Do spo│ecznych instrument≤w kszta│towania wynagrodze±, kt≤re maj▒ swoje odzwierciedlenie w regulacjach prawnych w Polsce, zaliczyµ nale┐y:

• Europejsk▒ KartΩ Spo│eczn▒,
• MiΩdzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo│ecznych i Kulturalnych,
• Powszechn▒ DeklaracjΩ Praw Cz│owieka.

Spo╢r≤d wymienionych powy┐ej regulacji, Europejska Karta Spo│eczna odgrywa dominuj▒c▒ rolΩ w kszta│towaniu wynagrodze± w Polsce, z tego te┐ wzglΩdu w│a╢nie jej zostanie po╢wiΩcona najwiΩksza uwaga.

Europejska Karta Spo│eczna zosta│a uchwalona przez RadΩ Europy 18 pa╝dziernika 1961 r. w Turynie. Rada Europy jest organizacj▒ miΩdzynarodow▒ powsta│▒ w 1949 r., kt≤rej g│≤wnym celem dzia│alno╢ci jest ochrona i przestrzeganie praw cz│owieka przez pa±stwa cz│onkowskie (│▒cznie 39), do kt≤rych nale┐y r≤wnie┐ Polska. Jej g│≤wnym ╢rodkiem wyra┐ania opinii jest wspomniana Europejska Karta Spo│eczna. Rada Europy wprowadzi│a poprawki do Karty 3 maja 1996 r. w Strasburgu.

Z punktu widzenia niniejszej pracy w szczeg≤lnym zainteresowaniu le┐▒ postanowienia artyku│u 4 owej Karty. W punkcie tym okre╢lono prawo do godziwego wynagrodzenia (ang. fair remuneration), kt≤re strony zobowi▒za│y siΩ przestrzegaµ. Zgodnie z postanowieniami tego punktu prawo do godziwego wynagrodzenia powinno siΩ zapewniµ poprzez:

• uznanie prawa pracownik≤w do takiego wynagrodzenia, kt≤re zapewni im i ich rodzinom godziwy poziom ┐ycia (ust. 1),

• uznanie prawa pracownik≤w do zwiΩkszonej stawki wynagrodzenia za pracΩ w godzinach nadliczbowych, z zastrze┐eniem wyj▒tk≤w w przypadkach szczeg≤lnych (ust. 2),

• uznanie prawa pracownik≤w, zar≤wno mΩ┐czyzn, jak i kobiet, do jednakowego wynagrodzenia za pracΩ jednakowej warto╢ci (ust. 3),

• uznanie prawa wszystkich pracownik≤w do rozs▒dnego okresu wypowiedzenia w razie rozwi▒zania stosunku pracy (ust. 4),

• zezwolenie na potr▒cenia z p│ac tylko na warunkach i w granicach przewidzianych w ustawodawstwie krajowym lub okre╢lonych w uk│adach zbiorowych albo orzeczeniach arbitra┐owych (ust. 5).

Z powy┐szych punkt≤w wynika, ┐e istota p│acy godziwej polega na zapewnieniu poziomu minimum socjalnego (st▒d czΩsto nazywa siΩ j▒ progiem biedy). Jednak w Karcie nie zosta│o wyja╢nione jak nale┐y wyliczaµ poziom minimum socjalnego, a tak┐e wyszczeg≤lnione punkty Karty nie zosta│y zdefiniowane precyzyjnie. Trud interpretacji Europejskiej Karty Spo│ecznej wzi▒│ na siebie Komitet Niezale┐nych Ekspert≤w (KNE).

Podstawowym elementem, kt≤ry wymaga interpretacji jest pojΩcie wynagrodzenia, tzn. jakie sk│adniki nale┐y braµ pod uwagΩ przy wyznaczaniu minimum. PojΩcie "wynagrodzenie" zosta│o zdefiniowane 1 lipca 1949 r. w art. 1 Konwencji nr 95 MiΩdzynarodowej Organizacji. Brzmi ono nastΩpuj▒co:

"Dla cel≤w niniejszej Konwencji wyraz "wynagrodzenie" oznacza, bez wzglΩdu na nazwΩ lub spos≤b obliczania, zarobki daj▒ce siΩ wyraziµ w got≤wce i ustalone przez umowΩ lub ustawodawstwo krajowe, kt≤re na mocy pisemnej lub ustnej umowy najmu us│ug nale┐▒ siΩ od pracodawcy pracownikowi b▒d╝ za pracΩ wykonan▒ lub kt≤ra ma byµ wykonana, b▒d╝ za us│ugi ╢wiadczone lub kt≤re maj▒ byµ ╢wiadczone".

KonwencjΩ tΩ nale┐y stosowaµ do wszystkich os≤b, kt≤rym jest p│acone lub powinno byµ wyp│acane wynagrodzenie (art. 2. 1). Ot≤┐ przy ocenie godziwo╢ci w odniesieniu do wynagrodzenia uwzglΩdnia siΩ rzeczywiste zarobki, tzn. p│ace za godziny nadliczbowe, premie oraz wszelkie inne dodatki. B│Ωdem jest wyliczanie p│acy godziwej tylko na podstawie wynagrodzenia zasadniczego.

Kolejnym elementem wymagaj▒cym wyja╢nienia jest godziwy poziom ┐ycia rodziny. Wynagrodzenie, kt≤ry pozwoli pracownikowi zapewniµ godziwy poziom ┐ycia jemu i jego rodziny oznacza taki poziom, kt≤ry pozwoli zaspokoiµ podstawowe potrzeby:

• ekonomiczne,
• spo│eczne,
• kulturalne.

Technicznie poziom ten powinno siΩ ustalaµ za pomoc▒ dokonania oceny:

• sytuacji okre╢lonej grupy spo│eczno-zawodowej w por≤wnaniu z innymi grupami uwzglΩdniaj▒c zasadΩ jednakowej p│acy za jednakow▒ prace,
• poziomu zaspokajanych potrzeb pracownika i jego rodziny.

Komitet Niezale┐nych Ekspert≤w jeszcze bardziej uszczeg≤│owi│ powy┐sze odniesienia poprzez zaproponowanie nastΩpuj▒cej definicji p│acy godziwej:

• PojΩcie "godziwy poziom ┐ycia" w znaczeniu ust. 4.1. Karty powinno bezwzglΩdnie braµ pod uwagΩ podstawowe potrzeby ekonomiczne, spo│eczne i kulturalne pracownik≤w i ich rodzin odpowiednio do stopnia rozwoju spo│ecze±stwa, w kt≤rym ┐yj▒. Oznacza to, ┐e ten zapis musi byµ oceniany w powi▒zaniu z sytuacj▒ spo│eczno-ekonomiczn▒ ka┐dego pa±stwa.

• P│aca otrzymywana przez najliczniejsz▒ grupΩ pracownik≤w (najczΩ╢ciej wystΩpuj▒c▒ w badanej zbiorowo╢ci statystycznej) mo┐e byµ w danym kraju i okresie rozpatrywana jako reprezentacyjny poziom dochod≤w pracownik≤w w tym kraju.

• Je┐eli przyjΩto tΩ p│acΩ jako podstawΩ odniesienia, wszystkie wynagrodzenia, kt≤re r≤┐ni▒ siΩ od niego w spos≤b nadmierny nie powinny byµ rozwa┐ane jako godziwy poziom ┐ycia w danym spo│ecze±stwie.

Strona 1 Strona 2