BAZYLIKA
Ko£ci≤│ pod wezwaniem WniebowziΩcia Naj£wiΩtszej
Marii Panny oraz £wiΩtych: Piotra, Paw│a, Andrzeja i Katarzyny usytuowany jest przy
wschodniej pierzei rynku. Pierwszy ko£ci≤│ ufundowa│ w tym miejscu Piotr Pietkowicz
(Pietkiewicz?), dworzanin ksiΩcia mazowieckiego Janusza I, kt≤rego staraniem erygowano w
1414 r. parafiΩ i zbudowano drewniany ko£ci≤│, na pocz╣tku XVI w. zast╣piony przez
murowany. W roku 1703 Szwedzi, kt≤rzy zajΩli WΩgr≤w w czasie wojny p≤│nocnej,
spalili ko£ci≤│ z pomoc╣ wΩgrowskich protestant≤w. W tym samym roku ≤wczesny
w│a£ciciel WΩgrowa Jan Dobrogost Krasi±ski zawar│ umowΩ z warszawskim architektem
Carlo Ceronim, kt≤ry odbudowa│ ko£ci≤│ w latach 1703-1706, wykorzystuj╣c £ciany
£wi╣tyni gotyckiej oraz wtapiaj╣c w fasadΩ zachowane wie┐yczki. Autorem projektu by│
prawdopodobnie s│ynny Tylman z Gameren. Ko£ci≤│ zbudowany jest na planie prostok╣ta,
tr≤j nawowy, przykryty sklepieniem kolebkowo-krzy┐owym. Nawy boczne s╣ znacznie
wΩ┐sze od g│≤wnej. Zwraca uwagΩ bogato profilowany gzyms na pilastrach toska±skich.
Fasada typowo barokowa, z tr≤jk╣tnym szczytem, ozdobionym figurami £wiΩtych
aposto│≤w Piotra i Paw│a. Po bokach dwie wie┐yczki gotyckie pozosta│e z dawnego
ko£cio│a obronnego, podobnie jak typowe gotyckie szkarpy opasuj╣ budowlΩ. We wnΩtrzu
zesp≤l fresk≤w wspania│ego malarza w│oskiego Micha│a Anio│a Palloniego z lat
1707-1708. W prezbiterium scena WniebowziΩcia, w nawie p≤│nocnej w kaplicy
"îmierµ Chrystusa na krzy┐u", nastΩpnie "Chrzest Jezusa w
Jordanie", "Doktorowie Ko£cio│a" (£wiΩci: Bazyli, Ambro┐y, Tomasz z
Akwinu, Hieronim, Bonawentura i Grzegorz Papie┐) i "Wszyscy îwiΩci w niebie".
W nawie po│udniowej przedstawiono w kaplicy "Nauczanie
Madonny", (îwiΩta Anna, matka NMP uczy czytaµ MariΩ, w tle ojciec, îwiΩty
Joachim, niezwykle plastycznie oddana arkada nad scen╣), nastΩpnie fresk
"patronowie Polski" (£wiΩci: Wojciech, Stanis│aw, Florian, Stanis│aw Kostka,
Jacek Odrow╣┐, 6 Braci Polskich oraz Kazimierz Kr≤lewicz), po nim nastΩpuje malowid│o
"Patronki Polski" (£wiΩte: Dorota, Urszula, Jadwiga îl╣ska, Kinga,
Bronis│awa i Salomea). Przy wej£ciu znajduje siΩ fresk "Czy£ciec". Po
uko±czeniu prac wewn╣trz £wi╣tyni zosta│a ona konserwowana w 1711r. przez Aleksandra
Wyhowskiego, biskupa │uckiego.
Warto obejrzeµ portret J. D. Krasi±skiego pΩdzla Palloniego z 1712
r. Widok z okna na obrazie ilustruje wygl╣d rynku wΩgrowskiego w tym czasie. W zakrystii
znajduje siΩ zesp≤│ 20 interesuj╣cych portret≤w sarmackich z XVIII w. oraz s│ynne
"Zwierciad│o Twardowskiego". Wykonane jest ono z metalu (g│≤wnie srebro) w
ramie z napisem │aci±skim "Tym lustrem Twardowski czyni│ sztuczki magiczne, lecz
obr≤cone zosta│o to na chwale Bo┐╣". Za pomoc╣ tego zwierciad│a
czarnoksiΩ┐nik wywo│aµ ducha Barbary Radzi││≤wny dla Zygmunta Augusta, za co obu
spotka│a wkr≤tce £mierµ. PΩkniΩcie przecinaj╣ce p│ytΩ t│umaczy jakoby historia o
Napoleonie, kt≤ry bΩd╣c w WΩgrowie w drodze na wojnΩ z Rosj╣ ujrza│ w nim swoj╣
klΩskΩ podczas odwrotu z Moskwy i upu£ci│ lustro na posadzkΩ. Inni pΩkniΩcie
wi╣┐╣ z legend╣ o pr≤┐nym proboszczu, kt≤ry ci╣gle przegl╣da│ siΩ w lustrze,
dop≤ki nie ukaza│ mu siΩ w nim diabe│, co tak przestraszy│o duchownego, ┐e rzuci│
we± kluczami do ko£cio│a i st│uk│ je. Lustro przynosi ponoµ nieszczΩ£cie i lepiej
siΩ w nim nie przegl╣daµ, ┐eby nie kusiµ losu. ZESP╙ú
POREFORMACKI
Zesp≤l po reformacki, z│o┐ony z ko£cio│a, klasztoru, budynk≤w
browaru i tkalni oraz otaczaj╣cego je muru, po│o┐ony jest przy ulicy Ko£ciuszki.
Pocz╣tki za│o┐enia siΩgaj╣ 1672 r., kiedy przybyli pierwsi
reformaci sprowadzeni tu przez Jana Kazimierza Krasi±skiego dla nawracania innowierc≤w.
Ko£ci≤│ pod wezwaniem £w. Antoniego z Padwy i £w. Piotra z Alkantary, konserwowany
przez Aleksandra Wyhowskiego w 1711 r. Projektowany prawdopodobnie przez Tylmana z
Gameren, zbudowany przez zesp≤l Carla Ceroniego, jest budowl╣ p≤ƒnobarokow╣ na rzucie
prostok╣ta, z jedna nawa przykryta sklepieniem kolebkowo - krzy┐owym oraz 4 kaplicami
po│╣czonymi z nawa. Na skrzy┐owaniu transparentu i nawy okr╣g│y plafon z freskami
iluzjonistycznymi Palloniego "Adoracja Tr≤jcy îwiΩtej przez zbawionych",
ostatnie dzie│o wielkiego mistrza (ok. 1711 r.). Na sklepieniach kaplic freski
Palloniego, przemalowane do£µ niefortunnie w okresie w okresie p≤ƒniejszym: od
wej£cia po lewej "Chrystus i jawnogrzesznica", "Za£lubiny Matki Boskiej
ze £w. J≤zefem"; po prawej "Apoteoza £w. Antoniego" i "îmierµ
£w. Piotra z Alkantary". W o│tarzu g│≤wnym zwraca wspania│y "Chrystus na
krzy┐u", dzie│o znakomitego rzeƒbiarza gda±skiego Andrzeja Schlutera. W prawym
ramieniu transeptu nagrobek fundatora J. D. Krasi±skiego ze z│oconej miedzi, Autorstwa
Andrzeja Mackensena II (ok. 1712 r.).
Budynek klasztorny z pocz. XVIII wieku, z dziedzi±cem wewn╣trz. W
kru┐gankach freski - portrety £wiΩtych franciszka±skich z XVIII w. Konwent wΩgrowski
zosta│ skasowany w 1865 r.
KOSCIӣ EWANGALICKO -
AUGSBURSKI
Ko£ci≤│ po│o┐ony przy ulicy Narutowicza. Zbudowany w 1837 r.
staraniem pastora Karola Tetfejlera, murowany, salowy, z wie┐a nad kruchta
klasycystyczny. O│tarz g│≤wny z obrazem olejnym "Chrystus w Ogr≤jcu", ch≤r
muzyczny z organami. Wie┐a zwie±czona piramidalnym he│mem. W pobli┐u ko£cio│a dawna
plebania z 1763 r., wzniesiona z inicjatywy P. Tepperra, bankiera kr≤la Stanis│awa
Augusta. Obecnie po przebudowie mie£ci dom opieki "Sarepta".
KAPLICA
CMENTARNA
Znajduje siΩ na cmentarzu ewangelickim. Pierwotnie by│a ko£cio│em
wΩgrowskim gminy ewangelicko - augsburskiej. Ko£ci≤│ zbudowany z modrzewia w 1679 r.
na miejscu okazanej £wi╣tyni z 1634 r., podpalonej w 1678 r. w czasie zatarg≤w miedzy
protestantami i katolikami. Wed│ug Kaplice odbudowano w ci╣gu jednej doby (!) by
spe│niµ warunek postawiony przez biskupa │≤dzkiego, kt≤ry chcia│ powstrzymaµ
odrodzenie zboru. Ko£ci≤│ z bali, oszalowany deskami, zwie±czony wie┐yczk╣ z
sygnaturka jest najstarszym zabytkiem budownictwa drewnianego na terenie woj.
siedleckiego.
Ciekawostka jest fakt, ze zb≤r wΩgrowski by│ parafia dla
protestant≤w warszawskich od 1580 r. (data spalenia zboru w Warszawie) do 1776 r., kiedy
to odbudowano nowa £wi╣tyniΩ ewangelicka w stolicy. Na cmentarzu przyko£cielnym
interesuj╣ce nagrobki z XVII - XIX w.
BUDYNEK
KOLEGIUM OO. BARTOLOMITOW
Budynek dawnego kolegium - szko│y £redniej prowadzonej przez ksiΩ┐y
bartolomitow (inne nazwy: komuni£ci, bartoszkowie). Pierwsze kolegium ufundowane zosta│o
przez J. D. Krasi±skiego. Obecny budynek, po│o┐ony przy ul. Ko£cielnej, jest
p≤ƒnobarokowy, partiami gruntowni przebudowany. Zachowa│a siΩ jedna z 4 wie┐,
zwie±czona piΩknym barokowym he│mem. Kolegium zosta│o skasowane po powstaniu
listopadowym w odwecie za udzia│ w walkach uczni≤w i pomoc udzielana powsta±com przez
ksiΩ┐y.
DOM
GDANSKI
Dawny zajazd z XVIII wieku, usytuowany przy rynku miejskim. Wed│ug
tradycji miejscowej pe│ni│ funkcje plac≤wki kupc≤w gda±skich. Utrzymany w stylu
p≤ƒnobarokowym, murowany, przykryty blaszanym, mansardowym dachem. Mie£ci obecnie
Miejska Biblioteki Publiczna.
DRUKARNIA ARIANSKA
Dom p≤ƒnorenesansowy, tradycyjnie uwa┐any przez mieszka±c≤w
WΩgrowa za pomieszczenie drukarni, gdzie publikowano rozprawy i manifesty arian polskich,
w tym znanego teologa Piotra z Gniazda. Obecnie jest to atrapa dawnego zabytku
zrekonstruowanego od podstaw przez PP PKZ. Pierwotna "drukarnia" zosta│a
zbudowana ok. XVI-XVII w. Budynek po│o┐ony przy ul. Gda±skiej mie£ci obecnie Urz╣d
Stanu Cywilnego. |
