Bestiariusz
Encyklopedia
Historie
Humor
Kronika
Opowiadania
Organizacje
Pie╢ni
Poematy
Recenzje
Zagadki
ZwierzΩta

ZWIERZ╩TA ªR╙DZIEMIA
["ªr≤dziemie"]

Nietoperze i ptaki
Sowa kurchan≤wka	Kurchan≤wka jest ma│▒, rzadko spotykan▒ sow▒, kt≤ra przywyk│a zamieszkiwaµ otwarte kurchany i kopce oraz porzucone przez sus│y tunele w Eriadorze. Prowadzi nocny tryb ┐ycia. Jej oczy s▒ tak mocno przystosowane do widzenia w ciemno╢ci, ┐e jasne ╢wiat│o j▒ o╢lepia. Bardzo │atwo jest w ten spos≤b sp│oszyµ kurchan≤wki i sprawiµ, ┐e ca│ym rojem rzuc▒ siΩ na o╢lep do ataku. Przenosz▒ rozliczne choroby, w tym w╢ciekliznΩ i llikanthresis, na kt≤r▒ same s▒ odporne.
B▒k	zwany czapl▒ p≤│nocy, jest ptakiem brodz▒cym, ┐ywi▒cym siΩ rybami, skorupiakami i wΩ┐ami. Jest cierpliwym, sprytnym i rozwa┐nym my╢liwym. Zamieszkuje delty rzek p≤│nocno-zachodniego Endoru, a znany jest przede wszystkim dziΩki swemu przeci▒g│emu i ┐a│obnemu g│osowi. ZimΩ spΩdza na podmok│ych terenach w pobli┐u morskich wybrze┐y, jedynie latem odiwedzaj▒c uj╢cia rzek i le┐▒ce na p≤│nocy kontynentu jeziora.
úabΩd╝ czarny	Czarne │abΩdzie za mieszkuj▒ tereny po│o┐one na p≤│nocy Mordoru, a┐ po po│udniowe zak▒tki Mrocznej Puszczy; s▒ r≤wnie┐ pospolite w dolinach rzecznych w Nuradzie Rhovanionie. Jak na │abΩdzie s▒ do╢µ du┐e; w wiΩkszej gromadzie potrafi▒ nawet wywr≤ciµ │≤d┐, je╢li ta zbli┐y siΩ zbyt blisko do jednego z ich ogromnych gniazd.
Skrzydlak jaskiniowy	Skrzydlaki jaskiniowe to wielkie, inteligentne nietoperze, spotykane przede wszystkim w Morii, chocia┐ podobno widziano je r≤wnie┐ w innych okolicach podziemi, pod G≤rami Mglistymi. Wykszta│ci│ siΩ u nich niezwykle wymy╢lny spos≤b polowania, niespotykany u innych nietoperzy. Przyw≤dca stada secyduje, kt≤re z potencjalnych ofiar nale┐y zaatakowaµ, a kt≤re zignorowaµ. Pozosta│e nietoperze skrupulatnie wwykonuj▒ jego polecenia. Stworzenia te maj▒ ostre jak brzytwa szpony, kt≤rymi mog▒ rozszarpaµ zdobycz na kawa│ki. Jak na nietoperze, wydaj▒ stosunkowo g│o╢ne d╝wiΩki, co pozwala do╢µ szybko odkryµ ich obecno╢µ. Zwykle niewiele to pomaga, gdy┐ skrzydlaki s▒ bardzo szybkie i zwrotne. Ich futro jest ciemnoszare, czasem czarne, u m│odych - w plamki. Najlepsz▒ obron▒ przed nimi jest zabicie ich przyw≤dcy; jego ╢mierµ powoduje wycofanie siΩ stada, przynajmniej na jaki╢ czas.
Jaskini≤wka	Jaskini≤wki s▒ jednymi z wielu dziwacznych mieszka±c≤w Morii. S▒ bia│e, nieme, prawie ╢lepe i od┐ywiaj▒ siΩ grzybami. Po┐ywienie odnajduj▒ przy pomocy niezwykle wyczulonego zmys│u wΩchu, za╢ wrog≤w wykrywaj▒ podobnie do nietoperzy, wydaj▒c wysokie, nies│yszalne dla ludzkiego ucha d╝wiΩki. Ich wielkie, szeroko otwarte dzioby maj▒ z▒bkowane krawΩdzie, za╢ niebiekawe szpony s▒ mocne i ostre. Jaskini≤wki jako stworzenia ca│kowicie ro╢lino┐erne, rzadko atakuj▒ zwierzΩta, chyba ┐e zostan▒ napadniΩte lub dos│ownie umieraj▒ z g│odu.
SΩp skalny	jest du┐ym, czarno upierzonym ptakiem g≤rskim, kt≤ry buduje gniazda na wysokich, niedostΩpnych urwiskach. CzΩsto zdarza siΩ tak, ┐e w jednym rejonie gnie╝dzi siΩ kilka par, co jest bardziej charakterystyczne dla rodziny Corvidae (krukowate) ni┐ dla ptak≤w drapie┐nych. SΩpy skalne s▒ do╢µ inteligentne i wsp≤│pracuj▒ podczas polowa±: upatrzon▒ ofiarΩ wsp≤lnie zaganiaj▒ nad urwisko, maj▒c nadziejΩ, ┐e spadnie w przepa╢µ. Ponadto ich uwagΩ przyci▒gnie ka┐de ranne stworzenie, bez wzglΩdu na sw≤j rozmiar. SΩpy skalne spotyka siΩ najczΩ╢ciej na po│udniowych zboczach G≤r Bia│ych.
úyska i Derkacz	Derkacz to przypominaj▒cy kaczkΩ ptak brodz▒cy o czarnnopurpurowym upierzeniu. Znany jest ze swej ha│a╢liwo╢ci i natrΩtno╢ci. Szerokie, p│askie stopy pozwalaj▒ mu szybko przemykaµ po b│ocie i w╢r≤d porastaj▒cych p│ycizny wodorost≤w. Poza tym znakomicie p│ywa i potrafi nie┐le latsµ. ZwierzΩta te bardzo │atwo przystosowuj▒ siΩ do warunk≤w zewnΩtrznych, tote┐ spotkaµ je mo┐na w ca│ym ªr≤dziemiu, hen po Forodwaith, Mur i Urb na p≤│nocy. Bliskim krewniakiem derkacza jest │yska, kt≤ra z trzcin i wodorost≤w potrafi zbudowaµ p│ywaj▒ce gniazdo.
Echosok≤│	jest du┐ym , ┐yj▒cym pod powierzchni▒ ziemi ptakiem. Jest bardzo niebezpieczny, zw│aszcza wtedy, gdy uda mu siΩ zaskoczyµ ofiarΩ. Ten drapie┐ca ca│kowicie przystosowa│ siΩ do ┐ycia w ╢rodowisku pozbawionym ╢wiat│a. Podczas polowa± wykorzystuje zar≤wno echolokacjΩ, jak i infrawizjΩ. ma potΩ┐ne nozdrza, kt≤re u│atwiaj▒ mu pos│ugiwanie siΩ wΩchem. Zmys│ ten ma r≤wnie czu│y jak jaskini≤wka. Dzi≤b i szpony echosoko│a s▒ wystarczaj▒co twarde i ostre, by przebiµ prawie ka┐d▒ zbrojΩ. Ptak ten ma matowobia│e upierzenie i bezbarwn▒ sk≤rΩ. Jego dzi≤b i szpony s▒ prawie ca│kowicie przezroczyste. Jak to bywa u ptak≤w drapie┐nych, samica jest wiΩksza od samca.
Lis lataj▒cy	Lataj▒cy lis jest du┐ym gatunkiem nietoperza, zamieszkuj▒cym je┐ynowe g▒szcza lub korony zatopionych czΩ╢ciowo drzew, na podmok│ych i przybrze┐nych terenach. NajczΩ╢ciej spotyka siΩ go na bagnach i kar│owatych zagajnikach na Wschodzie, aczkolwiek odmiany o mniejszych rozmiarach ┐yj▒ r≤wnie┐ w Rhun. Istniej▒ nawet potwierdzone doniesienia, ┐e jedno ze stad zamieszkuje na po│udniu Eriadoru. W przeciwie±stwie do innych nietoperzy lataj▒cy lis doskonale czuje siΩ za dnia, gdy┐ jest obdarzony znakomitym wzrokiem i wΩchem. DziΩki wyd│u┐onemu pyskowi │atwo chwyta kryj▒ce siΩ w zaro╢lach gryzonie i zjada niedostΩpne dla jego bardziej "p│askogΩbnych" braci jagody i je┐yny.
Wielki orze│	Wielkie or│y zosta│y stwrzone przez Valar≤w - Manwego, Pana Powietrza i YavannΩ, Kr≤low▒ Ziemi. Uwa┐ane s▒ za najszlachetniejsze z ptak≤w. ich zadaniem jest sprawowanie opieki nad wszystkimi Kelvarami. Niejednokrotnie odegra│y znacz▒c▒ rolΩ w historii ªr≤dziemia. CzΩsto ratowa│y znajduj▒cych siΩ w potrzebie bohater≤w. To im zawdziΩcza ocalenie Maedhros, jeden z Noldor≤w, wiΩziony w Thangorodrimie, i Gandalf Szary, zamkniΩty przez Sarumana w Orthanku. Wielkie or│y s▒ r≤wnie inteligentne jak przedstawiciele Wolnych Lud≤w. Nie zalicza siΩ ich jednak do tej grupy, najprawdopodobniej ze wzglΩdu na brak umiejΩtno╢ci budowania i tworzenia. Z tymi potΩ┐nymi ptakami nie ma ┐art≤w: rozdra┐nione s▒ gro╝nnymi przeciwnikami. Nie toleruj▒ tch≤rzostwa w obliczu niebezpiecze±stwa. BΩd▒c nieprzejednanymi wrogami Z│a, ze szczeg≤ln▒ zaciek│o╢ci▒ nienawidz▒ lataj▒cych istot, kt≤re sprzymierzy│y siΩ z wrogami Valar≤w. Or│y porozumiewaj▒ siΩ w│asn▒ mow▒, Eryr-aryth, ale potrafi▒ te┐ m≤wiµ po sindari±sku, a niekiedy tak┐e w jΩzykach ludzi. Zdarzaj▒ siΩ w╢r≤d nich prawdziwi "uczeni", kt≤rzy opanowali po kilkadziesi▒t jΩzyk≤w.
Wielki sok≤│ z Ardoru	Te dzikie ptaki by│y ulubionymi wierzchowcami W│adc≤w Przestworzy na Dworze Ardoru w po│udniowej czΩ╢ci ªr≤dziemia. Prawdopodobnie wywodz▒ siΩ od wielkich soko│≤w z Mrocznej Puszczy. Najpe│niejsz▒ wiedzΩ na ten temat posiada│ Sauron i podzieli│ siΩ z ni▒ z oddanum z│u Dworem Eldar≤w. Nieujarzmione ardorskie soko│y po│▒czone by│y z W│adcami Wiatr≤w magicznymi wiΩzami. By│y ca│kowicie wierne swym je╝d╝com i nie pozwala│y, aby, dosiad│ je kto inny. Kto╢ taki musia│by najpierw przy pomocy magii z│amaµ ich wolΩ.
Wielki sok≤│ z Mrocznej Puszczy	Mimo ┐e wielki sok≤│ jest jednym z wiΩkszych, lataj▒cych stworze±, to nie│atwo go spotkaµ. Dzieje siΩ tak dlatego, ┐e stworzenia te zamieszkuj▒ odleg│e i wysoko po│o┐one zak▒tki Mrocznej Puszczy. Praktycznie nie spos≤b oswoiµ kt≤rego╢ z nich. Nie daj▒ siΩ utrzymaµ w niewoli i ciΩ┐ko jest przyzwyczaiµ je do nak│adania na g│owΩ kaptura. Wielki sok≤│ jest niezwykle zwrotny w locie - cecha niezbΩdna dla ptaka ┐yj▒cego w le╢nej gΩstwinie. Stosunkowo delikatna budowa cia│a nie pozwala mu unie╢µ wiΩcej ni┐ jakie╢ 30 kg │adunku, tote┐ niezbyt nadaje siΩ na wierzchowca.
Golodo	jest jasnozielonym nielotem ╢redniej wielko╢ci, przypominaj▒cym du┐▒ gΩ╢ na szczud│ach. Znakomicie p│ywa. »ywi siΩ g│≤wnie rybami, skorupiakami i miΩczakami. Wczesnym latem, w porze godowej, golodo zbieraj▒ siΩ w du┐e stada; poza tym okresem tworz▒ niewielkie grupki. Je╢li wyczuj▒ wo± drapie┐nika, natychmiast podrywaj▒ siΩ do ucieczki. Mog▒ poruszaµ siΩ z do╢µ du┐▒ szybko╢ci▒, choµ robi▒ to nieco niezgrabnie. Wyj▒tkiem jest tu czas wylΩgu, kiedy to dzielnie staj▒ w obronie zagro┐onych gniazd. Przy nadarzaj▒cej siΩ okazji chΩtnie od┐ywiak▒ siΩ padlin▒. Ptaki te bardzo lubi▒ miΩso, ale w praktyce s▒ w stanie zadowoliµ siΩ czymkolwiek, gdy┐ kiepscy z nich my╢liwi
Gorkruk	Gorkruk jest mniejszym kuzynem z│ego krebaina. Nie jest z natury z│y, ale cechuje go ca│kowita obojΩtno╢µ na cierpienia innych stworze±. Jest on od swego pobratymca znacznie mniej inteligentny i mo┐na w zasadzie powiedzieµ, ┐e ┐yje po to, aby je╢µ. Gorkruki lubi▒ b│yskotki i potrafi▒ gromadziµ niewiarygodne ilo╢ci ╢wiecide│ek i drobnych monet. W ich niechlujnych koloniach lΩgowych czΩsto mo┐na znale╝d╝ pewn▒ ilo╢µ kosztowno╢ci. Potencjalni rabusie musz▒ mieµ siΩ na baczno╢ci. Gorkruki ca│ymi stadami broni▒ dostΩpu do gniazd, ze szczeg≤lnym upodobaniem pr≤buj▒c wyd│ubaµ intruzom oczy.
Cietrzew stepowy	Ten pulchny ptak grzebi▒cy pochodzi z │▒k i step≤w Rohanu. Ze wzglΩdu na wyborny smak miΩsa jest upragnion▒ zdobycz▒ wielu my╢liwych, zar≤wno tych skrzydlatych, jak i dwu- oraz czworonogich. Wielu ludzi a tak┐e zwierzΩta chΩtnie zrezygnuj▒ z jakiej╢ innej, │atwiejszej zdobyczy, w zamian za szanse upolowania t│u╢ciutkiego cietrzewia. Upierzenie cietrzewi zapewnia im doskona│y kamufla┐ w ich naturalnym ╢rodowisku. DziΩki temu ich populacja utrzymuje siΩ wzglΩdnie na sta│ym poziomie. Godowy, bucz▒cy g│os samca przywodzi na my╢l odg│os, jaki wydaje butelka w chwili, gdy dmucha siΩ jej w szyjkΩ.
Wielki nietoperz	Szaropurpurowy wielki nietoperz zamieszkuje oddalone zakamarki Mrocznej Puszczy, tote┐ widuje siΩ go rzadko i niewiele wiadomo o jego zwyczajach. Po┐era ptaki prowadz▒ce nocny tryb ┐ycia, ogromne paj▒ki i rozmaite gryzonie. NajwiΩksze i najodwa┐niejsze okazy s▒ w stanie upolowaµ nawet niedu┐ego nied╝wiedzia. Z ofiar wysysa krew i wyjada najdelikatniejsze kawa│ki miΩsa.
Ba┐ant zielony	Ba┐anty zielone maj▒ niezwykle okaza│y wygl▒d: samice i m│ode szczyc▒ siΩ l╢ni▒cym, zielonobr▒zowym upierzeniem, podczas gdy samca zdobi▒ szmaragdowozielone pi≤ra i d│ugi, pow│≤czysty ogon. Samce znane s▒ poza z za┐artych pojedynk≤w o potencjalne partnerki. Gwa│townie doskakuj▒ do siebie tworz▒c chmurΩ szmaragdowego puchu ikot│uj▒c siΩ w niej, a┐ do momentu, gdy jeden z nich siΩ wycofa, wyczerpany i z potarganym pierzem. Ba┐ant zielony, podobnie jak cietrzew stepowy, uchodzi za smaczn▒ zdobycz, ale jako twardszy od delikatnego cietrzewia, musi przed zjedzeniem trochΩ skruszeµ.
Kruk zielonoskrzyd│y	Tego niezwykle ┐ywotnego, inteligentnego mieszka±ca wybrze┐y i teren≤w podmok│ych │atwo jest oswoiµ, nawet kiedy ju┐ doro╢nie. Mo┐e w≤wczas s│u┐yµjako wy╢mienity pos│aniec, gdy┐ potrafi odnale╝µ drogΩ do domu z ka┐dego miejsca, oddalonego nawet o 150 km. Jednak, podobnie jak w przypadku krukowatych, jego uwagΩ przyci▒gaj▒ wszselakie ╢wiecide│ka. Ma po│yskliwe czarne upierzenie z plamkami opalizuj▒cej zieleni na skrzyd│ach. Z tego wzglΩdu trzymany jest czasem jako ptak ozdobny.
Nietoperz drapie┐ny	Nietoperze te s▒ du┐ymi drapie┐nikami z G≤r Bia│ych, wyczulonymi na zapach krwi. Na krwawi▒c▒ ofiarΩ rzucaj▒ siΩ ca│ym stadem, by ostrymi jak brzytwa, drobnymi zΩbami obedrzeµ z niej miΩso a┐ do ko╢ci. S▒ nosicielami rozmaitych chor≤b. NajczΩ╢ciej mieszkaj▒ w pobli┐u wej╢µ do jaski±, ale spotyka je siΩ r≤wnie┐ w szczelinach urwisk i w opuszczonych budowlach.
Jatewoon	ZwierzΩ to, znane r≤wnie┐ jako "toporodzi≤b" i "ptak z bagnisk", ma bez ma│a 3 metry wysoko╢ci, │abΩdzi▒ szyjΩ i d│ugie, mocne nogi. Jatewoon jest bia│y ze szkar│atn▒ smug▒ biegn▒c▒ przez czo│o i oczy; zdaleka przypomina du┐ego ┐urawia, choµ nie jest z nim spokrewniony. Dzi≤b ma jasnoszary z wyj▒tkiem ostrego, osadzoneggo na nim grzebienia, ku ty│owi, a┐ za g│owΩ siΩga pi≤ropusz tej samej barwy. Dzi≤b drapie┐niak jest wprost stworzony do rozdzierania miΩsa ofiar, za╢ zako±czone szponami nogi potrafi▒ chwyciµ i mocno przytrzymaµ nawet niewielkie zwinne zwierzΩ. Jatewoony ┐ywi▒ siΩ wΩ┐ami, rybami i drobnymi ssakami. ReputacjΩ niebezpiecznych i wrogo nastawionych zawdziΩczaj▒ zapalczywo╢ci, z jak▒ broni▒ gniazd, zwykle ukrytych w╢r≤d mokrade│. Zaskoczone przez robi▒cych du┐o ha│asu ludzi potrafi▒ pierwsze zaatakowaµ. S▒ niewiarygodnie silne, co w po│▒czeniu z ich rozmiarami stanowi ogromne zagro┐enie dla przeciΩtnej ludzkiej istoty. Bezpo╢rednia konfrontacja z tym ptakiem mo┐e sko±zcyµ siΩ roz│upaniem czaszki. Jatewoony │▒cz▒ siΩ w pary na ca│e ┐ycie i co roku samica znosi jedno-dwa jaja. Zwykle prze┐ywa tylko jedno pisklΩ, kt≤re ro╢nie w niezwykle szybkim tempie - po roku osi▒ga trz czwart wielko╢ci doros│ego osobnika, za╢ po dw≤ch jest ju┐ w pe│ni dojrza│e. Jatewoony potrafi▒ lataµ, ale je╢li ju┐ musz▒ uciekaµ przed niebezpiecze±stwem, to raczej po prostu szybko biegn▒, szukaj▒c schronienia w wodzie.
Zimorodek	Najminejszy z zamieszkuj▒cy Endor ptako-rybo│ow≤w, jest r≤wnie┐ tym, kt≤ry siΩ najlepiej prezentuje. Ma du┐y, srebrzysty dzi≤b i upierzenie w kolorach srebra, b│Ωkitu, oran┐u i bieli. Domostwa zimorodk≤w zupe│nie nie przystaj▒ do ich urody. Ptaki te mieszkaj▒ w brudnych norkach wyrytych w nadbrze┐nym urwisku, kt≤re s▒ pe│ne gnij▒cego ╢miecia i rybich o╢ci. CzΩsto │upem zimorodka padaj▒ te┐ owady, ma│e jaszczurki i drobne p│azy.
Kirinkir	jest szkar│atny m ptaszkiem o szkar│atnym upierzeniu i wyj▒tkowo piΩknym, wyskoim g│osie. By│ jednym z ulubionych ╢piewaj▒cych ptak≤w w Numenorze. Po upadku Numenoru w roku 3319 DE po kirinkirach pozosta│o jedynie mn≤stwo po╢wiΩconych im wierszy, ilustracji w ksi▒┐kach i dzie│ sztuki przedstawiaj▒cych tych ma│ych ╢piewak≤w. Niekt≤rzy z uciekaj▒cych przed zag│ad▒ Wiernych przywie╝li podobno swoich ulubie±c≤w do ªr≤dziemia, al enie jest pewne, czy kt≤rykolwiek z ptak≤w prze┐y│. M≤wi siΩ, ┐e Radagast ma w swoim domu w Rhosgobel parkΩ tych ptak≤w.
Orao	Pustynny orao, odmiana or│a kt≤rego ojczyzn▒ jest Daleki Harad, przypomina swych ┐yj▒cych na p≤│nocy pobratymc≤w. Jednak otoczenie, w jakim ┐yje, wyznaczy│o mu rolΩ nie tylko my╢liwego, ale i padlino┐ercy. Szybuj▒c wysoko w powietrzu wypatruje poruszaj▒cych siΩ w dole stworze± i spada na nie znienacka. W przeciwie±stwie do or│≤w P≤│nocy nie gardzi jednak padln▒, co ╢wiadzczy o dostosowaniu siΩ do ╢rodowiska. Jest te┐ dostatecznie zuchwa│y, by atakowaµ karawany przemierzaj▒ce po│udniowe szlaki Haradu. Na rozleg│ych po│udniowo-zachodnich r≤wninach tej krainy rywalizuje z cz│owiekiem o miano najgro╝niejszego my╢liwego. Gniazda buduje w pieczarach p≤│nocnej czΩ╢ci G≤r »≤│tych lub w╢r≤d wzg≤rz po│o┐onych na wsch≤d od g≤rzystego rejonu Raj. Rozmiarami nie dor≤wnuje wielkim or│om, ale i tak potrafi unie╢µ zejest z pewno╢ci▒ najdostojniejszym ze wszystkich wodnych ptak≤w. Pochwaliµ siΩ te┐ mo┐e nieprzeciΩtn▒ inteligrncj▒. Jest w stanie zapamiΩtaµ i rozpoznaµ tych, kt≤rzy mu pomogli lub go skrzywdzili. Istniej▒ liczne ╢wiadectwaludzi, kt≤rzy zab│▒dzili na bagnach i zostali stamt▒td bezpiecznie wyprowadzeni w│a╢nie przez │abΩdzie. Niekt≤re prymitywne ludy, jak na przyk│ad Ludzie z Mokrade│, zamieszkuj▒cy Nindalf, oddaj▒ im cze╢µ jako ╢wiΩtym istotom po╢wiΩconym Valierze Yavannie. úabΩd╝ pstry ma kremowobia│e upierzenie z mn≤stwem szarych i czarnych plamek. Jego smaczne miΩso i wspania│e pi≤ra sprawiaj▒, ┐e czΩsto pada ofiar▒ tych, u kt≤rych chciwo╢µ bierze g≤rΩ nad szacunkiem. Naj│atwiej spotkaµ go w Nindalf i wzd│u┐ brzeg≤w Anduiny w spokojnych czΩ╢ciach Itchilien. sob▒ upolowan▒ kozΩ czy owcΩ.
úabΩd╝ pstry	jest z pewno╢ci▒ najdostojniejszym ze wszystkich wodnych ptak≤w. Pochwaliµ siΩ te┐ mo┐e nieprzeciΩtn▒ inteligrncj▒. Jest w stanie zapamiΩtaµ i rozpoznaµ tych, kt≤rzy mu pomogli lub go skrzywdzili. Istniej▒ liczne ╢wiadectwaludzi, kt≤rzy zab│▒dzili na bagnach i zostali stamt▒td bezpiecznie wyprowadzeni w│a╢nie przez │abΩdzie. Niekt≤re prymitywne ludy, jak na przyk│ad Ludzie z Mokrade│, zamieszkuj▒cy Nindalf, oddaj▒ im cze╢µ jako ╢wiΩtym istotom po╢wiΩconym Valierze Yavannie. úabΩd╝ pstry ma kremowobia│e upierzenie z mn≤stwem szarych i czarnych plamek. Jego smaczne miΩso i wspania│e pi≤ra sprawiaj▒, ┐e czΩsto pada ofiar▒ tych, u kt≤rych chciwo╢µ bierze g≤rΩ nad szacunkiem. Naj│atwiej spotkaµ go w Nindalf i wzd│u┐ brzeg≤w Anduiny w spokojnych czΩ╢ciach Itchilien.
Nietoperz nadwodny	Ten newielki, czarny nietoperz nadwodny rzadko atakuje ludzi czy elfy, chyba ┐e wpadnie w panikΩ lub znajdzie siΩ w pu│apce. Jest natomiast gro╝nym nosicielem pche│ i innych paso┐yt≤w, kt≤re rozsiewa w le┐▒cych na uboczu osadach i obozowiskach. Roznoszone przez niego zarazki czΩsto wywo│uj▒ tak zwan▒ Okresow▒ Gor▒czkΩ.
Kruk	Kruki nale┐▒ do najinteligentniejszych ptak≤w spotykanych w ªr≤dziemiu. Nie s▒ r≤wnie m▒dre i szlachetne jak wielkie or│y, ale podobnie jak one stoj▒ po stronie dobra, w przeciwie±stwie do swych licznych krukowatych kuzyn≤w. Uwa┐a siΩ je za pos│a±c≤w Valara Namo (Mandosa), zwi▒zanych z Losem i przewidywaniem przysz│o╢ci. W trzeciej Erze kruki z Ereboru zaprzyja╝ni│y siΩ i s│u┐y│y rad▒ krasnoludom z linii Durina. Kruki ┐yj▒ d│ugo - Roak z Ereboru do┐y│ ponad 150 lat; s▒ bystre i w pewien spos≤ magiczne. Mog▒ uczyµ siΩ jΩzyk≤w ludzi lub elf≤w. Mowa krasnoludzka jest dla nich zbyt zawi│a, a s│owa Ent≤w - zbyt d│ugie.
Orze│ czerwony	Or│y czerwone w│adaj▒ przestworzami Wschodu. Ci wspaniali drapie┐cy, mniejsi krewniacy wielkich or│≤w, wystΩpuj▒ do╢µ licznie i stanowi▒ pewne zagro┐enie dla os≤b podr≤┐uj▒cych przez G≤ry Czzerwone i G≤ry Wiatru. NaszczΩ╢cie jednak ptaki te wol▒ polowaµ na kozy, owce i dzikie konie. Charakterystyczne dla ich wygl▒du s▒ czerwone ko±c≤wki pi≤r i szkar│atne dzioby.
Orze│ morski	jest mniejszym, zwinniejszym kuzynem czerwonego or│a, zamieszkje wybrze┐a Romnearu i wschodniego Haragaeru. Poluje g│≤wnie na morskie ssaki i du┐e ryby przemykaj▒ce tu┐ pod powierzchi▒ wody. Zdarza siΩ, ┐e jego │upem padaj▒ te┐ ┐≤│wie. Spotkanie siΩ z or│ami mo┐e siΩ zako±czyµ fatalnie nawet dla morskiego smoka. Jest to jeden z powod≤w, dla kt≤rych plemiona zamieszkuj▒ce odleg│e, wschodnie wyspy uznaj▒ te ptaki za swych obro±c≤w i oddaj▒ im cze╢µ. Upierzenie or│a morskiego przechodzi od ┐≤│toz│otawego na brzuchu do b│Ωkitnozielonego na grzbiecie i skrzyd│ach. Ostry dzi≤b tego ptaka ma z│ot▒ barwΩ.
Drozd	Drozdy to du┐e ptaki ╢piewaj▒ce, niemal r≤wnie inteligentne i utalentowane jak kruki. S▒ jednymi z najlepszych zwiadowc≤w i pos│a±c≤w Radgasta Burego. Od dawna przyja╝ni▒ siΩ z lud╝mi, zw│aszcza w Ereborze i Dali. Krasnoludy podziwiaj▒ drozdy, ale nie potrafi▒ siΩ z nimi porozumieµ, gdy┐ ptaki te m≤wi▒ za szybko i nazbyt wysokim g│osem. Ich mowa jest r≤wnie┐ zbyt trudna dla ent≤w. Jedynie ludzie i elfy s▒ w stanie opanowaµ jΩzyk drozd≤w. Wymaga to jednak wiele czasu i cierpliwo╢ci. Drozdy maj▒ wy╢mienity wzrok i w╢cibsk▒ naturΩ, co czyni z nich dobrych szpieg≤w.
Sowa b│otna	Te rzadko spotykane ptaki prowadz▒ dienny tryb ┐ycia. Sowy b│otne nie s▒ zbyt du┐e, ale za to, jak wiele zamieszkuj▒cych Endoe ptak≤w, wyj▒tkowo inteligentne i spostrzegawcze. Elfy nauczy│y je mowy i teraz sowy pos│uguj▒ siΩ w│asnym jΩzykiem. Kto╢ pozostaj▒cy w bliskim kontakcie z Natur▒ mo┐e wiele siΩ od nich dowiedzieµ.
Grotowiec wrzaskliwy	to ma│y, jaskrawoczerwony nietoperz, o wyd│u┐onym nosie. Ma d│ugi jΩzyk, kt≤ry s│u┐y mu do wyd│ubywania owad≤w z w▒skich otwor≤w szczelin. JΩzyk ten wydziela r≤wnie┐ silnie toksyczn▒ truciznΩ dzia│aj▒c▒ na uk│ad nerwowy. DziΩki niej grotowiec mo┐e sparali┐owaµ, a nawet zabiµ wiΩksze od siebie stworzenie. Nietoperz ten ma ma│e, ostre zΩby, kt≤rymi rozszarpuje swe ofiary na drobne kawa│ki. Grotowce czΩsto poluj▒ na ┐aby i jak na ironiΩ, robi▒ to w niezwykle "┐abi" spos≤b: chwytaj▒ je w p≤│ skoku swoim d│ugim jΩzykiem. Stworzenia te zawdziΩczaj▒ sw▒ nazwΩ przenikliwemu, wysokiemu krzykowi, kt≤ry do╢µ czΩsto wydobywa siΩ z ich gardzieli. Grotowce wrzaskliwe spotyka siΩ jedynie w Morii i w jaskiniach G≤r Mglistych
Orze│ z Vereut	Or│y z vereut ┐yj▒ w╢r≤d wzg≤rz wschodniego Eriadoru. S▒ prawie ca│kowicie czarne, tylko ich g│owa i ko±ce skrzyde│ maj▒ ciemnopurpurowe zabarwienie. Z upierzeniem wyra╝nie kontrastuj▒ jasno┐≤│te oczy i dzi≤b. Poluj▒ w╢r≤d wzg≤rz lataj▒c cicho tu┐ nad ziemi▒. DziΩki temu ich ofiary s▒ zwykle zaskakiwane atakiem drapie┐nika wynurzaj▒cego siΩ nagle zza szczytu wzniesienia. Ulubion▒ zdobycz▒ or│≤w s▒ sus│y i g≤ralki skalne. Specyficzna metoda │ow≤w or│≤w z Vereut sprawia, ┐e ptaki te s▒ niebezpieczne nie tylko dla stworze±, na kt≤re poluj▒. Przekona│ siΩ o tym niejeden Eriadorczyk wpadaj▒c na szczycie wzniesienia wprost na lec▒cego z przeciwka drapie┐nika. Twarze niekt≤rych Dunlandczyk≤w szpec▒ blizny ╢wiadcz▒ce o tym, ┐e spotkanie takie zazwyczaj nie jest zbyt przyjemne.

Stworzenia wodne
Karnantor	Karnantory to ogromne, ocaniczne wΩgorze, nale┐▒ce do najniebezpieczniejszych wodnych stwor≤w. Zamieszkuj▒ rafy we wschodnich rejonach Morza Po│udniowego i na po│udniu Morza Wschodniego. Szczeg≤lnie upodoba│y sobie ciep│e wody u po│udniowo wschodnich brzeg≤w Endoru, kt≤re s▒ zasobne w po┐ywienie i zapewniaj▒ wiele dogodnych kryj≤wek. Ci wiecznie g│odni mieszka±cy morskich p│ycizn zywi▒ siΩ rekinami i innymi du┐ymi rybami. Rywalizuj▒ z krakenami , wielorybami i ogromnymi ┐o│wiami o sprawowanie kontoli nad poszczeg≤lnymi akwenami. Karnantory s▒ szczeg≤lnie gor╝ne wiosn▒ kiedy to powracaj▒ na tarliska u wybrze┐y Waw, Cevry, Arth i Vulum Shryac - czerwonosrebrzyste wΩgorze k│Ωbi▒ siΩ w╢r≤d tamtejszych raf, poluj▒c i parz▒c siΩ w budz▒cym grozΩ szale.
Charothrond	olbrzymi kaszalot, jest mieszka±cem g│Ωbin Belegaeru, oceanu kerz▒cego na zach≤d od ªr≤dziemia. W przeciwie±stwie do wiΩkszo╢ci wieloryb≤w natura obdarzy│a go dwudziestocentymetrowymi zΩbami, co sprawia, ┐e poluje naa ryby i ka│amarnice, zamiast ┐ywiµ siΩ krylem przy pomocy fiszbinowego cedzid│a. Jego ulubion▒ zdobycz▒, a zarazem najgro╝niejszym rywalem , jest ka│amarnica olbrzymia. Mimo, ┐e potrafi wywr≤ciµ do g≤ry dnem spory statek, czΩsto pada ofiar▒ bezlitostnych, umbarskich wielorybnik≤w, poluj▒cych w okolicy Zatoki Belfalas. Umbarczycy poluj▒ na samotne wieloryby dla ich t│uszczu, ko╢ci i ambry, kt≤ra s│u┐ do wyrobu znakomitych perfum.
Ka│amarnica Eris	Te niewielkie, posiadaj▒ce po kilka macek stworzonka ┐yj▒ w ciep│ym Morzu Po│udniowym, u wybrze┐y Mumakanu. Ze wzglΩdu na wydzielany przez siebie atrament, padaj▒ czΩsto │upem alchemik≤w i innych ludzi zajmuj▒cych siΩ wytwarzaniem magicznych mikstur. Dok│adny przepis na jego zastosowanie w magicznych roztworach znany jest jednak tylko nielicznym. Powszechnie u┐ywa siΩ wydzieliny tych ka│amarnic jako sk│adnika pasty maskuj▒cej i niewidzialnego atramentu pisarskiego.
Min≤g morski	Min≤g jest szar▒, pozbawion▒ szczΩk ryb▒ o walcowatym ciele. Prowadzi paso┐ytniczy tryb ┐ycia, przysysaj▒c siΩ do swych ofiar okr▒g│ym otworem gΩbowym, podobnie jak czyni to pijawka. Powoli wgryza siΩ w cia│o ofiary i ssie krew, a┐ zaspokoi g│≤d.
Pijawka	Wprawdzie w niekt≤rych kulturach stworzenie to jest cenione ze wzglrdu na swe zastosowanie w medycynie, to jednak mieszka±cy rzecznych delt traktuj▒ pijawki jak zwyk│e paso┐yty. To paskudne stworzenie przypomina nieco pozbawionego skorupy ╢limaka. Pijawka czepia siΩ sk≤ry ciep│okrwistych istot i za pomoc▒ z▒bkowanego jΩzyka przebija siΩ do naczy± krwiono╢nych. Potem pije krew swej ofiary tak d│ugo, a┐ bΩdzie zbyt ciΩ┐ka aby siΩ dalj utrzymaµ.
Morchaithras	zwana r≤wni┐ "ostrzem z cienia", to wilka, czarna p│aszczka. ma d│ugi, przypominaj▒cy bicz ogon, z kt≤rgo stercz▒ kr≤tkie i niezwylke ostre zadziory. Ostrza te tn▒ niczym no┐e i wprowadzaj▒ do ran siln▒ truciznΩ dzia│aj▒c▒ na uk│ad miΩ╢niowy. Przero╢niΩte przypominaj▒ce skrzyd│a p│etwy piersiowe ci▒gn▒ siΩ wzd│u┐ g│owy i ca│ego tu│owia p│aszczki, nadaj▒c jej romboidalny kszta│t. Ich ko±c≤wki zaopatrzone s▒ w organy przystosowane do ra┐enia pr▒dem elektrycznym, co mo┐e oszo│omiµ lub unieruchomiµ. Morchaithras najchΩtniej p│ywa blisko dna przybrze┐ngo szlfu i zagrzebuje siΩ w piasku na p│yciznach. W│a╢nie w takiej pozycji oczekuje na sw▒ zdobycz. Jej szczeliny skrzelowe i w▒ski otw≤r gΩbowy znajduj▒ siΩ na spodniej stroni cia│a. P│yn▒c, p│aszczka porusza p│etwami piersowymi mkn▒c przez wodΩ z niezwyk│▒ szybko╢ci▒ i wdziΩkiem. Wygl▒da to zupe│nie tak, jakby lecia│a w powietrzu.
Mulkanar	to najwiΩkszy przedstawociel rodziny miΩczak≤w. ma czrn▒, tward▒, dwuczΩ╢ciow▒ skorupΩ, kt≤ra chroni jego miΩkkie cia│o. Jest spokrewniony z ma│┐em olb┐ymim, ma jednak wiΩksze rozmiary i dysponuje wiΩksz▒ szybko╢ci▒. Chroni go pod│u┐na prawie owalna skorupa. Stworzenie to wydziela ciecz dzia│aj▒c▒ jak silny kwas zdoln▒ oszo│omiµ wiΩksz▒ zdobycz i zabiµ mniejsze ofiary prze┐eraj▒c im sk≤rΩ. Mulkanary spotykan s▒ wzd│u┐ wschodnich wybrz┐y Endoru. Poluje siΩ na nie dla ich ogromnych pere│. Jeden z takich bezcennych klejnot≤w, zwany ksiΩ┐ycm Womaw, ma ponad 15 centymetr≤w ╢rednicy. Jak m≤wi▒ legendy, najwiΩksze z pere│ mog│y s│u┐yµ jako Kamienie Widz▒ce, choµ nie s▒ tak potΩ┐ne jak numenorejskie palantiry.
Nimaeargurth	Najbardziej ╢mierciono╢ny spo╢r≤d rekin≤w zamieszkuj▒cych wody Endoru zwie siΩ w jΩzyku elf≤w nimaergurth - "Bia│a morska ╢mierµ". Drapie┐niki te maj▒ zwykle ponad 5 metr≤w d│ugo╢ci. S▒ zawsze g│odne i nigdy nie ╢pi▒. Poluj▒ dos│ownie na wszystko, co tylko nadaje siΩ do rozszarpania i po┐arcia. Ich ofiar▒ mog▒ pa╢µ nawet ranne wieloryby. Nimaeargurth maj▒ bia│e brzuchy i szare grzbiety. W wyd│u┐onej, ostro zako±czonej paszczy mie╢ci siΩ dziewiΩµ rzΩd≤w p│askich tr≤jk▒tnych zΩb≤w, z kt≤rych najbardziej zewnΩtrzne maj▒ od 15 do 20 cm d│ugo╢ci. Jak wszystkie rekiny, nimaeargurth jest ryb▒ chrzΩstno-szkieletow▒ i ┐yworodn▒. W ka┐dym miocie rodzi siΩ zwykle od 7 do 9 m│odych.
Pika	Znan▒ z zajad│o╢ci pikΩ zwie siΩ niekiedy rekinem s│odkowodnym. PotΩ┐ne szczΩki tj ryby s▒ uzbrojone w paskudne zΩbiska, kt≤re nie popuszcz▒ raz pochwyconej zdobyczy do chwili, gdy uda jej siΩ wyrwaµ spory kawa│ek cia│a ofiary lub do momentu, gdy pika zostanie powa┐nie zraniona. M│ode osobniki ┐ywi▒ siΩ skorupiakami i miΩczakami. Jednak w miarΩ dorastania piki przestawiaj▒ siΩ na wiΩksz▒ zdobycz - doros│e po┐eraj▒ niewielkie ssaki. Rzadko siΩ na szcz╢cie zdarza, by pika zaatakowa│a p│yn▒cgo cz│owieka, co szczeg≤lnie cieszy Rzecznych Ludzi z Kalenardhonu (Rohanu), gdy┐ w Onodlo (Rzece Ent≤w) widziano okazy maj▒ce ponad 2 metry d│ugo╢ci.
Sarnumen	Daleki krewniak karnantora, sarnumen to du┐y, grubosk≤rny, s│odkowodny wΩgorz. Nazwa jego pochodzi od szarych rogowych │usek, zakomicie chroni▒cych cia│o i pozwalaj▒cych mu zagrzebywaµ siΩ w mule na dnie rzeki, gdzie udaje kamie±. Od po│owy Drugiej Ery, kiedy to sarnumenprzyby│ ze swego pierwotnego domu - Numenoru i zosta│ beztrosko wprowadzony do w≤d po│udniowego Endoru, sta│ siΩ g│≤wnym my╢liwym rzek i jezior bior▒cych pocz▒tek w G≤rach »≤│tych. Poza znaczn▒ si│a i olbzymimi zΩbami sarnumen znany jest jeszcze dziΩki ╢mierciono╢nym zadziorom, umiejscowionym na grzbiecie wzd│u┐ krΩgos│upa. S▒ one po│▒czone z gruczo│ami jadowymi i ka┐dy, komu zdarzy siΩ nadepn▒µ b▒d╝ chwyciµ rybΩ, ryzykuje zastrzyk dzia│aj▒cej na uk│ad nerwowy b│Ωkitnawej trucizny, kt≤ra bierze sw▒ nazwΩ od sarnumena.
Jesiort	Jesiort, pradziad wszystkich s│odkowodnych ryb, w spokojnych wodach dorasta do 5,5 metra d│ugo╢ci. Cia│o jego okrywa │uska, a dodatkow▒ ochronΩ zapewniaj▒ stercz▒ce po bokach, w piΩciu rzΩdach, kostne tarcze. Jako zwierzΩ z natury │agodne jesiort nie zaatakuje pierwszy, je╢li tylko nie zagrozi siΩ jego kryj≤wce - w≤wczas w╢ciekle rzuca siΩ na wszystkie strony, got≤w staranowaµ lub wywr≤ciµ znajduj▒c▒ siΩ w pobli┐u rzeczn▒ │≤d╝. Szarosrebny jesiort zamieszkuje morskie p│ycizny i rzeki, ┐ywi▒c siΩ robakami, miΩczakami, skorupiakami i drobnymi rybkami, ┐yj▒cymi przy dnach tych zbiornik≤w. Z uwagi na niez│e miΩso i niezwykle smakowit▒ ikrΩ, urz▒dza siΩ niekiedy na nie polowania.
Ulmodil	»adna z wodnych istot nie dor≤wnuje ulmodilowi inteligencj▒; ┐adna te┐ nie cieszy siΩ wiΩksz▒ │ask▒ bog≤w. Te przepiΩkne b│Ωkitnobia│e morskie delfiny s▒ s│ugami Ulma i wiernymi sprzymierze±cami Telerich. Z│o┐ona spo│eczno╢µ i du┐e , szeroko rozprzestrzenione │awice pozwalaj▒ im dzia│aµ z zaskakuj▒c▒ jednomy╢lno╢ci▒, zw│aszcza gdy zjawiaj▒ siΩ wezwane przez w│adcΩ lub gdy s▒ rozdra┐nione przez wroga. Ulmodil tworz▒ zhierarchizowane grupy, licz▒ce od 10 do 200 osobnik≤w, kt≤re z kolei │▒cz▒ si w wiΩksze stada. ZrΩczne i skore do zabawy, poruszaj▒ siΩ blisko powierzchni otwartego morza, wci▒┐ wyskakuj▒c nad wodΩ. Potrafi▒ rozwin▒µ szybko╢µ do 65 kilometr≤w na godzinΩ. Nurkuj▒c mog▒ zej╢µ na g│Ωboko╢µ do 300 metr≤w i potrafi▒ wytrzymaµ w zanurzeniu do piΩciu minut. Umlodil ma g│adk▒, na grzbiecie b│Ωkitn▒, od spodu za╢ bia│▒ sk≤rΩ. D│ugiego, pe│nego kr≤tkich, ostrych zΩb≤w pyska podobnego do dzioba mo┐e urzyµ jako maczugi. Wypuk│e czo│o skrywa w t│uszczowej otoczce swoisty sonar, umo┐liwiaj▒cy zwierzΩciu niezwykle precyzyjne wykrywanie rozmaitych obiekt≤w.
Ma│┐ Vessy±ski	jest rzdko spotykanym miΩczkiem , ┐yj▒cym jedynie w g│Ωbszych wodach Haragaeru i po│udniowej czΩ╢ci Belegaeru. Lekarz i uzdrawiacze ceni▒ go sobie ze wzglΩdu na jego w│a╢ciwo╢ci lecznicze. Ma│┐ vey±sski posiada piΩkn▒, srebrzyst▒ muszle, kt≤ra mo┐e staµ siΩ wyj▒tkowej urody ozdob▒.
Wel	jest gatunkiem olbrzymiego zΩbacza. Walcowate cia│o tej tΩpej, paskudnej bestii zazwyczaj mierzy ok. p≤│tora metra d│ugo╢ci, ale czasem mo┐e ono osi▒gn▒µ nawet trzysta centymetr≤w. Jego waga dochodzi do ponad 300 kilogram≤w. Cia│o stworzenia wie±czy sp│aszczony │eb i szeroki pysk, przy kt≤rym wyrastaj▒ w▒sy - dwa d│ugie i cztery kr≤tsze. S▒ one narz▒dem dotyku. Wel potrafi po│kn▒µ zdobycz w ca│o╢ci, a s│yszano o wypadkach, kiedy ryby te taranowa│y │odzie i czeka│y, co z nich wypadnie.

Serwis zaprojektowa│ i prowadzi:
Micha│ Rossa - barahir@tolkien.art.pl

Patronem serwisu jest .: gate internet services

ZWIERZ╩TA ªR╙DZIEMIA ["ªr≤dziemie"]

ZWIERZ╩TA ªR╙DZIEMIA
["ªr≤dziemie"]