Krzysztof WALCZAK
Szef dzia│u Beck Info Biznes
WYDAWNICTWO CH BECK
Wyk│adowca Wy┐szej Szko│y PrzedsiΩbiorczo╢ci
i Zarz▒dzania im. L. Ko╝mi±skiego w Warszawie
Wyk│adowca Wy┐szej Szko│y Handlu i Prawa
im. R. úazarskiego w Warszawie
krzysztof.walczak@beck.pl

1. WstΩp
2. Rola problematyki socjalnej w dzia│alno╢ci Unii Europejskiej i Rady Europy
3. Podstawowe zasady prawa pracy
4. Stosunek pracy

WstΩp

M≤wi▒c o europejskim prawie pracy musimy odwo│aµ siΩ do dokument≤w wydanych przez dwa podmioty prawa miΩdzynarodowego: UniΩ Europejsk▒ oraz RadΩ Europy.

Zar≤wno Unia Europejska jak i Rada Europy zaliczane s▒ do organizacji miΩdzynarodowych, kt≤re na mocy decyzji pa±stw je tworz▒cych uzyska│y prawo do wydawania norm prawnych. Mimo tej zasadniczej zbie┐no╢ci, zasady wprowadzania w ┐ycie tych dokument≤w jak i ich moc wi▒┐▒ca wskazuj▒ na bardzo du┐e r≤┐nice, jakich nie spotkamy w ustawodawstwach krajowych.

Pierwsza r≤┐nica dotyczy charakteru samych organizacji. Unia Europejska pozostaje jedyn▒ organizacj▒ ponadnarodow▒, a wiΩc wydawane przez ni▒ akty prawne musz▒ byµ obligatoryjnie wprowadzone w ┐ycie w poszczeg≤lnych Pa±stwach Cz│onkowskich. Rada Europy jest dla odmiany typow▒ miΩdzyrz▒dow▒ organizacj▒ miΩdzynarodow▒, kt≤rej dokumenty wi▒┐▒ pa±stwa tylko w przypadku ratyfikacji.

Druga r≤┐nica dotyczy charakteru samych dokument≤w obydwu organizacji. W ramach Unii Europejskiej wydawane s▒: obligatoryjnie wprowadzane rozporz▒dzenia i dyrektywy, oraz inne dokumenty, kt≤re wprawdzie nie wi▒┐▒ pa±stw ale stanowi▒ deklaracjΩ woli przestrzegania zawartych w nich postanowie±, bez mo┐liwo╢ci stosowania sankcji (nale┐y do nich m.in. wielokrotnie cytowana w tym opracowaniu -Wsp≤lnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracownik≤w, z 1989 r.- zwana dalej WKPPSP). Do podstawowych dokument≤w wydawanych przez RadΩ Europy nale┐▒ konwencje, kt≤re, jak wspomnia│em wy┐ej, do swojego wej╢cia w ┐ycie wymagaj▒ ratyfikacji przez Pa±stwa Cz│onkowskie. Do bazowych dokument≤w z zakresu prawa pracy wydanych przez RadΩ Europy nale┐y zaliczyµ ratyfikowane przez PolskΩ KonwencjΩ o Ochronie Praw Cz│owieka i Podstawowych Wolno╢ci z 1950 r., oraz Europejsk▒ KartΩ Spo│eczn▒ z 1961 r. (zwan▒ dalej EKS).

Systemy prawne funkcjonuj▒ce w ramach obu organizacji przeplataj▒ siΩ ╢ci╢le ze sob▒. Je┐eli chodzi o rolΩ i znaczenie konwencji Rady Europy dla porz▒dku prawnego Unii Europejskiej, to zosta│a ona podkre╢lona ju┐ w jednym z dokument≤w statutowych jakim jest Jednolity Akt Europejski z 1986 r. Preambu│a do tego aktu wskazuje na konieczno╢µ wspierania i uznania przez Pa±stwa Cz│onkowskie podstawowych zasad demokracji i stosowania praw cz│owieka zawartych w konstytucjach i ustawodawstwach tych pa±stw, Europejskiej Konwencji Praw Cz│owieka i Podstawowych Wolno╢ci, EKS, szczeg≤lnie takich jak wolno╢µ, r≤wno╢µ i sprawiedliwo╢µ spo│eczna. Za╢ Traktat Amsterdamski, kt≤ry dokona│ nowelizacji Traktatu z Maastricht, podkre╢li│ konieczno╢µ respektowania przez UE praw fundamentalnych zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Cz│owieka i Podstawowych Wolno╢ci z 1950 r. Prawa te zosta│y uznane za warto╢ci konstytucyjne pa±stw cz│onkowskich i jako takie w│▒czone do wsp≤lnotowego porz▒dku prawnego. Do preambu│y traktatu z Maastricht dodano nowy akapit o przestrzeganiu przez UE praw socjalnych obywateli zdefiniowanych w EKS i WKPPSP. R≤wnie┐ projekt Konstytucji Unii Europejskiej przyjΩty przez Parlament Europejski 10.2.1994 r. zak│ada w ko±cowym artykule tytu│u I, i┐ Unia bΩdzie przestrzega│a praw zasadniczych, kt≤re statuowane s▒ Europejsk▒ Konwencj▒ o Ochronie Praw Cz│owieka i Podstawowych Wolno╢ci i innymi umowami miΩdzynarodowymi (szerzej patrz J.Galster "Projekt konstytucji Unii Europejskiej" PiP 10-11/95 str. 44 i nast.).

Rola problematyki socjalnej w dzia│alno╢ci Unii Europejskiej i Rady Europy

Gdy spogl▒damy na UniΩ Europejsk▒ i jej dzia│alno╢µ legislacyjn▒ mo┐na bez trudu zauwa┐yµ, ┐e skupia siΩ ona wok≤│ problematyki gospodarczej, podczas gdy sprawy socjalne zosta│y pozostawione je┐eli nie na marginesie, to w ka┐dym razie na do╢µ odleg│ym miejscu. Co prawda Traktat Rzymski w artykule 2 WstΩpu wskazuj▒cym na cele Organizacji wymienia d▒┐enie do zapewnienia wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki spo│ecznej oraz podnoszenie stopy ┐yciowej i jako╢ci ┐ycia, za╢ artyku│y 117-123 m≤wi▒ o konieczno╢ci prowadzenia w│a╢ciwej polityki spo│ecznej, tym niemniej w praktyce wiΩkszo╢µ dzia│a± podejmowanych w tej materii mia│a w g│≤wnej mierze na celu jedynie umo┐liwienie w│a╢ciwej realizacji integracji ekonomicznej.

W momencie, gdy integracja ekonomiczna Europy zaczΩ│a przybieraµ coraz bardziej widoczny kszta│t okaza│o siΩ, ┐e brak r≤wnomiernego zainteresowania tzw. wymiarem spo│ecznym (social dimension) mo┐e zagroziµ funkcjonowaniu jednolitego rynku. Przyczyna tego by│a bardzo prozaiczna, przeciΩtni obywatele Pa±stw Cz│onkowskich bΩd▒cy pracownikami nie widzieli, poza szczytnymi deklaracjami stworzenia "wsp≤lnego europejskiego domu" bezpo╢rednich korzy╢ci dla siebie. Dlatego te┐ podjΩto pr≤bΩ szerszego spojrzenia na problematykΩ spo│eczn▒, czego wyrazem by│o opr≤cz wydania szeregu dyrektyw szczeg≤│owych, kompleksowych dokument≤w obejmuj▒cych ca│o╢µ problematyki spo│ecznej, jakim by│a przyjΩta w 1989 r. w Strasburgu WKPPSP, a tak┐e Protok≤│ Spo│eczny do Uk│adu z Maastricht.

Je┐eli chodzi o drug▒ organizacjΩ, mianowicie RadΩ Europy, to przy braku wiΩkszych mo┐liwo╢ci oddzia│ywania na sferΩ ekonomii czy polityki uzna│a ona za jeden ze swoich priorytet≤w problematykΩ promocji praw socjalnych.

Strona 1 Strona 2 Strona 3 Strona 4