka, mimo k│opot≤w finansowych. Na razie najwiΩksze koszty wi▒┐▒ siΩ z wysy│k▒ (op│aty pocztowe). Dlatego Aretuza dostΩpna jest w Internecie na stronie www po╢wiΩconej ╝r≤d│om Polski. Zapraszamy do wsp≤│pracy i czekamy na korespondecje i g│osy w dyskusji. (RED)
Podsumowanie Konferencji
Konferencja naukowa "¼r≤d│a Polski - stan bada±, monitoring i ochrona" odby│a siΩ w dniach 10-12 pa╝dziernika 1997. Uczestniczy│o w niej ponad 60 os≤b reprezentuj▒cych ╢rodowiska naukowe Poznania, Lublina, úodzi, Krakowa, Sosnowca, S│upska, Bia│egostoku, Szczecina, Bydgoszczy, Opola, Gda±ska, Torunia, »ywca i Olsztyna. Konferencja mia│a charakter interdyscyplinarny. WziΩli w niej udzia│ geografowie, hydrolodzy, hydrogeolodzy, hydrochemicy i hydrobiolodzy. Spotkanie przedstawicieli tak r≤┐nych dyscyplin, kt≤rych │▒czy przedmiot bada±, jakimi s▒ ╝r≤d│a zosta│o przez uczestnik≤w odebrane bardzo pozytywnie. Konferencja z│o┐ona by│a z dw≤ch czΩ╢ci: 1. sesji plenarnej i 2. sesji terenowej. W sesji plenarnej, kt≤ra odby│a siΩ 10 i 11 pa╝dziernika wyg│oszono 25 referat≤w oraz zaprezentowano 16 poster≤w, ponadto odby│o siΩ spotkanie robocze po╢wiΩcone g│≤wnie integracji bada± nad ╝r≤dliskami w Polsce oraz w│▒czeniu siΩ do pewnych przedsiΩwziΩµ europejskich zainicjowanych w ramach dekady ochrony ╝r≤de│ w Europie. Wyg│oszone referaty i postery przedstawia│y bardzo szerok▒ problematykΩ nadawcz▒. Znaczna czΩ╢µ wyst▒pie± odnosi│a siΩ do bada± prowadzonych ostatnio lub w ostatnich latach, czΩ╢µ referat≤w i poster≤w zawiera│a ocenΩ stanu bada± w zakresie niekt≤rych problem≤w cz▒stkowych. W wyst▒pieniach zwracano uwagΩ na wiele zagro┐e± dla ╝r≤de│ i biocenoz zwi▒zanych ze ╝r≤d│ami, zw│aszcza o silnie zaznaczonej antropopresji. Dramatycznym przyk│adem z│ego stanu ╝r≤dlisk jest sytuacja na obszarze Wy┐yny ªl▒sko-Krakowskiej, co znalaz│o sw≤j wyraz w kilku referatach pracownik≤w Katedry Geomorfologii Uniwersytety ªl▒skiego. Diametralnie przeciwstawna jest kondycja ╝r≤de│ na Wy┐ynie Lubelskiej i Roztoczu. Jest bardzo znamienne, ┐e wszΩdzie tam, gdzie prowadzono badania hydrologiczne i hydrobiologiczne uzyskano oceny zbie┐ne. Optymizmem napawa fakt, ┐e ╝r≤d│a badane s▒ w bardzo r≤┐nych czΩ╢ciach Polski, chocia┐, na tle stosunkowo licznych bada± hydrologicznych, badania hydrobiologiczne s▒ reprezentowane wyra╝nie s│abiej.
Uczestnicy konferencji w wyst▒pieniach referatowych oraz w g│osach w dyskusji zwr≤cili uwagΩ na du┐e znaczenie bada± nad ╝r≤d│ami. Stan ╝r≤dlisk jest pochodn▒ stanu w≤d podziemnych zasilaj▒cych ╝r≤d│a, co z kolei jest powi▒zane z gospodark▒, zw│aszcza na obszarach wodono╢nych. Piln▒ potrzeb▒ jest zabezpieczenie obszar≤w wodono╢nych i ╝r≤de│ przed nadmiern▒ dewastacj▒ i objΩcie ich odpowiednia ochron▒. Uczestnicy konferencji zwr≤cili uwagΩ na potrzebΩ weryfikacji pod tym wzglΩdem regionalnych plan≤w zagospodarowania przestrzennego. Na ten problem zwr≤cono tak┐e uwagΩ w przyjΩtej rezolucji. Zwr≤cono tak┐e uwagΩ na znaczenie bada± nad ╝r≤dliskami dla rozpoznania wielu problem≤w biocenotycznych (stabilno╢µ, zmienno╢µ, r≤┐norodno╢µ ╢cie┐ek ewolucyjnych) oraz dla poznania mechanizm≤w powstawania fauny wodnej z grup pierwotnie l▒dowych, przynajmniej w odniesieniu do pewnych grup systematycznych.
W dyskusji "okr▒g│osto│owej" z uznaniem odniesiono siΩ do inicjatywy zwo│ania konferencji oraz do jej przebiegu. Podkre╢lono potrzebΩ integracji bada± krenologicznych w skali kraju oraz integracji ╢rodowiska krenolog≤w. Wa┐n▒ rolΩ w tym zakresie powierzono organizatorom konferencji. Jako pierwszy krok w tym kierunku uchwalono piΩµ przedsiΩwziΩµ: Sesja terenowa zgromadzi│a uczestnik≤w konferencji na terenie bardzo unikalnego w nizinnej czΩ╢ci Polski obszaru ╝r≤dliskowego rzeki úyny. Ten obiekt zosta│ przedstawiony jako propozycja wzorcowego terenu bada± nad biocenozami ╝r≤de│ nizinnych.
Pomijaj▒c merytoryczn▒ warto╢µ konferencji warto zauwa┐yµ, ┐e streszczenia referat≤w i poster≤w zosta│y opublikowane przed konferencj▒ oraz dostarczono je uczestnikom, w opracowaniu redakcyjnym s▒ pe│ne teksty referat≤w i poster≤w, kt≤re uka┐▒ siΩ oddziel-nie w ramach wydawnictwa pokonferencyj-nego. Istotne jest te┐ rozwiniΩcie innych dzia│a± pokonferencyjnych, zgodnie z sugestiami jej uczestnik≤w.
Prof. dr hab. Eugeniusz Biesiadka

Klasyfikacje ╝r≤de│ cz.1
W bogatym pi╢miennictwie zauwa┐a siΩ r≤┐ne typologie ╝r≤de│. Inne nazewnictwo u┐ywane jest przez hydrolog≤w, inne przez geograf≤w, jeszcze inne przez hydro-biolog≤w. Zr≤┐nicowane nazewnictwo wynika w czΩ╢ci z r≤┐nego podej╢cia do obiektu badawczego - ╝r≤dliska - i zwracania szczeg≤lnej uwagi na inne procesy czy cechy ╝r≤de│.
Najog≤lniej ╝r≤d│em nazywamy wyp│yw w≤d podziemnych, lub inaczej miejsce w kt≤rym wody podziemne wydostaj▒ siΩ na powierzchniΩ. Hydrografowie podkre╢laj▒, ┐e musi byµ to skoncentrowany wyp│yw (╝r≤d│o sensu stricte). Inne wyp│ywy nie maj▒ charakteru skoncentrowanego (╝r≤d│a sensu lato). Czasem podkre╢la siΩ, ┐e ╝r≤d│em jest tylko naturalny wyp│yw, w odr≤┐nieniu od "╝r≤de│" antropogenych lub studni, czy te┐ wyp│yw≤w powsta│ych na skutek antropogennych zmian terenu i zaburzenia warstw wodono╢nych. W w▒skim ujΩciu hydrologicznym "¼r≤d│em jest samoczynny i skoncentrowany wyp│yw wody podziemnej na powierzchnie" (Bajkiewicz i Mikulski 1993). W szerszym (pospolicie stosowanym przez biolog≤w) ╝r≤d│em jest "wyp│yw wody gruntowej na powierzchniΩ Ziemi" (»mudzi±ski i PΩczalska 1984).
Dla hydrobiolog≤w ╝r≤d│a (w szerokim sensie) stanowi▒ pocz▒tek ciek≤w W powszechnie stosowanej stre-fowo╢ci ciek≤w strefΩ ╝r≤dliskow▒ okre╢la siΩ nazw▒ "krenal" (zespo│y zwierz▒t okre╢lane s▒ krenonem). Dalszymi odcinkami ciek≤w jest strefa strumienia (rhitral, z zespo│em organizm≤w rhitronem) oraz strefa rzeki (potamal). W strefie ╝r≤dliskowej wyr≤┐nia siΩ eukrenal (strefa ╝r≤d│a w│a╢ciwego) i hypokrenal (odp│yw ╝r≤d│a). Analogicznie zespo│y organizm≤w nazywane s▒ eukrenonem i hypokrenonem. Omawiane nazewnictwo wyra╝nie nawi▒zuje do strefowo╢ci ciek≤w oraz dobrze odzwierciedla stosunki biocenotyczne.
Nieco inna typologia hydrobiolog≤w nawi▒zuje do ukszta│towanie ╝r≤de│ wyr≤┐niaj▒c: reokreny, helokreny i limnokreny (podzia│ zaproponowany przez Thienemana w 1926 r.). Jednak┐e i ta klasyfikacja nie odzwierciedla ca│ej r≤┐norodno╢ci ╝r≤de│.
Reokreny. S▒ to ╝r≤d│a w kt≤rych "woda strumieniem wyp│ywa i nastΩpnie odp│ywa wzd│u┐ nachylenia terenu. Odp│yw wody porywa ze sob▒ drobne zawiesiny, tak ┐e dno ╝r≤d│a pozbawione jest mu│u, widaµ na mim czysty piasek poruszaj▒cy siΩ pod wp│ywem pr▒du wody, lub te┐ czyste kamienie" (Starmach i inni 1976). Najliczniej reokreny wystΩpuj▒ na terenach g≤rskich, na nizinach s▒ bardzo rzadkie. Fauna reokren≤w zbli┐ona jest do fauny strumieni.
Helokreny. To ╝r≤dliska "bagienne, powstaj▒, gdy woda przes▒cza siΩ od do│u przez warstwΩ ziemi i tworzy podmok│e, zaro╢niΩte bagnisko" (Starmach i inni 1976). Ten typ ╝r≤de│ zasiedla najbardziej charakterystyczna fauna. Decyduj▒ca jest cienka warstewka wody o mi▒┐szo╢ci 2-3 mm. Drobne bezkrΩgowce maja cia│o znacznie grubsze, st▒d obserwujemy r≤┐norodne anatomiczne przystosowania (g│≤wnie odpowiednie u│o┐enie w│osk≤w i rzΩsek) umo┐liwiaj▒ce ┐ycie w cienkiej b│once wody. Cia│o zwierz▒t otacza cienka warstewka wody, dziΩki napiΩciu powierzchniowemu. W│a╢nie ze wzglΩdu na te biologiczne przystosowania fauna helokren≤w jest najbardziej specyficzna i najmniej podobna do innych ╢rodowisk wodnych.
Limnokreny. S▒ to ╝r≤d│a "przedstawiaj▒ce nieckowate zag│Ωbienie w ziemi wype│niaj▒ce siΩ woda od dna. Woda odp│ywaj▒ca tworzy przy ╝r≤dle obszar mniej lub wiΩcej zabagniony i zaro╢niΩty ro╢linno╢ci▒ zieln▒. Samo ╝r≤d│o ma na dnie piesek lun mu│, czasem jest po bokach zaro╢niΩte mchami, w▒trobowcami, a nawet ro╢linami kwiatowymi" (Starmach i inni 1976).
Hydrograficzne klasyfikacje wyp│y-w≤w wody (na podstawie Gutra-Korycka i H. Werner-WiΩckowska 1989)
Podzia│ ze wzglΩdu na spos≤b wyp│ywu wody:
¼r≤d│a. ¼r≤d│em jest samoczynny, naturalny i skoncentrowany wyp│yw wody podziemnej na powierzchniΩ terenu. Skupiona forma wyp│ywu wody odr≤┐nia ╝r≤d│a od innych obiekt≤w krenologicznych, kt≤re cechuje nieskoncentrowany wyp│yw wody na powierzchniΩ. Skoncentrowanie to polega na grawitacyjnym przemieszczaniu siΩ wody ze ska│ do jednego punktu, mieszcz▒cego siΩ w obrΩbie strefy wylotowej. Inn▒ przyczyn▒ koncentracji mo┐e byµ punktowe przebicie nieprzepuszczalnej os│ony, umo┐liwiaj▒cej wydostawanie siΩ na powierzchniΩ wody pod ci╢nieniem ze strefy dobrze przewodz▒cej.
¼r≤d│a mog▒ mieµ strefy wylotowe ograniczone do jednego miejsca, s▒ to w≤wczas ╝r≤d│a punktowe lub strefy wydobywania siΩ wody - wyp│ywy skoncentrowane na pewnej przestrzeni (...). Niejednokrotnie bezpo╢rednie stwierdzenie miejsc wydobywania siΩ wody jest trudne lub wrΩcz niemo┐liwe ze wzglΩdu na pokrycie wod▒ ca│ej strefy wylotowej. Skrajnym przyk│adem jest typ ╝r≤de│ basenowych (...).
¼r≤d│a mog▒ wystΩpowaµ pojedynczo lub grupowo, tworz▒c wsp≤lny odp│yw w formie cieku. CzΩsto takim zespo│om towarzysz▒ nieskoncentrowane wyp│ywy w≤d podziemnych."
"Wywierzyska. Wywierzysk krasowych nie powinno siΩ zaliczaµ do ╝r≤de│, chocia┐ cechuj▒ siΩ one mocn▒ i skoncentrowan▒ form▒ wydobywania siΩ wody na powierzchniΩ Stanowi▒ one punkty powierzchniowego wyp│ywu podziemnych rzek lub strumieni krasowych. Woda zasilaj▒ca wywierzyska porusza siΩ pr≤┐niami w g│Ωbi spΩkanych ska│, czΩsto na bardzo du┐ych odleg│o╢ciach. W ╝r≤d│ach krasowych woda pod▒┐a do strefy wylotowej szczelinkami nadkapilarnymi lub wolnymi przestrzeniami przewodz▒cymi pomiΩdzy ziarnami ska│ niespoistych. Niekt≤re z ciek≤w doprowadzaj▒cych wody do wywierzysk, zanim zgin▒ w szczelinach ska│, mog▒ na znacznych odcinkach prowadziµ wody w korytach po powierzchni terenu a┐ do zaniku wody w ponorze. Cieki wyp│ywaj▒ce w formie wywierzysk mog▒ czΩ╢ciowo traciµ swoje wody pod ziemi▒ na infiltracjΩ w szczeliny i pr≤┐nie skalne lub czΩ╢ciej wzbogacaµ siΩ w nie dziΩki drena┐owi i podziemnym wyp│ywom. Do wyp│yw≤w nieskoncentrowanych nale┐▒ wycieki, wyp│ywu, wysiΩki i m│aki."
"Wycieki. Wyciekiem jest rozproszony wyp│yw w≤d podziemnych na powierzchniΩ w formie wyra╝nej strugi. Woda podziemna przy tego rodzaju wyp│ywach powoli wys▒cza siΩ na znacznej przestrzeni, nawilgacaj▒c lekko grunt. Odp│yw z wyciek≤w koncentruje siΩ stopniowo na skutek │▒czenia siΩ cz▒steczek wody ju┐ na powierzchni terenu. Przewa┐nie w ich dolnych partiach zaznacza siΩ wyra╝na koncentracja w formie niewielkiej stru┐ki lub cieku.
Ze wzglΩdu na kszta│t strefy wydobywania siΩ wody mo┐na wyr≤┐niµ dwa podtypy wyciek≤w: powierzchniowe i linijne. W wyciekach powierzchniowych woda wydobywa siΩ w pewnej strefie o r≤┐nych kszta│tach - predysponowanej lokaln▒ rze╝b▒ b▒d╝ warunkami hydrogeologicznymi. Powierzchnia strefy wylotowej jest przesycona wod▒. Nie zawsze jednak mo┐na w niej dostrzec (zw│aszcza w jej g≤rnej czΩ╢ci) sp│yw wody w formie skoncentrowanej.
Wycieki linijne charakteryzuj▒ siΩ wyp│ywem wody wzd│u┐ linii lekko schodz▒cej w d≤│ dolinki, a tworz▒cej pocz▒tek cieku. Pod│u┐ne zag│Ωbienia terenowe czasami nacinaj▒ poziom wodono╢ny, co powoduje powolne wys▒czanie siΩ wody w wielu punktach ich dna (...).
Zbli┐on▒ form▒ do ma│o wydajnych wyciek≤w jest wykap (wyp│yw kroplisty). Jest to wys▒czanie siΩ wody ze stromej ╢ciany skalnej pojedynczymi kroplami".
"WysiΩki. WysiΩkiem nazywamy lokalne nawilgocenie terenu nie tworz▒ce odp│ywu. Nawilgocenie to spowodowane jest powolnym wys▒czaniem siΩ wody podziemnej na powierzchniΩ. Wydajno╢µ wysiΩk≤w jest niewielka Obserwuje siΩ czΩsto, ┐e woda, kt≤ra wydosta│a siΩ na powierzchniΩ przez wysiΩki ponownie infiltruje w grunt (wysiΩki infiltracyjne) lub wyparowuje (wysiΩki ewaporacyjne). NajczΩ╢ciej spotyka siΩ w terenie typ po╢redni infiltracyjno-ewaporacyjny".
"M│aki. M│akami s▒ naturalne wy-p│ywy w≤d podziemnych zaro╢niΩte ro╢linno╢ci▒ wodo- i wilgociolubn▒. Pod poziomem darni i roz│o┐onych szcz▒tk≤w organicznych oraz czΩsto torfu znajduje siΩ wyp│yw inicjalny (pierwotny), kt≤rym mo┐e byµ wyciek, wysiΩk lub ╝r≤d│o Z tego wzglΩdu dzieli siΩ m│aki na: ╝r≤dlane, wyciekowe i wysiΩkowe. Wody z wyp│yw≤w inicjalnych, przemieszczaj▒c siΩ przez torf, humus i dar±, ulegaj▒ rozproszeniu. Ruch wody przez m│akΩ jest tak powolny, ┐e nast▒piµ mo┐e niekiedy wydatne przeobra┐enie niekt≤rych jej cech fizyko-chemicznych. Z regu│y, wody wyp│ywaj▒ce z m│ak r≤┐ni▒ siΩ temperatur▒ i zawieraj▒ znacznie wiΩcej roztwor≤w organicznych ni┐ wody wyp│yw≤w inicjalnych.
Pojedyncze m│aki przewa┐nie tworz▒ niewielkie powierzchnie zabagnione o rozmiarach od kilku do kilkudziesiΩciu metr≤w kwadratowych. Daje siΩ w nich wyr≤┐niµ czΩ╢ci: ╢rodkow▒ - silnie nawilgocon▒, ze znaczn▒ mi▒┐szo╢ci▒ poziomu organicznego, oraz brze┐n▒ - cie±sz▒ i mniej wilgotn▒.
Re┐im hydrologiczny m│ak (...) jest uzale┐niony od podziemnego zasilania przez wyp│yw inicjalny oraz strat na ewapotranspiracjΩ. Z tego tez powodu m│aki mo┐na podzieliµ na: wyp│ywowe, ewapotranspiracyjno-wyp│ywowe i ewapotranspiracyjne. (...) Du┐a m│aka lub zgrupowanie m│ak po│▒czone ze sob▒ w jedn▒, wielk▒ powierzchniΩ o zr≤┐nicowanym stopniu nawilgocenia gruntu i mi▒┐szo╢ci warstwy organicznej nazywane jest polem m│acznym lub torfowiskiem ╝r≤dliskowym."
Podzia│ ze wzglΩdu na kierunek si│y hydrodynamicznej
"Si│▒ hydrodynamiczn▒ wyprowadzaj▒c▒ wodΩ na powierzchniΩ ziemi mo┐e byµ grawitacja lub ci╢nienie hydrostatyczne.
Wyp│ywy descensyjne (zstΩpuj▒ce) wyprowadzaj▒ wody o zwierciadle swobodnym podlegaj▒ce grawitacji. Ruch w≤d zgodny jest ze spadkiem zwierciad│a w skale i nachyleniem powierzchni terenu.
Wyp│ywy ascencyjne (wstΩpuj▒ce) - praktycznie wy│▒cznie ╝r≤d│a - wyprowadzaj▒ wody pod ci╢nieniem hydro-statycznym o kierunku przeciwnym do si│y ci▒┐enia. Wznios wody przy takich wyp│ywach jest z regu│y znikomy, przeciwnie ni┐ w odwiertach w≤d artezyjskich".
Podzia│ ze wzglΩdu na rodzaj wodo-no╢ca: wyp│ywy szczelinowe, wyp│ywy krasowe, wyp│ywy zasilane wodami z utwor≤w lu╝nych (┐wirowe, piaszczyste, piaszczysto-pylaste, piaszczysto-gliniaste, pylaste).
Podzia│ ze wzglΩdu na uk│ady hydro-geologiczne: wyp│ywy warstwowe, wyp│ywy przelewowe, wyp│ywy zaporowe.
Podzia│ ze wzglΩdu na po│o┐enie geomorfologiczne: grzbietowe, stokowe, podstokowe, krawΩdziowe, klifowe, dolinne, korytowe.
Podzia│ ze wzglΩdu na zasilanie innego obiektu hydrograficznego:
wyp│ywy powierzchniowe, wyp│ywy podziemne (jaskiniowe), wyp│ywy podwodne (rzeczne, przykorytowe, jeziorne, podmorskie).
Podzia│ ze wzglΩdu na zmienno╢µ i wydajno╢µ odp│ywu:
Wyp│ywy sta│e (R w granicach 1-2, gdzie R - wsp≤│czynnik nieregularno╢ci wieloletniego odp│ywu jako iloraz wydajno╢ci maksymalnej do minimalnej)
Wyp│ywy ma│o zmienne (R 2-10)
Wyp│ywy zmienne (R 10-50)
Wyp│ywy bardzo zmienne (R>50)
Wyp│ywy okresowe (pojawiaj▒ siΩ tylko w okre╢lonych sezonach)
Wyp│ywy epizodyczne (funkcjonuj▒ w kr≤tkim okresie, lecz wyj▒tkowo obfituj▒cym w wody podziemne).
Podzia│ ze wzglΩdu na w│a╢ciwo╢ci fizykochemiczne wody: sta│otermiczne (homotermiczne), w tym: zimne, ch│odne zwyk│e i termalne, zmienno-termiczne (heterotermiczne).

Literatura: Opr. Stanis│aw Czachorowski

Polska literatura krenologiczna (cz.1) (opr. Pawe│ Buczy±ski)
Prosimy tak┐e o nadsy│anie (najlepiej poczt▒ elektroniczn▒) danych o publikacjach dotycz▒cych ╝r≤de│ Polski.

Home page
R≤wnolegle z wydawaniem "Aretuzy" przygotowujemy stronΩ internetow▒ po╢wiΩcon▒ ╝r≤d│om Polski. Znajduj▒ siΩ tam archiwalne numery newslettera, ╝r≤dliskowa baza danych dotycz▒ca ╝r≤de│ oraz gatunk≤w ╝r≤dliskowych, spis krenolog≤w i "krenolub≤w", spis polskiej literatury krenologicznej, itd. ZachΩcamy do zagl▒dania na stronΩ: http://human.-wsp.olsztyn.pl./woda/, systematycznie jest rozbudowywana i uzupe│niana. Przy okazji zachΩcamy do wsp≤│pracy i nadsy│ania danych i materia│≤w.

¼r≤d│a rzeki úyny
System ╝r≤dliskowy rzeki úyny nale┐y do najbardziej malowniczych teren≤w ╝r≤dliskowych na nizinach. W 1950 r. utworzono rezerwat krajobrazowy dla zachowania proces≤w erozji wstecznej. Powierzchnia rezerwatu obejmuje ok. 121 ha. Na terenie rezerwatu znajduje siΩ siedem wiΩkszych system≤w ╝r≤dliskowych.
Silnie zr≤┐nicowany morfologicznie teren rezerwatu jest rozleg│▒ dolin▒ z licznymi bocznymi w▒wozami i dolinkami o stromych i wysokich zboczach (30-40 m). Dzia│alno╢µ ludzka od wiek≤w przekszta│ca teren ╝r≤dlisk. Prawdopodobnie ju┐ we wczesnym ╢redniowieczu zlokalizowany by│ tu m│yn. Teraz znajduje siΩ od dawna nieczynny m│yn murowany z rozleg│ym, stopniowo zamulanym stawem m│y±skim. W g≤rnym odcinku ╝r≤dlisk widoczny jest wa│ ziemny. Przed II wojn▒ ╢wiatow▒ by│ tu staw hodowlany dla pstr▒g≤w. Nieco ni┐ej widoczne s▒ fundamenty domku my╢liwskiego. Powy┐ej ╝r≤de│ widoczne s▒ ruiny gospodarstwa rolnego oraz dwa stawki. Teren wok≤│ rezerwatu systematycznie zarasta lasem, w miarΩ jak wycofuje siΩ gospodarka ludzka. Przed kilkoma laty pojawi│y siΩ drewniane k│adki, ogrodzone ╢cie┐ki, │awki itp. U│atwiaj▒ one zwiedzanie turystyczne i jednocze╢nie chroni▒ same ╝r≤dliska (tury╢ci nie rozdeptuj▒ ╝r≤dlisk).
Najliczniejsze s▒ ╝r≤d│a typu helokrenowego, o rozleg│ych cyrkach erozyjnych. Rzadziej spotyka siΩ heloreokreny i ╝r≤dliska bagienne. Liczne s▒ wartko p│yn▒ce strumienie o dnie piaszczystym lub kamienistym, tu┐ powy┐ej stawu m│y±skiego wystΩpuj▒ zabagnione rozlewiska. Poni┐ej stawu úyna wkracza na zmeliorowan▒, szerok▒ dolinΩ rzeczn▒.
W dolinie wystΩpuje las olchowy (z licznymi paprociami i mszakami), wy┐ej las sosnowy i mieszany (w wieku 80-100 lat, na wyrΩbach sadzone s▒ tak┐e modrzewie). Podstawowym zespo│em ro╢linnym otaczaj▒cym ╝r≤d│a jest │Ωg jesionowo-olszowy (pow. ok. 70 ha). Wy┐sze partie zajmuje b≤r sosnowy o bogatym podszycie (pow. 45 ha na terenie rezerwatu).
Specyficzne warunki mikroklimatyczne sprawiaj▒, ┐e wystΩpuje tu wiele ciekawych gatunk≤w owad≤w wodnych. Z chru╢cik≤w warto wymieniµ krenobionty: Crunoecia irrorata, Parachiona picicornis oraz Potamophylax nigricornis. Ciekawe gatunki wystΩpuj▒ w zimnowodnym stawie m│y±skim (np. Baraeodes minutus). Niska temperatura wody sprawia, ┐e zespo│y bezkrΩgowc≤w wodnych s▒ odmienne ni┐ w pobliskich stawach (zbiorniki trwa│e i okresowe).
Od 1982 roku Zak│ad Ekologii i Ochrony ªrodowiska WSP w Olsztynie prowadzi badania nad faun▒ wodn▒.
Stanis│aw Czachorowski

Spis krenolog≤w
Prosimy o nadsy│anie danych osobowych z adresem oraz zainteresowaniami wszystkich os≤b zainteresowanych umieszczeniem ich w spisie polskich krenolog≤w oraz "krenolub≤w'. Na bie┐▒co lista ta bΩdzie drukowana w "Aretuzie" oraz umieszczona na stronie Home Page. Ni┐ej zamieszczamy pierwsze przys│ane informacke o polskich krenologach. Czekamy na dalsze informacje i zg│oszenia.
English Summary

Aretuza - We have received many letters of congratulations for initiating the publishing of the Aretuza newsletter. This obliges us to publish it in spite of financial troubles. At this time, mailing costs bind us most. That is why Aretuza is available on the Internet through the WWW page devoted to the springs of Poland (http://human.wsp.olsztyn.pl/woda). We invite you for cooperative work and we await correspondence and discussion. - editor
Summing-up of the conference: The scientific conference, Polish Springs - the state of investigation, monitoring, and protection, was held October 10-12, 1997 in Olsztyn. More than 60 people representing many disciplines related to environmental protection from all over Poland attended. Results of the conference included agreement among the participants to continue their cooperative activities, to establish a WWW homepage, and to assemble a list of persons interested in springs as well as a bibliography of Polish works devoted to springs. The participants also agreed that the next springs conference should be held in 1999. - Prof. dr hab. Eugeniusz Biesiadka
Classification of springs - part 1: Various types of springs are mentioned in literature. Different classification methods are used in hydrology, geography, and hydrobiology. Classifications have differed in part as a result of different approaches to research that have produced detailed thought on different aspects of springs. In general, hydrologists use a more complex classification system with more criteria than that used by hydrobiologists who classify springs into three types based on above ground flow. - Stanis│aw Czachorowski
Polish crenological literature - part 1: The bibliography includes Polish literature related to springs. Those wishing to add to the list are invited to do so by sending (ideally via email) data about suitable publications to Pawe│ Buczy±ski. The bibliography is also available on the Internet at http://human.wsp.olsztyn.pl./woda/.
Springs of the úyna River: The system of springs of the úyna River lies in beautiful, lowland terrain. In 1950 a landscape reserve, now 121 hectares in area, was opened to conserve the natural erosion process around the springs. There are about seven large spring systems in the reserve, along with 80-100 year-old trees, and interesting aquatic insects found only in springs. Since 1982 the Department of Ecology and Environmental Protection at WSP in Olsztyn has been investigating the aquatic fauna there. - Stanis│aw Czachorowski.
List of crenologists: The list includes the names and contact information for people interested in Polish springs as well as a brief description of the scope of their interest. A running list will be printed in each Aretuza and also maintained on the Internet at http://human.wsp.olsztyn.pl./woda/. Additions to the list are invited.

INNE WYDAWNICTWA
Wydawnictwo "Zielone Brygady" zachΩca do zakupu nastΩpuj▒cych publikacji: Biblioteka "Zielonych Brygad": adres: 31-014 Krak≤w, ul. S│awkowska 12/24 (zb@zb.most.org.pl

Powr≤t