Krzysztof WALCZAK
Szef dzia│u Beck Info Biznes
WYDAWNICTWO CH BECK
Wyk│adowca Wy┐szej Szko│y PrzedsiΩbiorczo╢ci
i Zarz▒dzania im. L. Ko╝mi±skiego w Warszawie
Wyk│adowca Wy┐szej Szko│y Handlu i Prawa
im. R. úazarskiego w Warszawie
krzysztof.walczak@beck.pl

1. Wynagrodzenie za pracΩ
2. Czas pracy i urlopy wypoczynkowe
3. Uregulowania prawne dotycz▒ce pracy kobiet

Dyskryminacja mo┐e mieµ jednak r≤wnie┐ miejsce w sytuacji, gdzie wystΩpuj▒ dwie kobiety. W rozpatrywanym przez Trybuna│ przypadku 177/88 Dekker v VJV-Centrum Plus, kobiecie odm≤wiono zatrudnienia ze wzglΩdu na fakt i┐ by│a w ci▒┐y, za╢ na jej miejsce zatrudniono drug▒. Trybuna│ stwierdzi│, ┐e w takim wypadku r≤wnie┐ ma miejsce dyskryminacja, z tym ┐e do jej udowodnienia nie ma potrzeby por≤wnywania sytuacji kobiety z sytuacj▒ mΩ┐czyzny.
Problemem szczeg≤lnie trudnym do rozstrzygniΩcia jest sprawa dyskryminacji po╢redniej. Ma ona miejsce w sytuacji, gdy regu│y stosowane wsp≤lnie w stosunku do kobiet i mΩ┐czyzn w rzeczywisto╢ci faworyzuj▒ pracownik≤w jednej p│ci. Ten typ dyskryminacji nie odnosi siΩ tylko do p│ac ale r≤wnie┐ do innych czynnik≤w np. dostΩpu do pracy.
Szczeg≤lnie charakterystyczne w tej materii by│o orzeczenie 170/84 Bilka Kaufhaus, w kt≤rym stwierdzono, ┐e pracodawca naruszy│ art. 119 przez wy│▒czenie pracownik≤w w niepe│nym wymiarze czasu z zawodowych system≤w emerytalnych, gdy┐ dotyka│o to w znacznie wiΩkszym stopniu kobiety ni┐ mΩ┐czyzn. Trybuna│ przy okazji stwierdzi│, ┐e takie dzia│anie nie by│oby uznane za dyskryminuj▒ce, gdyby pracodawca udowodni│, ┐e wy│▒czenia oparte by│y wy│▒cznie na obiektywnych przes│ankach, w ┐adnym stopniu nie zwi▒zanych z p│ci▒ pracownik≤w.
Podobny wyrok zapad│ r≤wnie┐ w drugiej sprawie 171/88 Rinner-Kuhn. Problem jaki powsta│ wynika│ z regulacji niemieckich, kt≤re zezwala│y pracodawcy na wy│▒czenie z systemu p│atnych zwolnie± lekarskich pracownik≤w w niepe│nym wymiarze czasu, kt≤rzy pracowali przez mniejsz▒ ni┐ okre╢lona ilo╢µ godzin w tygodniu lub miesi▒cu. I w tym przypadku dotyka│o to w wiΩkszym stopniu kobiety ni┐ mΩ┐czyzn. Trybuna│ orzek│, ┐e takie dzia│ania s▒ sprzeczne z artyku│em 119, chyba, ┐e Pa±stwo Cz│onkowskie odpowiedzialne za ustawodawstwo udowodni, ┐e jest to usprawiedliwione przez obiektywne i niedyskryminacyjne okoliczno╢ci.

Drugim dokumentem dotycz▒cym problematyki niedyskryminacji jest wydana 9 lutego 1976 r. dyrektywa 76/207 dotycz▒ca wprowadzania w ┐ycie zasady r≤wnego traktowania mΩ┐czyzn i kobiet je┐eli chodzi o dostΩp do zatrudnienia, szkolenie zawodowe i awansowanie oraz warunki pracy.
Artyku│y 1 i 2(1) dyrektywy definiuj▒ zakres obowi▒zywania zasady r≤wnego traktowania mΩ┐czyzn i kobiet i m≤wi▒, ┐e "zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja na gruncie p│ci zar≤wno bezpo╢rednia jak i po╢rednia je┐eli chodzi o dostΩp do zatrudnienia, w tym awansowanie, do szkolenia zawodowego, oraz je┐eli chodzi o warunki pracy". Artyku│ 2(2) m≤wi, ┐e Dyrektywa nie wyklucza prawa Pa±stwa Cz│onkowskiego do wy│▒czenia z jej stosowania tych zajΩµ zawodowych, w kt≤rych "ze wzglΩdu na naturΩ lub kontekst w kt≤rym s▒ wykonywane, p│eµ pracownika stanowi czynnik decyduj▒cy".
W celu realizacji zasady r≤wnego traktowania, dyrektywa wskazuje dwa rodzaje obowi▒zk≤w Pa±stw Cz│onkowskich. Artyku│y 3, 4 i 5 wymagaj▒, aby Pa±stwa Cz│onkowskie wprowadzi│y zakaz wszelkich form dyskryminacji zar≤wno w ustawodawstwie krajowym jak i praktyce administracyjnej, oraz ustanowi│y niezbΩdne mechanizmy ustawowe zapewniaj▒ce przestrzeganie tej zasady w uk│adach zbiorowych oraz w indywidualnych umowach o pracΩ. Za╢ artyku│ 6 zobowi▒zuje Pa±stwa Cz│onkowskie do wprowadzenia do krajowych system≤w prawnych niezbΩdnych ╢rodk≤w, kt≤re umo┐liwi▒ wszystkim osobom uznaj▒cym, ┐e wobec nich naruszono zasadΩ r≤wno╢ci, odwo│anie siΩ do niezale┐nego s▒du.
Tak jak wspomniano wy┐ej artyku│ 2(2) m≤wi o zajΩciach zawodowych, a jak wypowiedzia│ siΩ w tym wzglΩdzie Trybuna│, pojΩcie to nale┐y definiowaµ bardzo ╢ci╢le. Oznacza to, ┐e Pa±stwo Cz│onkowskie nie mo┐e zakazaµ kobiecie wykonywania pewnej pracy tylko dlatego, ┐e jakie╢ dzia│ania zwi▒zane z t▒ prac▒ mog▒ byµ prawnie zarezerwowane dla mΩ┐czyzn. W tym duchu wypowiedzia│ siΩ te┐ Trybuna│ w sprawie 222/84 Johnson v Royal Ulster Constabulary, stwierdzaj▒c, ┐e fakt i┐ wzglΩdy bezpiecze±stwa legitymuj▒ tylko policjant≤w p│ci mΩskiej do noszenia broni palnej, nie usprawiedliwia ca│kowitego wy│▒czenia kobiet od dostΩpu do pracy w policji. Tak wiΩc umowa Pani Johnson z Royal Ulster Constabulary powinna byµ przed│u┐ona, je┐eli tylko jest praktycznie mo┐liwe przekazanie jej wykonywania obowi▒zk≤w, kt≤re nie wymagaj▒ u┐ywania broni palnej.

Jeszcze trudniejszy problem mia│ do rozstrzygniΩcia Trybuna│ rozpatruj▒c sprawΩ 318/86 Commission v France, dotycz▒c▒ oddzielnej rekrutacji kobiet i mΩ┐czyzn w odniesieniu do pewnych zawod≤w. Jest oczywiste, ┐e posiadaj▒c odrΩbne listy do rekrutacji, automatycznie wskazuje siΩ na intencjΩ wprowadzenia rozr≤┐nienia ze wzglΩdu na p│eµ. Francja broni│a siΩ, ┐e prace o kt≤re chodzi, ze wzglΩdu na og≤lny kontekst ich wykonywania wymagaj▒ oddzielnej rekrutacji. Jednym z takich zawod≤w by│ szef stra┐nik≤w wiΩziennych. Komisja Europejska przeciwstawia│a siΩ takiemu podej╢ciu argumentuj▒c, ┐e jest to w wiΩkszo╢ci praca administracyjna i nie ma potrzeby zapewnienia ┐e mΩ┐czyzna bΩdzie odpowiada│ za bezpiecze±stwo wiΩzienia mΩskiego a kobieta ┐e±skiego. Trybuna│ nie uzna│ tego argumentu, stwierdzaj▒c, ┐e poniewa┐ bezsprzecznie uzasadnione jest oddzielne rekrutowanie oficer≤w stra┐y wiΩziennej dlatego te┐ nie widzi on naruszenia prawa w takiej samej praktyce je┐eli chodzi o ich prze│o┐onych.
W tym miejscu nale┐y zauwa┐yµ, ┐e w stosunku do tego wyroku nie mo┐na stosowaµ wyk│adni rozszerzaj▒cej, na przyk│ad je┐eli chodzi o oficer≤w policji. W sprawie 248/83 r≤wnie┐ pomiΩdzy Komisj▒ a rz▒dem Francji strony zgodzi│y siΩ co prawda, ┐e niekt≤re stanowiska powinny byµ zajmowane przez mΩ┐czyzn, ale do pozosta│ych, jak wskazywa│a Komisja, nale┐y zapewniµ r≤wny dostΩp obu p│ciom. Trybuna│ stwierdzi│ w swoim orzeczeniu, ┐e francuski system jest niezgodny z uregulowaniami unijnymi poniewa┐ nie jest do ko±ca jasne jakie s▒ zasady przyjmowania na poszczeg≤lne stanowiska w policji je┐eli chodzi o kryterium p│ci.

Strona 1 Strona 2 Strona 3 Strona 4