„No pain no gain” zwyk│ mawiaµ austriacki d▒b Arnold Schwarzenegger, spr≤bujmy z naukowego punktu widzenia spojrzeµ na prawdziwo╢µ s│≤w mistrza. ¼r≤d│em b≤lu objawiaj▒cego siΩ jeszcze na d│ugo po treningu si│owym jest powszechnie znany kwas mlekowy, czy da siΩ go jednak unikn▒µ?

1 ¼r≤d│a energii i metabolizm.

     Skurcz miΩ╢nia wymaga dop│ywu energii i dlatego miΩ╢nie mo┐na nazwaµ „maszyn▒ do przekszta│cania energii chemicznej w mechaniczn▒”. Bezpo╢rednim ╝r≤d│em energii w miΩ╢niach s▒ wysokoenergetyczne zwi▒zki fosforowe, podstawowym ╝r≤d│em energii jest po╢rednia przemiana wΩglowodan≤w i lipid≤w, istnieje r≤wnie┐ wysokoenergetyczny zwi▒zek fosforylokreatyna. Nas jednak najbardziej bΩdzie interesowa│ polimer wΩglowodan≤w – glikogen wystΩpuj▒cy w szczeg≤lnie du┐ych ilo╢ciach w w▒trobie i miΩ╢niach szkieletowych. jako ╝r≤d│o wewn▒trzkom≤rkowej glukozy, ponadto glukoza z krwi przechodzi do kom≤rek, gdzie poprzez wiele reakcji chemicznych ulega rozpadowi do pirogronianu. W obecno╢ci dostatecznej ilo╢ci tlenu pirogronian wchodzi w cykl kwasu cytrynowego, jest metabolizowany w tzw. szlaku enzym≤w oddechowych, ulegaj▒c rozpadowi do dwutlenku wΩgla i wody – jest to tzw. proces glikolizy tlenowej. Je┐eli zaopatrzenie w tlen jest niewystarczaj▒ce pirogronian jest przekszta│cany w mleczany - ╝r≤d│o zakwas≤w. Podczas pracy miΩ╢ni naczynia krwiono╢ne tak siΩ rozszerzaj▒ (przep│yw krwi mo┐e wzrosn▒µ nawet dziewiΩciokrotnie), ┐e tlen jest dostarczany w wiΩkszych ilo╢ciach. Do pewnego punktu zwiΩkszenie zu┐ycia tlenu jest proporcjonalne do energii wydatkowanej, kt≤ra jest potrzebna do proces≤w tlenowych. Jednak┐e podczas bardzo du┐ego wysi│ku miΩ╢niowego tlenowa resynteza energii zmagazynowanej nie nad▒┐a za jej zu┐ytkowaniem. Wtedy zachodzi glikoliza beztlenowa, w wyniku kt≤rej powstaje mleczan. Mimo szybkiego przenikania mleczanu do krwi gromadzi siΩ on r≤wnie┐ w miΩ╢niach, a┐ do przekroczenia tzw. pojemno╢ci buforowej, po czym nastΩpuje zahamowanie dzia│ania enzym≤w (jest to swego rodzaju samoogranicznik). W kr≤tkich odstΩpach, dziΩki procesowi beztlenowemu rozpadu glukozy, jest wykonywany znacznie wiΩkszy wysi│ek fizyczny od tego, kt≤ry by│by mo┐liwy bez tego procesu. Na przyk│ad bieg sprinterski na odleg│o╢µ 100m wymaga oko│o 10s, a 85% energii pochodzi z proces≤w beztlenowych. Natomiast biegu na 2 mile, trwaj▒cym oko│o 10min, 20% energii czerpane jest z proces≤w beztlenowych. Po zako±czeniu wysi│ku fizycznego nastΩpuje dodatkowe pobieranie tlenu w celu usuniΩcia nadmiaru mleczanu zwi▒zane z tzw. d│ugiem tlenowym).

- kwas mlekowy

2 Wydajno╢µ

     Warto r≤wnie┐ zastanowiµ siΩ nad efektywno╢ci▒ glikolizy tlenowej, jak i beztlenowej. Por≤wnanie wypada ca│kiem ciekawie, ot≤┐ utlenienie cz▒steczki glukozy dostarcza 38 moli ATP w warunkach tlenowych i tylko 2 mole ATP w nieobecno╢ci tlenu (obecno╢µ tlenu zwiΩksza efektywno╢µ procesu a┐ dziewiΩtnastokrotnie).

3 Udzia│ krwi

     Nietrudno zauwa┐yµ jak wa┐na jest rola krwi w dostarczaniu tlenu, dla pracuj▒cych kom≤rek miΩ╢niowych. Za transport tlenu we krwi odpowiada hemoglobina. Aby krew transportowa│a tlen w spos≤b nale┐yty nale┐y pamiΩtaµ o odpowiednim uzupe│nianiu ┐elaza, kt≤re to jest no╢nikiem tlenu w organizmie wchodz▒c w sk│ad hemoglobiny w czerwonych krwinkach i mioglobiny w miΩ╢niach, jego niedob≤r mo┐e w wyra╝ny spos≤b zmniejszaµ wydolno╢µ organizmu. W procesie tworzenia hemoglobiny uczestniczy r≤wnie┐ witamina B6, wa┐ne jest r≤wnie┐ spo┐ywanie odpowiedniej ilo╢ci tiaminy (wit. B1), kt≤rej niedob≤r mo┐e doprowadziµ do kwasicy mleczanowej, w skrajnych przypadkach nawet ╢miertelnej. Istotne jest tak┐e wypijanie sporych ilo╢ci wody, gdy┐ du┐a czΩ╢µ kwasu mlekowego wydalana jest z moczem, tak wiΩc woda oczyszcza cia│o ze zbΩdnych toksyn. Zaleca siΩ poddawaµ zakwaszone miΩ╢nie treningowi aerobowemu, dziΩki kt≤remu nastΩpuje wzmo┐ony przep│yw „o┐ywczej” krwi, co powoduje szybsze usuwanie mleczanu z organizmu.

4 Wolne rodniki

     Niestety wydzielaniu kwasu mlekowego towarzyszy r≤wnie┐ zwiΩkszona ilo╢µ wolnych rodnik≤w, maj▒cych szerokie spektrum szkodliwych dzia│a±. Najlepsz▒ broni▒ w walce z wolnymi rodnikami s▒ antyoksydanty, naturalnymi wystΩpuj▒cymi s▒ witamina E oraz moczar i witamina C.

5 Zaprawieni w boju nie maj▒ siΩ czego obawiaµ

     Na koniec pozostaje mi obja╢niµ, dlaczego zakwasy s▒ zmor▒ szczeg≤lnie pocz▒tkuj▒cych sportowc≤w, a tak┐e wracaj▒cych do treningu po d│u┐szej przerwie. MiΩ╢nie wytrenowanych sportowc≤w s▒ zdolne do wzrostu zu┐ycia tlenu w wiΩkszym stopniu ni┐ wystΩpuje to u nie wytrenowanych ludzi. S▒ oni przystosowani do znacznego wysi│ku fizycznego bez jednoczesnego zwiΩkszania zawarto╢ci mleczanu i zaci▒gaj▒ oni mniejszy d│ug tlenowy podczas wykonywania konkretnego wysi│ku fizycznego.