Nocny │owca

Zapraszam na ma│y spacerek. Kr≤ciutk▒ wΩdr≤wkΩ poprzez wieki i podzia│ systematyczny naszych nieco odleg│ych kuzyn≤w. Kiedy╢, dawno temu, nasza gromada ssak≤w Mammalia wypu╢ci│a sw≤j p▒czek - rz▒d drapie┐nych (Carnivora). Szybko podzieli│ on siΩ na kolejne ga│▒zki - rodzaje. úaszowate, kotowate, psowate... Zatrzymajmy siΩ na chwilΩ przy tych ostatnich. Canidae: jenoty, lisy, kojoty, psy... Nazwa gatunkowa tych ostatnich to Canis, a nasze domowe psiaki biolog okre╢la jako Canis familiaris. Niekt≤rzy z systematyk≤w m≤wi▒ nawet, ┐e w│a╢ciwa ich nazwa powinna brzmieµ Canis lupus familiaris. Podgatunek wilka. W│a╢nie o wilkach jest ten artyku│.


Wilki jako ssaki, poza lud╝mi, maj▒ najwiΩkszy zasiΩg wystΩpowania. Niegdy╢ zasiedla│y prawie ca│▒ p≤│kulΩ p≤│nocn▒, jednak w wyniku ekspansji cz│owieka w wielu rejonach praktycznie wyginΩ│y. Do zag│ady wilk≤w na przestrzeni wiek≤w przyczyni│y siΩ zabobony, uprzedzenia... oraz ekonomia. O tej ostatniej wspomnΩ nieco dalej. ZwierzΩta te, nie do╢µ, ┐e prze╢ladowane, zapad│y w ludzkich umys│ach jako mordercy. "Homo homini lupus est", m≤wili Rzymianie, choµ to w│a╢nie wilczyca opiekowa│a siΩ Romulusem i Remusem. Rzadkie ludzkie choroby genetyczne stworzy│y mity o wilko│akach czyli likantropach... Ludzi przybywa│o. Wilki ginΩ│y. Dla rozrywki, w wyniku uprzedze±, ochrony ludzkich interes≤w. CzΩsto u┐ywane w odniesieniu do wilk≤w nazwy wywodz▒ siΩ z gwary my╢liwskiej. Jakie jednak s▒ wilki naprawdΩ?

Z trzech gatunk≤w okre╢lanych jako "wilk": wilka szarego, wilka rudego i wilka abisy±skiego skupiΩ siΩ na wilku "w│a╢ciwym" - szarym Canis lupus.


Bohater tego artyku│u jest najwiΩkszym przedstawicielem rodziny psowatych. Jego masa przeciΩtnie le┐y w granicach 30 do 50 kg, choµ spotykano osobniki o masie 80 kg. Jego d│ugo╢µ od czubka nosa do ko±ca ogona na og≤│ nie przekracza 1,3 m, za╢ samce (basiory) s▒ oko│o 10-15% wiΩksze ni┐ samice (wadery). S▒ nocnymi drapie┐nikami stadnymi. W niewoli ┐yj▒ do 13 lat, ale stanowczo nie nadaj▒ siΩ na zwierz▒tka domowe. Ka┐dy wilk, w przeciwie±stwie do psa, jest dzikim zwierzΩciem. Skoro ju┐ jeste╢my przy wilczej psychice - to bardzo nie╢mia│e i p│ochliwe istoty. Staraj▒ siΩ omijaµ cz│owieka najdalej, jak siΩ da, co zwykle im siΩ udaje dziΩki doskona│emu wΩchowi i s│uchowi.

Stado wilk≤w, czyli wataha, liczy do 30 zwierz▒t. CzΩsto jest grup▒ blisko spokrewnionych ze sob▒ osobnik≤w. Wilki maj▒ do╢µ z│o┐one stosunki spo│eczne, kt≤re jednak mo┐na wyraziµ prostym stwierdzeniem - ka┐dy zna swoje miejsce. Poziom w hierarchii stada okre╢lany jest literami greckimi. Na czele stoi para alfa, sk│adaj▒ca siΩ z samca i samicy. Maj▒ oni pierwsze±stwo w rozrodzie, prowadz▒ podczas polowania i zaprowadzaj▒ porz▒dek w watasze pe│ni▒c rolΩ rozjemc≤w, czasami bowiem dochodzi do "nieporozumie±", gdy zwyk│e wilcze ╢rodki komunikacji zawodz▒... (s▒ one podobne do psich - obejmuj▒ mowΩ cia│a na r≤wni z sygna│ami g│osowymi, np. wyciem, warczeniem, skowytem). Najni┐szy w hierarchii wilk, bez wzglΩdu na liczebno╢µ stada, nazywany jest omeg▒. Jest to wilcza "ofiara losu" - ca│e stado jest ponad nim i na nim ogniskuje siΩ ca│a jego agresja.


Okres rui przypada u wilk≤w od ko±ca grudnia do marca. Wilcza para opuszcza stado w poszukiwaniu legowiska (np. opuszczonej borsuczej nory) i po dw≤ch miesi▒cach ci▒┐y rodzi siΩ od 4 do 6 ╢lepych wilcz▒t. Otwieraj▒ oczy po 10-12 dniach. Przez ca│y czas s▒ pod opiek▒ matki, za╢ ojciec zaopatruje rodzinΩ w po┐ywienie. Po 6 tygodniach zaczynaj▒ dostawaµ czΩ╢ciowo strawione miΩso przynoszone w ┐o│▒dku przez ojca i stopniowo przechodz▒ z diety mlecznej na miΩsn▒. Pierwszym │upem m│odych wilk≤w s▒ wybierane przez ich rodzic≤w │atwe ofiary - i tutaj ludzki interes wchodzi wilkom w drogΩ, gdy┐ naj│atwiejsze do upolowania s▒ byd│o i owce... Takie cele s▒ jednak wybierane przez zwierzΩta rzadko, ze wzglΩdu na wilczy strach przed lud╝mi. Na og≤│ │upem wilk≤w padaj▒ sarny, jelenie, │osie oraz drobna zwierzyna. Jak wszystkie drapie┐niki pe│ni▒ wilki w przyrodzie funkcjΩ "czy╢cicieli" - atakuj▒ osobniki najs│absze, m│ode i chore, a i ╢wie┐▒ padlin▒ nie gardz▒. Tutaj wspomnΩ o sporadycznych atakach wilk≤w na ludzi - te przypadki "ludojad≤w" to osobniki chore, niezdolne do upolowania trudniejszej zwierzyny, lub zdesperowane w obliczu ╢mierci z g│odu podczas bardzo ostrych zim.


Sk▒d wiΩc to ca│e zamieszanie wok≤│ wilk≤w? Sk▒d z│e wilko│aki gin▒ce tylko od srebra, sk▒d polowania z flarami przy kt≤rych eksterminowano ca│e watahy? My╢lΩ, ┐e wszystko le┐y w nas samych... Ludzki strach przed ciemno╢ci▒, nacisk religii na nazywanie "z│ymi" stworze± nocnych spowodowa│ to, ┐e wampiry zmieniaj▒ siΩ w nietoperze, koty s▒ atrybutem czarownic (i by│y przez InkwizycjΩ palone r≤wnie chΩtnie, jak one...), za╢ wilk te┐ dorobi│ siΩ swojej otoczki mitu... Na swoje nieszczΩ╢cie. Wiele podgatunk≤w wilka zosta│o wybitych przez ludzi, a sam Canis lupus lupus jest gatunkiem zagro┐onym. Wataha wilk≤w w ci▒gu jednej nocy mo┐e pokonaµ nawet 50 km, za╢ wilcze terytoria zajmuj▒ obszar oko│o 150 km², dlatego te┐ wrogiem wilka s▒ nie tylko bezpo╢rednie ataki, ale przede wszystkim wycinanie las≤w bΩd▒cych ich domem. Czy ludzko╢µ pozwoli, by te piΩkne zwierzΩta znik│y ca│kowicie z powierzchni Ziemi? Czas poka┐e...