|
|
 |
| Historia |
 WΩgr≤w jest jednym z najstarszych miast
wojew≤dztwa siedleckiego. Miasto le┐y w dolinie rzeki Liwiec, rozgraniczaj╣cej dwie
krainy historyczne: Mazowsze i Podlasie.
Pierwsze osiedle, bΩd╣ce zal╣┐kiem przysz│ego organizmu miejskiego
powsta│o prawdopodobni w II po│owie XIV w. w miejscu, gdzie fale osadnictwa polskiego z
teren≤w KsiΩstwa Mazowieckiego oraz ruskiego ze wschodu spotyka│y siΩ na skrzy┐owaniu
szlak≤w handlowych z Warszawy na LitwΩ i z Gda±ska na po│udnie Rzeczypospolitej.
 Ju┐ w 1414 r. zbudowany zosta│ przy
placu targowym ko£ci≤│ parafialny, a w 1441 r. ksi╣┐Ω mazowiecki Boles│aw
IV nada│ osiedlu prawa miejskie. W roku 1451 miasto by│o w│asno£ci╣
Stanis│awa z O│omu±ca, nastΩpnie w 1476 przesz│o w rΩce Uhrowskich, za£ od 1558 r.
nale┐a│o do Anny z Radziwi││≤w Kiszczyny, gor╣cej zwolenniczki reformacji. Od tego
czasu prawie przez 200 lat, WΩgr≤w by│ jednym z g│≤wnych centr≤w protestantyzmu
polskiego. Odbywa│y siΩ tu synody biskup≤w protestanckich. Przez pewien czas WΩgr≤w
dawa│ schronienie arianom, kt≤rzy mieli tu swoj╣ drukarniΩ, wydaj╣cych dzie│a znanych
teolog≤w, jak Piotr z Goni╣dza czy Marcin Krowicki.
Od 1693 r. miastem w│adali Radziwi││owie herbu Tr╣by, kt≤rzy
bardzo przyczynili siΩ do jego rozwoju.Szczeg≤lnie zas│u┐yli siΩ dla WΩgrowa
ksi╣┐e Bogus│aw Radziwi││, magnat o dwuznacznej reputacji, lecz znakomity gospodarz. Obdarzy│ on mieszczan wieloma
przywilejami, sprowadzi│ szkockich sukiennik≤w, kt≤rzy rozs│awili WΩgr≤w swoimi
wyrobami oraz nada│ miastu herb, przedstawiaj╣cy niedƒwiedzice na z│otym polu z trzema
radziwi││owskimi tr╣bami.
Z│oty wiek WΩgrowa przerwa│ "potop" szwedzki. W roku 1657
najeƒdƒcy z│upili miasto, podcinaj╣c jego dobr╣ koniunkturΩ gospodarcz╣. Kolejnym
w│a£cicielem WΩgrow zosta│ podskarbi wielki koronny Jan Kazimie┐ Krasi±ski, kt≤remu
w 1664 r. sprzeda│ miasto ksi╣┐Ω Bogus│aw Radziwi││.
Rz╣dy Krasi±skich charakteryzowa│y rozs╣dek w dziedzinie ekonomii
oraz tolerancja religijna, jednak zbieg niesprzyjaj╣cych okoliczno£ci oraz klΩska
spadaj╣cych na kraj - wojna p≤│nocna i zniszczenie miasta przez Szwed≤w w 1703
r.,nastΩpuj╣ce po niej prze£ladowania religijne i w efekcie emigracja rzemie£lnik≤w
protestanckich - zahamowa│y rozw≤j WΩgrowa.
W ci╣gu nastΩpnych dziesiΩcioleci WΩgr≤w kilkakrotnie zmienia│
w│a£cicieli. W 1762 r. odziedziczy│a go Franciszka z Krasi±skich, ksiΩ┐na
kurlandzka. Od 1782 do 1819 WΩgr≤w by│ w│asno£ci╣ Ossoli±skich, nastΩpnie do 1827
-gen. St. Kalickiego, po nim za£ nastΩpuj╣ úubie±scy i w│adaj╣ miastem do 1869 r.
W sennej atmosferze prowincjonalnego miasteczka dono£nie odbi│y siΩ
odg│osy walk powsta± narodowych. W czasie powstania listopadowego przeprawy n a Liwcu pod Liwem by│y miejscem zaciΩtych
boj≤w pomiΩdzy wojskiem polskim i korpusem rosyjskim marsza│ka Iwana Dybicza. Jedn╣ z
najwiΩkszych bitew powstania styczniowego stoczy│y z Rosjanami dnia 3.02.1863 r.
oddzia│y powsta±c≤w, dowodzonych przez Jana Matli±skiego i W│adys│awa
Jab│onowskiego. Bohaterstwo kosynier≤w spod WΩgrowa przesz│o do legendy utrwalonej w
tw≤rczo£ci M. Konopnickiej, A. Barbiera, C.K. Norwida, kt≤ry w wierszu
"Vanitas" por≤wna│ powsta±c≤w do Spartan spod Termopil.
Po klΩsce powstania, pomimo represji, WΩgr≤w podni≤s│ siΩ z
upadku gospodarczego. Od 1867 r. by│ siedzib╣ powiatu. Po 1918 r., w okresie miΩdzy
wojennym, miasto by│o rynkiem zbytu i o£rodkiem zaopatrzenia w towary przemys│owe dla
okolicznych wsi.
Lata II wojny £wiatowej przynios│y znaczne zniszczenia i straty.
WΩgr≤w by│ bombardowany przez niemieckie lotnictwo; niemal ca│a ludno£µ ┐ydowska
miasta zosta│a wymordowana; zburzono zabytkowe synagogi z XVII i XIX w. Wielu mieszka±c≤w
zginΩ│o, walcz╣c z okupantami, innych wywieziono na roboty do Niemiec.
Wyzwolenie przynie£li miastu ┐o│nierze AK, kt≤rzy w czasie akcji
"Burza" pod dow≤dztwem majora "Wolskiego" (Z. Maciejewski) wyparli dn
8.08.1944 r. oddzia│y hitlerowskie, zapobiegaj╣c zaplanowanemu przez Niemc≤w spaleniu
WΩgrowa.
 WΩgr≤w mo┐e poszczyciµ siΩ du┐ym,
jak na tak niewielk╣ miejscowo£µ, zespo│em budowli zabytkowych, z kt≤rych czΩ£µ
reprezentuje wysok╣ klasΩ artystyczn╣. Mowa tu przede wszystkim o fundacjach Jana
Dobrogosta Krasi±skiego, kt≤rego wybitny smak estetyczny zadecydowa│ o jako£ci
zbudowanych na jego polecenie ko£cio│≤w: dwa ko£cio│y, plebania i tzw.
"drukarnia aria±ska". O ┐ywych niegdy£ stosunkach handlowych z Gda±skiem
£wiadczy barokowy "Dom Gda±ski", dawna faktoria kupiecka przy rynku miejskim.
Obrazu dope│niaj╣ domy z XVIII i XIX w., zgrupowane g│≤wnie przy rynku oraz cmentarz
ewangelicki i katolicki z wieloma interesuj╣cymi nagrobkami. |
|
