Uk│ad zbiorowy pracy obowi▒zuje od 2 czerwca 1996 roku zgodnie z postanowieniem dzia│u jedenastego znowelizowanego Kodeksu pracy (ustawa z 2 lutego 1996 r.).

Ka┐dy uk│ad zbiorowy pracy powinien regulowaµ minimum dwie nastΩpuj▒ce kwestie:

1. Wzajemne zobowi▒zania uk│adaj▒cych siΩ stron w zakresie jego stosowania
   

   Regulacje te maj▒ charakter obligacyjny wi▒┐▒cy tylko dla obu stron uk│adu. Postanowienia uk│adu maj▒ r≤wnie┐ charakter bezroszczeniowy, tzn. nie mog▒ stanowiµ podstawy roszcze± na drodze cywilnoprawnej. Celem niniejszych regulacji jest zapewnienie prawid│owej realizacji norm uk│adowych, np. postanowienia o sposobie podania do powszechnej wiadomo╢ci postanowie± uk│adu.

2. Postanowienia normatywne
   

   Chodzi tutaj o warunki, kt≤re okre╢laj▒ tre╢µ stosunku pracy oraz inne warunki, kt≤re nie zosta│y jednoznacznie, b▒d╝ w og≤le uregulowane w kodeksie pracy. Jest to g│≤wna czΩ╢µ uk│adu, gdzie reguluje siΩ warunki pracy i p│acy, a tak┐e inne kwestie zwi▒zane z zatrudnieniem pracownik≤w, jak np. mo┐liwo╢ci awansu. Doln▒ granic▒ wysoko╢ci ╢wiadcze± s▒ obowi▒zuj▒ce przepisy prawa pracy, natomiast g≤rna granica ╢wiadcze± nie zosta│a okre╢lona i wynika z sytuacji finansowej przedsiΩbiorstwa.

Uk│ad zbiorowy pracy jest zawierany przez dwie strony:

1. podmiot reprezentuj▒cy pracodawcΩ w danym zak│adzie pracy, oraz
2. reprezentacjΩ pracownik≤w (zwi▒zki zawodowe).

W zwi▒zku z powy┐szym uk│ad zbiorowy pracy mo┐e byµ dwojakiego rodzaju:

1. Zak│adowy,
   

   Zak│adowy uk│ad zbiorowy pracy ma odniesienie do wszystkich zak│ad≤w pracy z wyj▒tkiem jednostek pa±stwowych sfery bud┐etowej oraz zak│ad≤w, w kt≤rych zwi▒zki zawodowe nie istniej▒.

2. Ponadzak│adowy,
   

   Ponadzak│adowy uk│ad zbiorowy pracy mo┐e byµ stosowany dla danej bran┐y, regionu, itd.

Dopuszcza siΩ mo┐liwo╢µ podpisania uk│adu w wielu zak│adach. W≤wczas zawierany jest on przez przedstawicieli pracodawc≤w. Jednak zbiorowego uk│adu pracy nie mo┐na stosowaµ dla wszystkich pracownik≤w. Zgodnie z art. 239 º 3 oraz art. 241²² Kodeksu pracy uk│ady zbiorowe pracy nie obejmuj▒ szeroko pojΩtych funkcjonariuszy s│u┐b zmilitaryzowanych (┐o│nierzy zawodowych, policjant≤w, stra┐ak≤w Pa±stwowej Stra┐y Po┐arnej, funkcjonariuszy UOP, Stra┐y Granicznej i S│u┐by WiΩziennej) oraz os≤b pozostaj▒cych w pozapracowniczych stosunkach zatrudnienia (radc≤w, pos│≤w, senator≤w). Zazwyczaj uk│adami pracy nie s▒ r≤wnie┐ objΩci pracownicy wiΩkszo╢ci drobnych pracodawc≤w.

Ustawa o uk│adach zbiorowych pracy wymusi│a zmianΩ funkcjonuj▒cych dotychczas system≤w wynagradzania. Zgodnie z art. 77¹ Kodeksu pracy warunki wynagradzania za pracΩ oraz inne ╢wiadczenia zwi▒zane z prac▒ ustalaj▒ uk│ady zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania, pod warunkiem, ┐e uk│ady te i regulaminy obejmuj▒ osoby maj▒ce status pracownika. Jednak warto podkre╢liµ, ┐e uk│ady zbiorowe pracy maj▒ pierwsze±stwo stosowania w kszta│towaniu wynagrodze± w zak│adach.

Mechanizm uk│ad≤w zbiorowych pracy stworzono w celu umo┐liwienia korzystniejszego regulowania postanowie± wynikaj▒cych z prawa pracy na rzecz pracownik≤w. Z kolei w przypadku uk│adu zak│adowego regulacje te mog▒ byµ korzystniejsze od postanowie± uk│adu ponadzak│adowego.