Czy uwa┐acie za mo┐liwe, aby film nakrΩcony w Chinach przez chi±skiego re┐ysera i opieraj▒cy siΩ g│≤wnie na walkach wrΩcz, nie by│ filmem klasy B?

Nie?

Kiedy╢ te┐ tak my╢la│em.

A potem pojawi│ siΩ niejaki Ang Lee i nakrΩci│ "Przyczajonego tygrysa, ukrytego smoka", czerpi▒c w du┐ej mierze z setek produkcji klasy B, C i ni┐szej, jakimi chi±scy producenci przez lata nΩkali zachodnich imperialist≤w. I stworzy│ co╢, czego nikt siΩ nie spodziewa│. Opowie╢µ. Fantasy. BajkΩ.

Pierwsze wie╢ci na temat tego niezwyk│ego filmu dotar│y zza oceanu, gdzie "Przyczajony tygrys, ukryty smok" ╢wiΩci│ niesamowite tryumfy, zbieraj▒c pochlebne recenzje nie tylko od publiczno╢ci, ale tak┐e u krytyk≤w - co w ko±cu za Atlantykiem nie zdarza siΩ czΩsto. I w Polsce znalaz│ siΩ wreszcie dystrybutor na tyle odwa┐ny, aby spr≤bowaµ wprowadziµ na ekrany film zrealizowany przez Chi±czyk≤w. Wypada mi tylko biµ brawo, tak samo jak przy okazji pojawienia siΩ na ekranie "Mononoke Hime".

Jest bowiem "Przyczajony tygrys..." filmem naprawdΩ niezwyk│ym, piΩknym i znacz▒cym - ale ryzykownym. Oto u Shu Lien (Michelle Yeoh), opromienionej s│aw▒ bohaterki wielu opowie╢ci, pojawia siΩ inna legenda - mistrz Li Mu Bai (Chow Yun-Fat). Mistrz jest zmΩczony, mimo d│ugich medytacji na g≤rze Wudan nie uda│o mu siΩ uzyskaµ o╢wiecenia, co sprawia, ┐e zw▒tpi│ w sw≤j los. Decyduje siΩ na rozstanie z legendarnym mieczem - Zielonym Fatum - kt≤ry pochodzi sprzed czterystu lat. Prosi Shu Lien, aby przekaza│a miecz w darze panu Te (Sihung Lung), zaufanemu przyjacielowi. Sam chce wype│niµ jeszcze tylko jedno zadanie - zabiµ Nefrytow▒ LisicΩ, kt≤ra przynios│a ╢mierµ jego mistrzowi. Shu Lien spe│nia tΩ pro╢bΩ. Pan Te przyjmuje miecz, lecz jest tym rozwojem wypadk≤w zasmucony. Domy╢la siΩ, ┐e za zgorzknieniem Li Mu Baia stoi jego mi│o╢µ od Shu Lien, kt≤rej ┐adne z dwojga nie potrafi wyraziµ. Dom pana Te odwiedza m│oda Jen (Ziyi Zhang) wraz z guwernantk▒. Jen wkr≤tce ma wyj╢µ za m▒┐. Shu Lien nawi▒zuje z ni▒ niµ przyja╝ni. Nie wszystko jednak przebiega spokojnie - w nocy kto╢ kradnie miecz, a Shu Lien rzuca siΩ w pogo±...

Narracja w filmie jest prowadzona r≤wnym, spokojnym tempem, mocno r≤┐nym od tego, jakim zwykle raczy nas Hollywood. Re┐yser i operator wyra╝nie korzystaj▒ z innych tradycji kinowych, pos│uguj▒ siΩ raczej d│ugimi ujΩciami w szerokich planach, nie atakuj▒ widza k▒╢liwymi jednolinijkowcami, nie buduj▒ akcji z u┐yciem hitchcockowskiego trzΩsienia ziemi. Od pocz▒tku daj▒ do zrozumienia, ┐e jest to film do g│Ωbi chi±ski i je┐eli komu╢ ta stylistyka nie pasuje, mo┐e mieµ pretensje tylko do siebie. Ma to zar≤wno dobre, jak i z│e strony. Dobre, poniewa┐ film zyskuje zupe│nie niesamowity klimat, odrealniony, charakterystyczny dla przypowie╢ci. Z│e, poniewa┐ brak kompromisu z publiczno╢ci▒ powoduje dziwne reakcje na sali - o czym bΩdzie dalej.

Ang Lee opowiada o bohaterach, bohaterach z legendy, o kt≤rych uk│ada siΩ poematy i ╢piewa pie╢ni. Jego postacie posiadaj▒ nadnaturalne umiejΩtno╢ci, potrafi▒ unosiµ siΩ w powietrzu, walczyµ w najr≤┐niejszych okoliczno╢ciach, imponowaµ sprawno╢ci▒ i wewnΩtrzn▒ si│▒. JΩzyk, jakim siΩ porozumiewaj▒, jest ca│kowicie wyprany z cynizmu, czego w kinie dawno ju┐ nie widzia│em. Ich kwestie brzmia│yby mo┐e ╢miesznie podnio╢le i ┐a│o╢nie dramatycznie, gdyby nie fakt, ┐e stanowi▒ przyczynek do mitu, s▒ elementem ╢wiata prawdziwych bohater≤w. A robi▒ oni naprawdΩ wra┐enie - Li Mu Bai podczas wykonywania kata z mieczem, czy Shu Lien podczas walki szabl▒ nie pozostawiaj▒ w▒tpliwo╢ci, ┐e mamy do czynienia z mistrzami. W og≤le walki w filmie zrealizowane s▒ naprawdΩ ╢wietnie, wed│ug mnie lepiej ni┐ w "Matrix". Imponuje zw│aszcza praca kamery, kt≤ra niekiedy ╢ledzi postacie podczas zupe│nie karko│omnych wyczyn≤w.

Jednak si│▒ tego filmu jest przede wszystkim klimat. Ang Lee wie co╢ na ten temat, skoro jego "Rozwa┐na i romantyczna" zbiera│a tak pochlebne opinie. Pos│uguj▒c siΩ do╢µ obcymi dla zachodniej techniki filmowej chwytami, prowadz▒c narracjΩ w spos≤b jednostajny i spokojny (a nawet zaskakuj▒co wtr▒caj▒c retrospekcjΩ w samym ╢rodku filmu), kreuje klimat opowie╢ci o dawnych, bohaterskich dniach, o z│ym losie i niespe│nionych marzeniach. Ciekawe, ┐e obywa siΩ bez Wielkiego Z│a, kt≤re przy takich okazjach tw≤rcy czΩsto wykorzystuj▒. Z uwagi na kulturowe dziedzictwo tw≤rcy, wydaje siΩ zrozumia│e, ┐e najwiΩkszym zagro┐eniem dla cz│owieka jest to, co tkwi w nim samym. Przekonuj▒ siΩ o tym Li Mu Bai, Shu Lien i m│oda Jen, kt≤ra postawiona na rozdro┐u nie jest w stanie wybraµ dobrze. Jak w ka┐dej bajce chodzi o pokonanie jakiego╢ smoka - u Anga Lee ten smok tkwi w nas samych.

"Przyczajony tygrys..." obok wyszukanych scen walki obfituje te┐ w ujΩcia wysmakowane plastycznie oraz bogate w symbole. Widzimy stada kruk≤w zrywaj▒cych siΩ po╢r≤d nocy z koron drzew, szerokie ujΩcia g≤rskich strumieni, bezkresn▒, czerwon▒ pustyniΩ, walkΩ toczon▒ w koronach m│odych bambus≤w. Warstwa wizualna zosta│a przedstawiona bez zarzutu, a chwilami poszczeg≤lne kadry po prostu zachwycaj▒ kompozycj▒. Z wartych odnotowania rzeczy, jest m. in. widok Zakazanego Miasta otoczonego przedmie╢ciami z│o┐onymi z drewnianych domk≤w - tak, jak musia│o to wygl▒daµ dawno temu. Tak┐e odtw≤rcy g│≤wnych r≤l s▒ zupe│nie bez zarzutu, chocia┐ po ekranizacji takiej opowie╢ci trudno oczekiwaµ fajerwerk≤w aktorstwa. Chow Yun-Fat doskonale pasowa│ do roli Li Mu Baia, w spos≤b naturalny promieniuj▒c wewnΩtrzn▒ si│▒. ªwietnie poradzi│a sobie tak┐e m│oda Ziyi Zhang.

W tej beczce miodu jest jednak │y┐ka dziegciu. Powsta│ naprawdΩ wspania│y film, ale wymaga on przyjΩcia pewnej konwencji - bo przecie┐ normalnie nie da siΩ biegaµ po wodzie czy lataµ w powietrzu. Niestety z przyczyn dla mnie nieznanych czΩ╢µ publiczno╢ci na pokazie przedpremierowym stara│a siΩ ogl▒daµ "Przyczajonego tygrysa..." jak kolejny film z Jimem Carreyem lub Nicholasem Cagem - a tak siΩ nie da. Wobec tego ostrzegam osoby chc▒ce i╢µ na film Anga Lee: przygotujcie siΩ na masowe rechoty i g│upawe odzywki. W spos≤b niemal doskona│y rujnuj▒ nastr≤j filmu, ale obawiam siΩ, ┐e nie mo┐e siΩ bez nich obej╢µ.