Ruchy cia│a s▒ zorganizowane w ten spos≤b, ┐e maksymalnie wykorzystuj▒ fizjologiczne w│a╢ciwo╢ci miΩ╢ni. Na przyk│ad przyczepy wielu miΩ╢ni cia│a s▒ tak rozmieszczone, ┐e przed ich skurczem d│ugo╢µ miΩ╢nia odpowiada d│ugo╢ci spoczynkowej lub jest do niej zbli┐ona.
Ruchy cia│a nie polegaj▒ przewa┐nie na izolowanej czynno╢ci poszczeg≤lnych miΩ╢ni, w pracy miΩ╢ni zwykle bior▒ udzia│ ca│e grupy lub │a±cuchy miΩ╢ni. Spo╢r≤d nich miΩ╢nie wykonuj▒ce okre╢lony ruch np. zgiΩcie stawu, stanowi▒ miΩ╢nie wsp≤│dzia│aj▒ce, czyli synergiczne. MiΩ╢nie za╢ wykonuj▒ce ruch przeciwny np. prostowanie stawu, stanowi▒ grupΩ miΩ╢ni przeciwnych (antagonistycznych).
W ka┐dym ruchu czynne s▒ obie grupy miΩ╢ni r≤wnocze╢nie, ale jedna z nich pracuje znacznie silniej ni┐ druga. Przy ruchu zgiΩcia kurcz▒ siΩ zginacze, prostowniki jednak nie ustosunkowuj▒ siΩ biernie, s▒ one tylko s│abiej pobudzane od zginaczy, powoli i stopniowo poddaj▒ siΩ w tej walce unerwienia obu stron i rozci▒gaj▒ siΩ. Op≤r przeciw rozci▒ganiu jest regulowany przez uk│ad nerwowy i zjawisko jest to bardzo wa┐ne dla p│ynno╢ci ruchu. Prostowniki dzia│aj▒ jak hamulec, kt≤ry zostaje w│▒czony w razie potrzeby i zapobiega gwa│townym i nie wyregulowanym ruchom zginania.
W miΩ╢niach przechodz▒cych ponad kilkoma stawami ruchy w jednym stawie mog▒ byµ kompensowane przez drugi staw w ten spos≤b, ┐e w czasie skurczu zachodzi stosunkowo ma│e skr≤cenie miΩ╢nia. Powstaj▒cy w≤wczas prawie izometryczny (napiΩcie ca│kowite) skurcz pozwala na rozwiniΩcie maksymalnego napiΩcia w czasie skurczu. MiΩ╢nie tylne uda rozci▒gaj▒ siΩ od miednicy do ko╢ci piszczelowych i strza│kowych, przechodz▒c nad stawem biodrowym i kolanowym. Skurcz tych miΩ╢ni powoduje zgiΩcie ko±czyny dolnej w obrΩbie uda. Je╢li w tym samym czasie miΩsie± uda zgina siΩ w obrΩbie miednicy, to wyd│u┐enie miΩ╢nia spowodowane zgiΩciem biodrowym bΩdzie rekompensowa│o skr≤cenie wywo│ane zgiΩciem w stawie kolanowym. W czasie chodzenia lub podczas innych czynno╢ci cia│o porusza siΩ w│a╢nie w ten spos≤b, wykorzystuj▒c powy┐sze w│a╢ciwo╢ci.
Podczas ruch≤w i utrzymywania r≤wnowagi ruchy cia│a s▒ scalane tak, aby umo┐liwiµ maksymalny ruch przy minimalnym wysi│ku. Podczas chodzenia ka┐da ko±czyna przesuwa siΩ rytmicznie – w fazie podtrzymywania pozycji cia│a, kiedy stopa dotyka ziemi i w fazie odrywania siΩ od ziemi. Fazy podtrzymywania pozycji cia│a w obu ko±czynach nak│adaj▒ siΩ tak, ┐e s▒ obecne dwa okresy podtrzymywania w ka┐dym cyklu. Na pocz▒tku ka┐dego kroku wystΩpuje kr≤tki okres wyzwolenia aktywno╢ci w miΩ╢niach zginaczach nogi i wtedy noga przesuwa siΩ do przodu przy niewiele aktywniejszym skurczu. Wobec tego miΩ╢nie s▒ aktywne tylko w czasie czΩ╢ci ka┐dego kroku, w zwi▒zku z tym chodzenie nawet przez d│ugi okres powoduje stosunkowo ma│e zmΩczenie.
U m│odych ludzi podczas spokojnego chodzenia ruch z prΩdko╢ci▒ 80 m/min wytwarza si│Ω r≤wn▒ 150-175 Wat na jeden krok. Gdy grupΩ m│odych ludzi poproszono o chodzenie w najbardziej wygodnym rytmie przy dowolnie wybranej prΩdko╢ci, ale bliskiej 80 m/min, wykazano, ┐e oni sami dobrali tak▒ prΩdko╢µ, przy kt≤rej nak│ad energii by│ minimalny. Chodzenie z wiΩksz▒ lub mniejsz▒ prΩdko╢ci▒ wymaga wiΩcej energii.
Si│a skurczu miΩ╢ni szkieletowych
MiΩsie± szkieletowy cz│owieka mo┐e wywieraµ napiΩcie 3-4 kg w stosunku do 1 cm2 przekroju poprzecznego miΩ╢nia. Warto╢µ ta jest zbli┐ona do warto╢ci otrzymanych u r≤┐nych zwierz▒t do╢wiadczalnych i wydaje siΩ, ┐e jest taka sama u wszystkich ssak≤w. Poniewa┐ liczne miΩ╢nie maj▒ znaczn▒ powierzchniΩ przekroju, wobec tego powstaj▒ce napiΩcie jest do╢µ du┐e. Na przyk│ad miΩsie± brzuchaty │ydki nie tylko podtrzymuje ciΩ┐ar ca│ego cia│a podczas wspinania siΩ pod g≤rΩ, ale np. podczas odbijania siΩ stop▒ o ziemiΩ, w czasie bieg≤w lub skok≤w si│a wywierana przez ten miΩsie± jest kilkakrotnie wiΩksza. MiΩsie± po╢ladkowy wiΩkszy wywiera si│Ω 1200 kg. NapiΩcie ca│kowite, kt≤re mo┐e byµ rozwijane przez wszystkie miΩ╢nie cz│owieka, wynosi oko│o 22 000 kg. Co ciekawe wielko╢µ si│y miΩ╢nia jest zale┐na od jego grubo╢ci, nie za╢ od d│ugo╢ci. MiΩ╢nie o w│≤knach grubych s▒ przypuszczalnie silniejsze od miΩ╢ni o w│≤knach cie±szych. Dlatego te┐ miΩ╢nie ko±czyny g≤rnej s▒ s│absze od miΩ╢ni ko±czyny dolnej, choµ pierwsze pracuj▒ z wiΩksz▒ precyzj▒.
Praca i u┐ytkowanie energii miΩ╢nia
NajwiΩksz▒ zdolno╢µ do pracy osi▒ga miΩsie±, gdy mo┐e siΩ skurczyµ od stanu najwiΩkszego rozci▒gniΩcia do najwiΩkszego skurczu, poniewa┐ si│a skurczu wzrasta przez rozci▒ganie. W codziennym ┐yciu nie╢wiadomie korzystamy z tego, aby osi▒gn▒µ mo┐liwie najsilniejsze zgiΩcie ko±czyn, odprowadzamy je najpierw w po│o┐enie kra±cowego wyprostuj, np. przy rzucaniu kamieniem czy kopaniu pi│ki. Tylko czΩ╢µ energii miΩ╢nia przemienia siΩ w pracΩ mechaniczn▒, czΩ╢µ druga (wiΩksza) wyzwala siΩ w postaci ciep│a. Ta wewnΩtrzna praca miΩ╢nia stanowi najwa┐niejsze ╝r≤d│o ciep│a w ustroju.
Dzia│anie miΩ╢nia na staw i ╢ciΩgno
Powy┐sze rozpatrywanie mechanicznej pracy miΩ╢nia nie daje nam jednak odpowiedzi na pytanie, w jaki spos≤b i z jak▒ si│▒ miΩsie± dzia│a na staw. Si│a miΩ╢nia dzia│aj▒ca na staw (linia dzia│ania si│y miΩ╢nia) nie zostaje zu┐yta w ca│o╢ci na wykonanie ruchu, lecz tylko czΩ╢ciowo, pozosta│a za╢ si│a miΩ╢nia wzajemnie przyciska oba ko±ce stawowe ko╢ci. CzΩ╢µ pierwsza si│y miΩ╢nia stanowi jej sk│adow▒ ruchow▒ lub obrotow▒, czΩ╢µ druga – sk│adow▒ stawow▒. Podobna sytuacja wystΩpuje w przypadku dzia│ania si│y miΩ╢nia na ╢ciΩgno. Je┐eli w│≤kna miΩ╢niowe przebiegaj▒ r≤wnolegle lub prawie r≤wnolegle do ╢ciΩgna, wtedy ca│a si│a miΩ╢nia dzia│a w kierunku ╢ciΩgna, jak np. w miΩ╢niu dwug│owym ramienia czy ramiennym.
Koordynacja ruch≤w
Koordynacj▒ nazywamy dok│adne wykonanie celowego zespo│u ruch≤w wywo│anych przez kombinacjΩ unerwienia. Ka┐da koordynacja jest zwi▒zana z uk│adem nerwowym, przy czym naszej woli nie podlega skurcz poszczeg≤lnych miΩ╢ni, lecz tylko ruch przez nie wywo│any. Cz│owiek musi siΩ nauczyµ prawie wszystkich ruch≤w skoordynowanych. Tylko ruchy oddychania i ssania s▒ wrodzone. Wszystkie inne koordynacje musz▒ byµ stopniowo nauczone na podstawie w│asnego do╢wiadczenia. Im czΩ╢ciej do╢wiadczenie bΩdzie wykonywane, tym bieglej odbywa siΩ kombinacja unerwienia, tym bardziej harmonijnie i dok│adnie ruch przebiega – przek│adaj▒c to na jΩzyk bli┐szy kultury╢cie: „trening czyni mistrza”.
Miko│aj Zarzy±ski (zazik))
|