Po wielu latach transformacji gospodarki polskiej, mo┐na ╢mia│o stwierdziµ, ┐e zarobki mened┐er≤w nie odbiegaj▒ znacz▒co od poziomu ╢wiatowego. Wprawdzie rentowno╢µ brutto przedsiΩbiorstw z "Listy 500" uleg│a poprawie z 1.52% w stosunku do roku 1995, to optymizm mened┐er≤w wcale nie jest najlepszy. Wg ankiety przeprowadzonej przez PracowniΩ Bada± Spo│ecznych w Sopocie, najbardziej mened┐er≤w niepokoj▒ nastΩpuj▒ce fakty:

• zbyt wysokie stawki ZUS,
• niestabilno╢µ prawa, szczeg≤lnie podatkowego,
• wysokie podatki,
• drogie kredyty, oraz
• trudno╢µ w utrzymaniu p│ynno╢ci finansowej.

Mimo istnienia wielu czynnik≤w wprawiaj▒cych mened┐er≤w w niezadowolenie, wysoko╢µ ich wynagrodze± budzi czΩstokroµ podziw. Formy wynagradzania mened┐er≤w ci▒gle s▒ modyfikowane - zazwyczaj prowadz▒ do wzrostu ich p│ac. Tendencja ta jest szczeg≤lnie widoczna w Europie, kt≤ra jako wzorzec przyjmuje rozwi▒zania ameryka±skie. Notabene, kwestia wynagrodze± mened┐er≤w w samej Ameryce, szczeg≤lnie tego najwy┐szego szczebla, ci▒gle wywo│uje kontrowersje. Czy zarabiaj▒ za du┐o, czy za ma│o ? Jakie przyj▒µ kryteria wynagradzania ? Dalsz▒ analizΩ zacznijmy od sposob≤w wynagradzania mened┐er≤w.

Jak wynagradzaµ?

Jedno jest pewne - pozyskanie dobrego mened┐era jest niezaprzeczalnym atutem dla przedsiΩbiorstwa. Natomiast zatrzymanie go mo┐e oznaczaµ sukces na d│ugie lata. Tym czynnikiem, kt≤ry ma to zapewniµ, jest odpowiednie wynagrodzenie. Jednak nie ma jednoznacznej odpowiedzi, co to znaczy "odpowiednie wynagrodzenie".

Dla Amerykan≤w regulacyjn▒ rolΩ w wynagradzaniu mened┐er≤w odgrywa rynek pracy, a ╢ci╢lej jego "niewidzialna rΩka". Wynagrodzenie mened┐er≤w zale┐y od osi▒gniΩtych wynik≤w finansowych (pay for performance).

W Europie dominuje bezpo╢rednia zale┐no╢µ wynagrodzenia od wielko╢ci przedsiΩbiorstwa - im wiΩksze tym wy┐sze wynagrodzenie. Jednak dostrzega siΩ jego podstawow▒ wadΩ: przy takim uk│adzie mened┐erowie bΩd▒ d▒┐yµ do zwiΩkszenia obrot≤w firmy, a nie poprawienia jej rentowno╢ci. Z tego te┐ wzglΩdu coraz czΩ╢ciej pr≤buje siΩ wykorzystywaµ wzorce ameryka±skie w Europie.

Do╢wiadczenia r≤┐nych kraj≤w pokazuj▒, ┐e wynagrodzenie mened┐er≤w sk│ada siΩ z nastΩpuj▒cych element≤w:

1. P│aca zasadnicza,
2. Premie i dodatki,
3. ªwiadczenia w naturze,
4. Opcje na zakup akcji (stock options).

Celem mened┐era, zgodnie z modelem ameryka±skim, powinno byµ podnoszenie rentowno╢ci przedsiΩbiorstwa, gdy┐ poci▒ga to za sob▒ wzrost kursu akcji, a zatem podwy┐szenie maj▒tku akcjonariuszy (shareholder value). Powinno to byµ odzwierciedlone w sk│adnikach wynagrodzenia mened┐era. O ile to ma zastosowanie w Ameryce, to w Europie zachodzi dopiero powa┐na transformacja w tym kierunku.

Zdaniem fachowc≤w, chc▒c mobilizowaµ mened┐er≤w wy┐szego szczebla do zwiΩkszania rentowno╢ci przedsiΩbiorstwa, p│acΩ zasadnicz▒ powinno siΩ ustalaµ na jak najmniejszym poziomie. W Ameryce postuluje siΩ, aby mened┐er wy┐szego szczebla nie otrzymywa│ p│acy zasadniczej w og≤le, b▒d╝ by│a ona rzeczywi╢cie niewielka. Znamienitym przyk│adem mo┐e byµ Lee Iacocca. Kiedy przejmowa│ on ster w korporacji Chrysler, zgodzi│ siΩ na p│acΩ w wysoko╢ci jednego dolara. G│≤wn▒ czΩ╢µ wynagrodzenia stanowi│y opcje na zakup akcji.

W Ameryce od d│u┐szego czasu utrzymuje siΩ tendencja obni┐ania wysoko╢ci p│acy zasadniczej na korzy╢µ opcji. W okresie od 1992 do 1994 roku procentowy udzia│ p│acy zasadniczej do ca│kowitego wynagrodzenia obni┐y│ siΩ o 5%. Stanowi│a ona w≤wczas 19% wynagrodzenia.

Europa jest jeszcze pod tym wzglΩdem zupe│nym przeciwie±stwem. P│aca zasadnicza mened┐er≤w mo┐e stanowiµ tutaj nawet do 90% ca│kowitego wynagrodzenia (np. Niemcy 77-81%, Szwajcaria 81-85%). Jednak zmiany w tym zakresie zaczynaj▒ byµ widoczne. Przyk│adem mog▒ byµ Niemcy, gdzie postuluje siΩ, aby p│ace zasadnicze mened┐er≤w nie przekracza│y po│owy ich wynagrodze±.