|
 |
||||
| Temat
miesiąca
Spis artykułów Archiwum Kontakty Informacje Strona główna Poczta do redakcji
|
|
Herb - jako znak osobisty dziedziczony przeważnie po ojcu, czyli po mieczu - wykształcił się w Polsce około XIII w. Wraz z ukształtowaniem się herbu zaczęło tworzyć się w wieku XIII i XIV prawo heraldyczne. Twórcami tego prawa byli urzędnicy królewscy, tak zwani heroldowie, do zadań których należało m.in. czuwanie nad poprawnością (zgodnie z zasadami heraldyki) wizerunków herbów oraz ewentualna ich korekta. Herb coraz częściej zaczął oznaczać przynależność do rodziny szlacheckiej. W symbolice herbu zaczynają pojawiać się symbole i elementy odróżniające herb wasala od herbu suzerena, co w konsekwencji prowadzi do powstania coraz liczniejszej ilości znaków herbowych. Pomimo zamykania się stanu szlacheckiego oraz zastrzeżenia, iż herb przysługuje jedynie stanowi szlacheckiemu, krąg uprawnionych do używania herbu stale się powiększa. Herbu używają biskupi nie będący szlachcicami (ale jako panowie lenni mający do tego prawo), urzędnicy królewscy, korporacje kościelne (kapituły, opactwa, zakony rycerskie) itd. W połowie XIV w. pojawia się pojęcie nobilitacji, czyli nadawania szlachectwa przez króla za wybitne zasługi. Następuje ingerencja władz państwowych roztaczających opiekę nad starymi znakami herbowymi, które są potwierdzane i rejestrowane, ale takze przy ich udziale tworzone są nowe herby, nadawane nowo uprawnionym. Proces taki, bardzo charakterystyczny w Europie Zachodniej, w Polsce miał nieco inny przebieg. Zamykanie się stanu szlacheckiego odbywa się tu na zasadzie przynależności do rodu. W Polsce dzierżawienie ziemi nie wynikało z prawa lennego, co było tak charakterystyczne dla szlachty zachodnioeuropejskiej, ale z przynależności do rodu. Cechą charakterystyczną heraldyki polskiej jest to, iż herbem posługuje się ród (klan), a nie tylko rodzina (tak jak to jest na Zachodzie). Dlatego też w heraldyce polskiej wieków średnich istniało około 200 wizerunków herbów, podczas gdy np. w Niemczech w tym czasie było ich przeszło 200 000. System rodowy (klanowy) prowadził do tworzenia się rodów genealogicznych, opartych na więzach krwi, ale także do tworzenia się rodów heraldycznych (herbowych), opartych tylko na wspólnocie herbowej. O powstawaniu rodów herbowych decydowały m.in. wspólnoty etniczne, np:
Innym przykładem tworzenia się rodów herbowych jest związek służebny drobnego rycerstwa w stosunku do możnowładcy. W tym wypadku drobne rycerstwo przyjmowało za własny herb swego pana, rezygnując z herbu, którym dotychczas się posługiwało. Efektem tych procesów było to, iż jednym herbem pieczętowało się niejednokrotnie nawet kilkaset rodzin o różnych nazwiskach, związanych więzami krwi lub wspólnym pochodzeniem etnicznym. System taki jest bodajże najbardziej charakterystyczną cechą heraldyki polskiej i jest unikalny w całej Europie. W Polsce herb ojca w nie zmienionej postaci dziedziczą wszyscy synowie, następnie wnukowie i prawnukowie. Inaczej jest w Wielkiej Brytanii, gdzie herb ojca dziedziczy tylko najstarszy syn, czyli pierworodny, a jeżeli nie ma męskiego potomka - herb dziedziczy córka. Pozostali synowie wprowadzić muszą do herbu drobne zmiany, a tak zmieniony herb przechodzi na następne pokolenie i - o ile jest to konieczne - znowu ulega modyfikacji. Regułą jest, by dwie żyjące osoby nie miały jednakowego herbu. Czuwa nad tym specjalnie do tego powołana instytucja - HEROLDIA. Zasadę powyższą doskonale ilustruje poniższy schemat:
Aleksander M. Kuźmin
Historia | Poglądy | Wywiady
| Heraldyka | Religia i polityka
| Polska daleka i bliska
|
Data publikacji
|
|
|
||||
|
|
|
