El┐bieta SZAFARYN
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

1. Zasady tworzenia Funduszu
2. Obowi▒zki pracodawcy rozpoczynaj▒cego dzia│alno╢µ
3. Zasady tworzenia odpisu podstawowego
4. OdrΩbne zasady tworzenia Funduszu

Pracodawca, zgodnie z art. 16 oraz art. 94 pkt. 8 Kodeksu pracy, jest zobowi▒zany do prowadzenia, stosownie do mo┐liwo╢ci i warunk≤w, dzia│alno╢ci socjalnej. Instrumentem, kt≤ry pozwala realizowaµ powy┐szy obowi▒zek wobec pracownik≤w, ich rodzin oraz by│ych pracownik≤w jest zak│adowy fundusz ╢wiadcze± socjalnych.
Obowi▒zek tworzenia specjalnego funduszu, z kt≤rego finansuje siΩ uznaniow▒ pomoc socjaln▒ postrzegany jest przez wielu pracodawc≤w jako zbΩdna ingerencja pa±stwa w dzia│alno╢µ podmiot≤w gospodarczych. Pracownicy natomiast nadal domagaj▒ siΩ prawa do korzystania z pomocy socjalnej u pracodawcy.
Uregulowania prawne dotycz▒ce zasad tworzenia funduszu socjalnego oraz gospodarowanie jego ╢rodkami zawarte s▒ w ustawie z dnia 4 marca 1994r. o zak│adowym funduszu ╢wiadcze± socjalnych (t.j. Dz. U. z 1996r. Nr 70, poz. 335 ze zm.) oraz w rozporz▒dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 1994r. w sprawie sposobu ustalania przeciΩtnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zak│adowy fundusz ╢wiadcze± socjalnych.
Zagadnienia zwi▒zane z odpisami i zwiΩkszeniami zak│adowego funduszu ╢wiadcze± socjalnych oraz ╢wiadcze± urlopowych reguluje tak┐e prawo podatkowe (od strony przychod≤w i koszt≤w).
Ustawa o Funduszu by│a kilkakrotnie nowelizowana, chodzi│o m.in. o dostosowanie na bie┐▒co dzia│alno╢ci socjalnej do specyfiki funkcjonowania pracodawc≤w zatrudniaj▒cych ma│▒ liczbΩ pracownik≤w. St▒d te┐ wprowadzono od 1 stycznia 1997r. instytucjΩ "╢wiadczenia urlopowego".
Za│o┐eniem ustawy jest to, aby pomoc socjalna obejmowa│a pracownik≤w, kt≤rzy znajduj▒ siΩ w trudnej sytuacji materialnej czy rodzinnej.
Ze wzglΩdu na specyfikΩ zagadnienia oraz konieczno╢µ dostosowania polskiego prawa pracy do wymog≤w i standard≤w obowi▒zuj▒cych w Unii Europejskiej oczywistym jest, i┐ nastΩpowaµ bΩd▒ zmiany systemu socjalnych obowi▒zk≤w pracodawcy wobec zatrudnionych u niego pracownik≤w i zmniejszanie siΩ arbitralnej funkcji pa±stwa w tej dziedzinie.
ªrodki zak│adowego funduszu ╢wiadcze± socjalnych przeznacza siΩ na finansowanie dzia│alno╢ci socjalnej - na rzecz os≤b uprawnionych, jak r≤wnie┐ na dofinansowanie zak│adowych obiekt≤w socjalnych.

Dzia│alno╢µ socjalna, o jakiej mowa w ustawie, to us│ugi, jakie ╢wiadczy pracodawca na rzecz r≤┐nych form wypoczynku, dzia│alno╢ci kulturalno-o╢wiatowej, sportowo rekreacyjnej, udzielania pomocy materialnej jak r≤wnie┐ zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach okre╢lonych umow▒.
Z uwagi na to, ┐e ustawodawca pos│uguje siΩ pewnymi pojΩciami w ustawie, zasadnym jest wskazaµ, co one oznaczaj▒, i tak:

• osoby uprawnione do korzystania z funduszu to pracownicy i ich rodziny, emeryci i renci╢ci bΩd▒cy by│ymi pracownikami i ich rodziny. Mog▒ to byµ r≤wnie┐ inne osoby, kt≤re maj▒ prawo do korzystania ze ╢wiadcze± funduszu, jednak┐e musi to wynikaµ z regulaminu o funduszu (np. wychowankowie domu dziecka);

• zak│adowe obiekty socjalne s▒ to o╢rodki wczasowe b▒d╝ kolonijne, sanatoria, domy wypoczynkowe, ogrody dzia│kowe, ┐│obki, przedszkola, obiekty sportowo-rekreacyjne oraz obiekty s│u┐▒ce dzia│alno╢ci kulturowej;

• coroczny odpis podstawowy jest to r≤wnowarto╢µ dokonanych odpis≤w na rachunek bankowy funduszu w wysoko╢ci i na zasadach okre╢lonych w ustawie.

Zasady tworzenia Funduszu


Fundusz maj▒ obowi▒zek utworzyµ pracodawcy zatrudniaj▒cy powy┐ej 20 pracownik≤w w przeliczeniu na pe│ne etaty wed│ug stanu na 1 stycznia danego roku kalendarzowego.
Zmiany w stanie zatrudnienia w ci▒gu roku kalendarzowego u pracodawcy nie maj▒ wp│ywu na to, czy pracodawca ma obowi▒zek tworzenia funduszu czy nie. Zmiany zatrudnienia bΩd▒ za╢ mia│y wp│yw na wysoko╢µ odpis≤w na fundusz u pracodawc≤w zobowi▒zanych do jego tworzenia.
Pracodawcy bΩd▒cy jednostkami organizacyjnymi, kt≤re prowadz▒ gospodarkΩ finansow▒ na zasadach okre╢lonych w ustawie o finansach publicznych, tworz▒ fundusz bez wzglΩdu na liczbΩ zatrudnionych pracownik≤w.
Pozostali pracodawcy mog▒, ale nie musz▒, tworzyµ fundusz na zasadach okre╢lonych w ustawie. W sytuacji gdy jednak nie zdecyduj▒ siΩ na utworzenie funduszu, spoczywa na tych pracodawcach obowi▒zek wyp│acania ╢wiadcze± urlopowych. ªwiadczenie to ma w≤wczas charakter obligatoryjny.
ªwiadczenia urlopowe stanowi▒ formΩ finansowej rekompensaty na pokrycie koszt≤w wypoczynku dla pracownik≤w tych zak│ad≤w, w kt≤rych nie istniej▒ zak│adowe fundusze ╢wiadcze± socjalnych.
Przepis wprowadzaj▒cy ╢wiadczenie urlopowe obowi▒zuje od 1 stycznia 1997r. W sytuacji gdy liczba zatrudnionych pracownik≤w zmienia siΩ w trakcie roku kalendarzowego i w pewnym momencie jest wy┐sza ni┐ 20 pracownik≤w w przeliczeniu na pe│ne etaty, podstaw▒ do wyp│aty ╢wiadcze± urlopowych jest liczba zatrudnionych z 1 stycznia danego roku. Pracownicy zachowuj▒ prawo do ╢wiadczenia urlopowego tak┐e wtedy, gdy korzystaj▒ z urlopu wypoczynkowego po zatrudnieniu powy┐ej 20 pracownik≤w. Zasada taka zosta│a wprowadzona nowelizacj▒ do Ustawy o ZFªS - Ustawa z dnia 9 maja 1997r. o zmianie ustawy o zwi▒zkach zawodowych oraz o zmianie niekt≤rych innych ustaw (Dz.U. Nr 82, poz. 518).

Strona 1 Strona 2