![]() |
|
![]() |
|||||||||||||||
![]() ![]() ![]() Krajobraz po bitwie
Wâ˘râ¤d wielu znakomitych literacko utworâ¤w, ktâ¤rych tematem jest wojna, caâkiem odrΊbne miejsce w polskiej literaturze zajmujâ Medaliony Zofii Naâkowskiej i ProszΊ paÂąstwa do gazu Tadeusza Borowskiego. Do dzi⢠czytam te utwory ze strachem. Czâowiek tak niewiele wie o sobie, dopâ¤ki sam nie znajdzie siΊ w podobnych sytuacjach. Oba te opowiadania nie doczekaây siΊ filmu do dzi⢠chyba dlatego, âe obraz wojny w nich przedstawiony nie pozostawiaâ âadnych zâudzeÂą co do czâowieka. Tâ goryczâ przenikniΊta jest Bitwa pod Grunwaldem - choÂľ tym razem akcjΊ umieâ˘ciâ Borowski juâ po wojnie, gdzie⢠w Niemczech w obozie dla tzw. dipisâ¤w. Przedwojenna Polska rozsypaâa siΊ na naszych oczach w 1939 roku jak domek z kart. Rozczarowanie do dawnej Polski, jakiego wtedy doznaliâ˘my, w ogromnym stopniu uformowaâo nastroje powojennej inteligencji, uâatwiajâc, zwâaszcza w pierwszym okresie, jej zbliâenie z nowâ wâadzâ. Myâ˘lΊ, âe wâaâ˘nie dlatego gorzka ironia Borowskiego byâa mi tak bliska. Jego opowiadanie mogâem wyobraziÂľ sobie z âatwoâ˘ciâ râ¤wnieâ jako czΊâ˘Âľ mego âyciorysu. Dlatego przy pierwszej nadarzajâcej siΊ okazji zrobiâem wszystko, aby przenieâ˘Âľ BitwΊ pod Grunwaldem na ekran. Nie znaâem, ani nawet nie spotkaâem nigdy Tadeusza Borowskiego. Byâo to zresztâ bez wiΊkszego znaczenia, skoro Daniel Olbrychski i tak miaâ zagraÂľ rolΊ Tadeusza. Z prawdziwâ radoâ˘ciâ patrzyâem, jak Daniel zmaga siΊ z tâ nie dopasowanâ do niego rolâ, jak âamie swoje nawyki i nauczone sposoby, aby w koÂącu zagraÂľ co⢠gâΊboko przejmujâcego i prawdziwego. W zmaganiach tych wspieraâa go dzielnie, nie podobna w niczym do znanych mi wczeâ˘niej polskich aktorek, Stanisâawa CeliÂąska. Daniel i Stasia dali temu filmowi skrzydâa, ale i my wszyscy mieliâ˘my poczucie, âe robimy co⢠waânego. Niestety, wraz z ostatnim zdjΊciem skoÂączyâ siΊ piΊkny czas artystycznych zmagaÂą z materiaâem, ktâ¤rego dostarczyâa nam proza Borowskiego, a zaczΊây polityczne komplikacje wokâ¤â samego filmu. Pierwszym ostrzeâeniem byâo zatrzymanie przez dziaâajâcych w kinematografii ludzi UrzΊdu BezpieczeÂąstwa czΊâ˘ci nakrΊconego przez nas materiaâu. Chciano koniecznie dopatrzyÂľ siΊ na ekranie twarzy Adama Michnika i Barbary ToruÂączyk, ktâ¤rych jako statystâ¤w zaangaâowaâ, zresztâ bez wiedzy kierownictwa filmu, mâ¤j asystent Andrzej Titkow. Oboje opozycjoniâ˘ci wyszli wâaâ˘nie z wiΊzienia i musieli zarobiÂľ parΊ groszy., RozpΊtaâa siΊ burza. Na szczΊâ˘cie dla nas kontrolerom nie udaâo siΊ wykryÂľ na ekranie twarzy przestΊpcâ¤w. Myâ˘lΊ, âe Adam i Basia jako doâ˘wiadczeni i wprawni konspiratorzy doâ˘Âľ mieli powodâ¤w, âeby nie pchaÂľ siΊ niepotrzebnie przed kamerΊ. Adam Michnik zapamiΊtaâ trochΊ inaczej to zdarzenie. Faktem jest jednak, âe Andrzej Titkow musiaâ odejâ˘Âľ z naszej ekipy. Ten epizod byâ zapowiedziâ chmur, ktâ¤re zbieraây siΊ nad naszym filmem. Generaâ Moczar miaâ juâ wâ¤wczas wszΊdzie swoich ludzi, a redakcja tygodnika "Ekran" byâa na jego sâuâbie. Narodowi komuniâ˘ci znaleâli pole do popisu, manipulujâc emocjami wokâ¤â narodowych â˘wiΊtoâ˘ci zaatakowali nasz film. Zrodzona z gâΊbokiego wewnΊtrznego rozdarcia krytyka przedwojennej Polski zostaâa wystawiona na pastwΊ âatwych sloganâ¤w o patriotyzmie, ktâ¤rego Moczar staâ siΊ nagle obroÂącâ. Andrzej Wajda RecenzjeJest w filmie pasja, pozornie daleka od spoâecznych treâ˘ci. To uâ˘cisk miâosny wyzwalajâcych siΊ, bo nie wyzwolonych, châopca
i dziewczyny. (...) Melchior WaÂąkowicz W Krajobrazie po bitwie toczy siΊ wielka dyskusja o znaczeniu takich pojΊ¾ jak ojczyzna, kraj, narâ¤d; dyskusja râ¤wnie waâna dzisiaj, jak w roku 1945. Czy ojczyznâ jest naâadowany ksiââkami wâ¤zek, jΊzykowa wspâ¤lnota, krajobrazy zapamiΊtane z dzieciÂąstwa, wroâ˘niΊte w krwiobieg jak chce Tadeusz, czy negatywnie definiujâc to pojΊcie, ojczyzna przestaje dla czâowieka znaczyÂľ, kiedy czâowiek nie znajduje w niej dla siebie miejsca, jak tego doâ˘wiadcza wâasnym istnieniem Nina? Dla Tadeusza waâny jest kraj z krajobrazami wszystkich bitew: i tych wygranych, i tych przegranych, i tych nie rozstrzygniΊtych. Wajda, nadawca piΊknej opowieâ˘ci o czâowieku, jakâ jest Krajobraz po bitwie, podziela chyba stanowisko bohatera. Waldemar Choâodowski Przenika caây film potΊâna, rozpaczliwa, peâna rozczarowania miâoâ˘Âľ ojczyzny, uzasadniajâc gâΊboki pesymizm, bolesne odczuwanie rozmaitych form zewnΊtrznego ucisku i wewnΊtrznego rozdarcia. Wyzwolenie Polski nie przynosi wcale uwolnienia od tego cierpienia. W Amerykanach roku 1945 nietrudno dopatrzyÂľ siΊ Rosjan dnia wczorajszego i dzisiejszego: nadal trwa "inwigilowana wolnoâ˘Âľ" Polakâ¤w - przypomina nam z goryczâ Andrzej Wajda. Dario Zanelli [cyt. za: Wajda-filmy, WAiF, Warszawa 1996] ![]() ![]() ![]() |
|||||||||||||||||
Oskar | Filmy | Teatr | Dlaczego Japonia? Ulubione | Galeria rysunkâ¤w | O Wajdzie | Bibliografia Strona gââ¤wna | Szukacz | English Version Copyright Š 2000 Prâ¤szyÂąski i S-ka SA. Wszystkie prawa zastrzeâone |